سمیه پسندیده
تقویت و تعمیق مناسبات در سطوح بالا و همه جانبه با همسایگان یکی از پایه های سیاست خارجی دولت ایران است و بر همین اساس برقراری رابطه نزدیک با ترکیه بویژه در شرایط کنونی خاورمیانه یکی از اقدامات ضروری دستگاه سیاست خارجی ایران است. خبرگزاری اسپوتنیک- با توجه به جایگاه و نقش دارای اهمیت دو کشور در منطقه و همچنین در مناسبات دوجانبه، اراده مقامات عالی ایران و ترکیه بر توسعه مناسبات در همه عرصه ها با جدیت دنبال می شود و انتظارتبعات مثبت آن برای دو کشور و منطقه خواهیم بود.
هرمز جعفری کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در خصوص ابعاد و اهداف مورد انتظار از سفر اردوغان رئیس جمهور ترکیه به ایران گفت: این سفر به نوعی تکمیل کننده رفت و آمدهای دیپلماتیک چند وقت اخیر منجمله سفر محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به ترکیه و سفر همتای ترک ایشان آقای خلوصی آکار، رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه به ایران است. هرمز جعفری، سفر رجب طیب اردوغان در شرایط فعلی منطقه خاورمیانه را بسیار با اهمیت دانست. به طور حتم، آقای اردوغان با دستور کارهای دو جانبه منطقه ای و در راس آن موضوعات مربوط به تحولات کردستان عراق، تحولات سوریه و تحولات خلیج فارس و به خصوص مباحث تحریم روابط با قطر توسط کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس عازم ایران خواهد شد.
تهران و آنکارا قانونی بودن همه پرسی استقلال کردستان عراق را به رسمیت نمی شناسند
دو کشور ایران و ترکیه به حکم همسایگی و نیازهای متقابل، روابط به نسبت خوبی با همدیگر دارند و اگر تحولات سال 2011 به بعد را در نظر بگیریم متوجه خواهیم شد که به رغم وجود برخی چالشها و اختلاف نظرها در موضوع عراق و سوریه، سطح معقولی از روابط بین دو کشور همواره حفظ شده است. در این سفر هم احتمالا توافقات و تفاهم نامه های مختلفی در حوزه های سیاسی، امنیتی و اقتصادی میان دو کشور وجود خواهد داشت.
جعفری در ادامه افزود، یکی از مباحث مهمی که انتظار می رود در این سفر به آن پرداخته شود، مربوط به تحولات کردستان عراق و تهدیداتی که هر دو کشور به دلیل برجسته تر شدن ملی گرایی کردی و مسئله همه پرسی دارند، خواهد بود. طبیعتا، ایران و ترکیه درک متفاوتی از میزان تهدیدات ناشی از این موضوع دارند و مواضع و منافع آنها نیز لزوما با یکدیگر موازی نیست. کما اینکه، به عقیده من با توجه به تجربه تاریخی متفاوت و همچنین شرایط فرهنگی متفاوت کردها در دو کشور ایران و ترکیه، تهدیدی که موضوع ملی گرایی کردی برای ترکیه دارد به مراتب جدی تر از تهدیدی است که برای جمهوری اسلامی ایران دارد. با وجود این، با مراجعه به تاریخ در می یابیم که ایران و ترکیه به همراه دو کشور عربی عراق و سوریه همواره نگرانیهای نسبتا مشترک و یکسانی نسبت به بحث ملی گرایی کردی داشتند و از این رو مخالفت جدی خود را این مسئله را ابراز داشته¬اند، پیرو همین باید در انتظار مواضع مشترک دو طرف به عنوان یکی از خروجیهای سفر آقای اردوغان درباره موضوع کردها بود.
این کارشناس خاورمیانه بر ضرورت تفاوت در نوع تعاملات این کشورها بر اساس منافع خود با مسئله گروهای کردی و ملی گرایی کردی در منطقه اذعان داشته و به سرکوبی پ ک ک توسط ترکیه و عدم تمایل جدی ایران برای همکاری با ترکیه در این موضوع و یا استفاده سوریه از کردها برای فشار به ترکیه و عدم همکاری ترکها با ایران در مورد مبارزه با گروهک «پژاک» اشاره نمود. علاوه بر این، وی اشاره داشت که بر خلاف ترکیه کردها در ایران یک قومیت غیر محسوب نمی شوند و هیچ سابقه تاریخی از درگیریهای قومی کردی و غیر کردی وجود ندارد. ایران با وجود حساسیتها و نگرانیهایی که در این زمینه داشته است، همواره در قبل و بعد از انقلاب حامی کردها بوده است و بسیاری از موفقیتهای کنونی کردها در عراق نیز مدیون همکاریها و حمایتهای جمهوری اسلامی ایران است.
گسترس همکاری های نظامی ایران و ترکیه
هرمز جعفری در ادامه بحث در خصوص اهداف سفر اردوغان به ایران گفت: طبیعتا مسئله سوریه نیز یکی از موضوعات مورد بحث در این سفر خواهد بود. پس از سرنگونی هواپیمای روسی توسط ترکیه در شمال سوریه، و متعاقب آن فشارها و تحریمهای روسیه علیه این کشور از یک سو و تحولات شمال سوریه از سوی دیگر، ترکها به ناچار سیاست خود را نسبت به روسیه تغییر داده و از این رو آنچه که ما پس از احیای روابط روسیه و ترکیه شاهد آن بودیم، تغییر سیاست ترکیه در سوریه بود. اولویت ترکها از براندازی دولت بشار اسد به سوی مسئله امنیت ملی و تهدید که از سوی کردستان سوریه و آنچه « ی پ گ » خوانده می شود به عنوان یکی از شاخه های پ ک ک تغییر یافت. پس از این تحولات گرایش ترکیه به سوی محور روسی —ایرانی بیشتر شد و چه در سطح عملیاتی مثل بحث آزادسازی حلب و شمال سوریه، مذاکرات آستانه و نهایتا توافقات سه کشور در خصوص مناطق کاهش تنشها در سوریه را شاهد بودیم.
علاوه بر این، با توجه به توافقات و تحولات سوریه شاهد رفت و آمدهای مقامات نظامی میان ایران و ترکیه بودیم که پیش ار این در تاریخ روابط دو کشور وجود نداشت. دراین راستا با سفر سران نظامی دو کشور و سفر فعلی آقای اردوغان به ایران احتمالا موضوع چگونگی پیشبرد برنامه های دو کشور در سوریه بخصوص در «ادلب» و چگونگی پیشبرد مذاکرات آستانه و ژنو است.
مسئله قطر نیز از دیگر موضوعات احتمالی مورد بحث میان طرفین در سفر رئیس جمهوری ترکیه به ایران خواهد بود. کشور قطر با توجه به مواضعی که از زمان شیخ حمد در حمایت از گروههای اخوانی و مخالفان حکام سعودی داشته به نوعی خود را رقیب بی چون و چرا عربستان در بحث پیشبرد تحولات منطقه ای معرفی نمود. از طرفی عربستان به عنوان برادر بزرگتر خود را در قامت کشوری می بیند که دیگر کشورهای کوچک حوزه خلیج فارس باید پیرو آن باشند. در نتیجه روابط دو کشور همواره همراه با تنش و بحران و در آخرین فازهای آن، تحریم قطر از سوی عربستان، بحرین، امارات و مصر رفته است. از سوی جمهوری اسلامی ایران به عنوان وزنه موازنه دهنده قطر در مقابل عربستان، با این کشور روابط به نسبت خوبی طی تاریخ گذشته داشته، اگرچه چندان عمیق نبوده است. در شرایط فشار و تحریم فعلی قطر، شرایط ژئوپلتیک ایران به گونه ای است که تنها فضای تنفس قطر در منطقه خلیج فارس را ترتیب داده است.
از سوی دیگر ترکیه باتوجه به رویکرد اخوانی حزب حاکم عدالت و توسعه، روابط مستحکمی با قطر دارد و ترکها در این کشور دارای پایگاه نظامی چند منظوره هستند و حمایتهای گسترده ای در ابعاد مختلف نظامی، سیاسی و اقتصادی از دولت قطر در مقابل محور عربستانی داشتند.
جعفری افزود، به نظر می رسد که در این زمینه نیز منافع مشترکی وجود دارد و گفتگوهایی صورت خواهد گرفت. این سه محور در کنار موضوعات مربوط به نیازهای دو کشور در تعاملات دوجانبه موضوعات بسیار مهمی را تشکیل می دهند که شرایط را برای چنین سفری فراهم نموده است.
4/10/2017
