دوای كوژرانی دیارترین سه‌ركرده‌كانی له هه‌وڵی گێڕانه‌وه‌ی شاخی شنروێدا، جه‌ماعه‌تی جوند زیانی گیانی و هه‌روه‌ها له چه‌ك و كه‌ره‌سته‌ی سه‌ربازیدا پێگه‌یشت و دووچاری كورتهێنان له سه‌رچاوه‌ی دارایی هات، ئه‌مه پاش ئاوڕدانه‌وه‌ی موخابه‌راتی ئه‌مه‌ریكی و چاودێریكردنی بۆ جموجوڵی ئه‌و كۆمه‌ڵه خێرخوازییه عه‌ره‌بیانه‌ی پاره‌یان ده‌به‌خشییه گرووپه ئسوڵیه‌كان و هه‌روه‌ها چاودێریكردنی رۆڵی ئێران، له رێی ئه‌و ناوچه‌یه‌ی له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی هاوپه‌یمانه كورده‌كه‌یدا بوو.
جه‌ماعه‌ت ناچار بوو هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ جه‌ماعه‌تی ئیسڵاح به سه‌رۆكایه‌تیی ئسوڵگه‌رای ناسراوی كورد مه‌لا كرێكار (له‌دایكبووی سلێمانی ساڵی 1965) بكا، كه له كورد ئه‌فغانه به‌راییه‌كانه و ساڵانێكی ته‌مه‌نی له پاكستان به‌سه‌ر بردووه، كۆلێژی شه‌ریعه‌ی ئیسلامیی له‌وێ ته‌واو كرد و ساڵی 1985 بوو به مامۆستای قه‌زا و مێژووی ئیسلامی له زانكۆی توێژینه‌وه ئیسلامیه‌كان له كه‌راچی و تا ساڵی 1988 تێیدا مایه‌وه، ئه‌نجا گواستیه‌وه بۆ پیشاوه‌ر له‌سه‌ر سنووری ئه‌فغانستان و له‌وێ پێشوازیی له‌و جه‌نگاوه‌ره كوردانه ده‌كرد كه به‌مه‌به‌ستی شه‌ڕكردن له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی رووسیا روویان له به‌ره‌كانی شه‌ڕ له ئه‌فغانستان ده‌كرد.
مه‌لا كرێكار له دیمانه‌یه‌كیدا دان به‌وه‌دا ده‌نێ ساڵی 1988 له پیشاوه‌ر چاوی به ئوسامه بن لادن كه‌وتووه.
مه‌لا كرێكار په‌یوه‌ندیی به‌هێزی له‌گه‌ڵ گرووپه ئسوڵیه‌كاندا هه‌بوو كه ریشه‌ی ئه‌و په‌یوه‌ندییه بۆ كاتی جیهادی ئه‌فغانی ده‌گه‌ڕێته‌وه. ئه‌و سه‌رچاوه‌ی ماڵیی پێویستی هه‌بوو و له پێویستیی جه‌ماعه‌تی ئیسڵاح زیاتر بوو، هاوكات زۆر تینووی ئه‌میرایه‌تی بوو، هه‌ربۆیه په‌ناهێنانی جوندولئیسلام بۆ لای، ئه‌و ده‌رفه‌ته بوو كه له‌مێژ بوو چاوه‌ڕوانی ده‌كرد، بوونه ئه‌میریش له‌و ده‌وڵه‌تۆكه‌یه‌ی ئسوڵگه‌راكان له كوردستان رایان گه‌یاندبوو، واتای گرتنه‌ده‌ستی جڵه‌وی كاروباری ژیانی دنیا و جێبه‌جێكردنی فه‌رمانه‌كانی فه‌رزی عه‌ین بوو له‌سه‌ر هه‌مووان.
له 11ی ئۆكتۆبه‌ری 2001 هاوپه‌یمانی له‌نێوان جوندولئیسلام به‌سه‌رۆكایه‌تیی وریا ره‌ش ناسراو به ئه‌بو عه‌بدوڵای شافیعی و جه‌ماعه‌تی ئیسڵاح به‌سه‌ركردایه‌تیی مه‌لا كرێكار به‌سترا و پێكهێنانی ئه‌نسارولئیسلام راگه‌یه‌نرا، به په‌یكه‌رێكی رێكخستنی هاوشێوه له‌گه‌ڵ گرووپه ئسوڵیه‌كان كه له ئه‌میر و دوو جێگره‌كه‌ی و ده‌سته‌ی سه‌ربازی و ده‌سته‌ی شه‌رعی و دادگای شه‌رعی و ده‌سته‌ی جێبه‌جێكردن پێكهات، كه گرنگترین لقه‌كانی بریتی بوون له راگه‌یاندن و ده‌زگای ئه‌منی. پێكهێنانی ئه‌نسارولئیسلام به ئه‌میرایه‌تیی كرێكار (ناوی راسته‌قینه‌ی نه‌جمه‌دین فه‌ره‌ج ئه‌حمه‌ده) له مزگه‌وت و خانه‌قای بیاره راگه‌یه‌نرا و جارێكی تر جه‌مسه‌ره‌كانی توندڕه‌وی به یه‌ك گه‌یشتنه‌وه و قۆناغێكی نوێ ده‌ستی پێكرد كه ئه‌مجاره مه‌لا كرێكار نه‌خشه‌كه‌ی دیاری ده‌كا.
هه‌موو راپۆرته موخابه‌راتی و هه‌واڵیه‌كان و ته‌نانه‌ت ئه‌وانه‌یش ئه‌نسارولئیسلام له رێی راگه‌یه‌نراوه‌كانیان بۆ ئه‌و لایه‌نانه‌ی سه‌رچاوه‌ی داراییان بوون ده‌ری كردوون، هه‌روه‌ها ئێمه له‌رێی به‌دواداچوونمان بۆ ئه‌م گرووپه، له‌وه دڵنیا بووین كه جه‌ماعه‌تی ئه‌نسار ته‌نیا جه‌ماعه‌تێكی لۆكاڵی و زاده‌ی دۆخێكی تایبه‌ت و سه‌رهه‌ڵداو له ناوچه‌كه نه‌بوو، به‌ڵكو گرووپێكی خاوه‌ن ریشه و په‌یوه‌ندیی جیهانی و په‌یوه‌ندیی به قاعیده‌وه هه‌بوو، بگره به‌دیلی قاعیده بوو پاش لێدانی پێگه‌كانی له ئه‌فغانستان. هه‌روه‌ها ناوچه سنوورییه‌كانی كوردستان بووبوونه جَێگره‌وه‌ی ئه‌فغانستان. ئه‌نسارولئیسلام بووبووه به‌دیلی قاعیده به‌تایبه‌ت پاش هاتنی عه‌ره‌ب ئه‌فغانه‌كان و زه‌رقاوی، كه پاش ئاشكرابوونی له كوردستان رووی كرده ناوچه‌كانی عێراق و له میوانداریی حكوومه‌تی عێراقدا مایه‌وه و له نه‌خۆشخانه‌ی ئه‌هلیی جادریه له به‌غدا تیماری قاچه برینداره‌كه‌ی ده‌كرا.
جه‌ماعه‌تی ئه‌نسارولئیسلام پێویستی به چالاكیه‌كی سه‌ربازیی گه‌وره هه‌بوو تا قه‌ره‌بووی ئه‌و زیانانه بكاته‌وه كه به‌هۆی شكانی له شه‌ڕه‌كانی شاخی شنروێدا تووشیان هات، هه‌ربۆیه خۆی ئاماده كرد بۆ ئه‌نجامدانی كرده‌یه‌كی سه‌ربازی له‌پشت هێڵه‌كانی ته‌ماس له‌نێوان هێزه‌كانی كۆمه‌ڵی ئیسلامی به‌سه‌ركردایه‌تیی عه‌لی باپیر و یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان كه هێزه‌كانی ده‌ستیان به‌سه‌ر هه‌ردوو گردی گرده‌درۆزنه و ته‌په‌كوڕه‌دا گرتبوو كه به‌سه‌ر رووبه‌رێكی به‌رفراوانی ده‌شتاییدا ده‌یانڕوانی و خاڵی هێز بوون و به‌هۆیانه‌وه پێشمه‌رگه توانیبووی كۆنترۆڵی ئه‌و رێگه سه‌ره‌كییه بكا كه گونده نزیكه‌كان و خورماڵی به‌یه‌كه‌وه ده‌به‌ست تا ده‌گه‌یشته گوندی گوڵپ و ئه‌و رێگه‌یه‌ی ده‌چێته بیاره، پێگه‌ی سه‌ره‌كیی ئه‌نسارولئیسلام.
نه‌خشه‌دانه‌ری سه‌ره‌كی و فه‌رمانده‌ی هه‌ڵمه‌ته‌كه عه‌بدوڵا خه‌لیفانی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی شوورای ئه‌نسار بوو، كه ناوی راسته‌قینه‌ی عه‌بدوڵا حه‌سه‌ن خه‌ڵكی شارۆچكه‌ی خه‌لیفانی سه‌ر به شاری هه‌ولێر بوو. نه‌خشه‌ی هێرشه‌كه ده‌ریده‌خا كه ئه‌نسارولئیسلام به‌ر له هه‌ڵمه‌ته‌كه ورده‌كاریی قه‌ڵای گرده‌درۆزنه‌ی ده‌ست كه‌وتبوو، كه چه‌ند مانگێك پێشتر باره‌گایه‌كی سه‌ر به بزووتنه‌وه‌ی ئیسلامیی لێ بوو.
له تاریكیی شه‌ودا كه‌تیبه‌كانی ئه‌نسار له دۆخێكی ته‌مومژاویدا ده‌روازه‌یه‌كیان دۆزیه‌وه و لێیه‌وه له هێڵه‌كانی كۆمه‌ڵی ئیسلامی كه رێككه‌وتنامه‌ی ئاشتییان له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستاندا هه‌بوو، په‌ڕینه‌وه و هێرشه له‌ناكاوه‌كه به‌ر له به‌ره‌به‌یان ده‌ستی پێكرد و گرده گه‌وره‌كه كه گرده‌درۆزنه بوو له سه‌عاتی یه‌كه‌مدا گیرا، به‌ڵام له گردی ته‌په‌كوڕه به‌ره‌نگاری تا دره‌نگانی به‌یانی به‌رده‌وام بوو تا دواین به‌ره‌نگاریكه‌ر كوژرا. لێره‌دا هۆكاری یه‌كلاكه‌ره‌وه له شه‌ڕه‌كه‌دا ده‌ركه‌وت ئه‌ویش غافڵگیری و هێزی گه‌وره‌ی مووشه‌كی بوو كه هێزه‌كانی ئه‌نسار بۆ یه‌كلاكردنه‌وه‌ی شه‌ڕه‌كه به‌كاریان هێنا و بووه هۆی كوژرانی نزیكه‌ی هه‌شتا كه‌س له چه‌كدارانی یه‌كێتی و چوار چه‌كداری ئه‌نسار، كه دیارترینیان فه‌رمانده‌ی هه‌ڵمه‌ته‌كه ئه‌ندامی شوورای ئه‌نسار عه‌بدوڵا خه‌لیفانی بوو.
كرده‌كه‌ی گرده‌درۆزنه ئه‌نساری به‌هێزتر كرد و ترس و بیمی خسته دڵی خه‌ڵك و ئه‌و گرووپه ئیسلامیانه‌ی ده‌كه‌وتنه نزیك ئه‌نسار یان باره‌گایان له هه‌مان ناوچه‌دا بوون كه‌وتنه ژێر كاریگه‌ریی ئه‌نسار و وای لێهات هه‌زار و یه‌ك حسابی بۆ بكرێ، به‌تایبه‌ت پاش پیشاندانی هێزی ئاگرین و به‌شه‌ریی نوێی خۆی دوای وه‌رگرتنی چه‌كی نوێ یان كڕینی له بازرگانانی ناوخۆیی چه‌ك. له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ئاماژه به رۆڵی هه‌واڵگریی عێراق ده‌كرێ كه تۆپ و مووشه‌كی دابێته ئه‌نسار، به‌تایبه‌ت كه زه‌رقاوی گه‌یشتبووه به‌غدا و له‌وێ چاوی به گه‌وره به‌رپرسانی رژێمی پێشووی عێراق كه‌وتبوو. ناوبراو كه دوای هه‌ڵاتنی له ئه‌فغانستان و به‌جێهێشتنی ئه‌و سه‌ربازگه‌یه‌ی له هیرات له ئه‌فغانستان سه‌رپه‌رشتیی ده‌كرد و له‌رێی ئێرانه‌وه (پاش چه‌ند رۆژێك مانه‌وه له تاران) دزه‌ی كردبووه كوردستان، له په‌یوه‌ندیی به‌رده‌وامدا بوو له‌گه‌ڵ ئه‌و ئسوڵگه‌رایانه‌ی ماوه‌یه‌ك له‌لایان مایه‌وه.
به‌ڵام ئۆپه‌راسیۆنه‌كه‌ی درۆزنه ئه‌گه‌رچی سه‌ركه‌وتنێكی بێ وێنه بوو بۆ ئه‌نسار، به‌ڵام ئه‌وه بوو به نه‌گبه‌تی بۆی و هه‌موو وه‌ره‌قه‌كانی ئه‌نساری ئاشكرا كرد و سه‌رنجی موخابه‌راتی ئه‌مه‌ریكیی به‌لای خۆیدا راكێشا كه تیمه‌كانی گه‌یشتنه ناوچه‌كه، ئه‌ویش پاش وه‌رگرتنی راپۆرتگه‌لی هه‌واڵگری له‌لایه‌ن ده‌زگای هه‌واڵگریی یه‌كێتیی نیشتمانیه‌وه سه‌باره‌ت به بوونی چه‌كدارانی عه‌ره‌ب و بیانی و كه‌سانی دیاری رێكخراوی قاعیده له‌و ناوچه‌یه، كه كار بۆ دامه‌زراندنی رێكخراوێكی ئسوڵیی جیهانی ده‌كه‌ن كه هیچی له قاعیده كه‌متر نه‌بێ، بگره دامه‌زرێنه‌رانی ده‌یانه‌وێ ببێته جێگره‌وه‌ی قاعیده، بۆ ئه‌وه‌یش ده‌ستیان دایه كردنه‌وه‌ی خوێندنگه‌ی ئایینی و سه‌ربازگه‌ی مه‌شق و راهێنان له شێوه‌ی سه‌ربازگه‌كانی ئه‌فغانستان، هه‌روه‌ها تۆڕه‌كانیان له چه‌ند ده‌وڵه‌تێكی عه‌ره‌بی و ئه‌وروپیدا بڵاو كرده‌وه تا له‌و رێیه‌وه كۆمه‌كی ماڵی بۆ جیهاد له‌و رێكخراوانه به‌ده‌ست بێنێ، كه له‌ژێر په‌رده‌ی كۆكردنه‌وه‌ی پاره‌دا بۆ هه‌ژارانی كوردستان و عێراق كار ده‌كه‌ن، كه‌چی له‌بری فریاگوزاری بۆمب و توندڕه‌وی دێته كوردستان و ناوچه‌یه‌ك كه خه‌ڵكه‌كه‌ی به میانڕه‌وی له ئایندا ناسراون، له خوێن و توندڕه‌ویدا ده‌خنكێنێ، سه‌ره‌نجام ئاماده‌سازیی سه‌ربازی له ناوچه‌كانی هه‌ردوو لایه‌نی ناكۆكدا ده‌ستی پێكرد.
سه‌عات و رۆژه‌كان زۆر به‌خاوی به‌سه‌ر حكوومه‌ته كوردییه‌كه‌ی سلێمانی و باقیی هێزه عه‌لمانیه‌كانی كوردستاندا تێده‌په‌ڕی، كه له چاوه‌ڕوانیی پاڵپشتیی ئه‌مه‌ریكادا بوون بۆ له‌ناوبردنی ئه‌و جه‌ماعه‌ته، كه ورده ورده ناوچه‌ی ده‌سه‌ڵاتی زیادی ده‌كرد و توانی هه‌موو ئسوڵگه‌راكان له‌ژێر باڵی خۆیدا كۆ بكاته‌وه.
ئه‌نسار دوای ئه‌وه‌ی ده‌ستی به‌سه‌ر ده‌یان كیلۆمه‌تر زه‌ویی پان و پۆڕ و گونددا گرت، بۆ ته‌واوكردنی ته‌لاری ئیماره‌ته‌كه‌ی ده‌ستی دایه جێبه‌جێكردنی حه‌دده ئایینیه‌كان و دامه‌زراندنی ده‌سته‌ی فه‌رمان به چاكه و نه‌هی له خراپه و حوكمه شه‌رعیه‌كانی جێبه‌جێ ده‌كرد و ژیان له‌و ناوچه‌یه مه‌حاڵ بوو مه‌گه‌ر به‌و پێیه‌ی له‌گه‌ڵ رێباز و یاسای ئه‌ودا بگونجایه، بگره كارێكی كرد بزووتنه‌وه‌ی تاڵیبان كه جه‌ماعه‌تی ئه‌نسار لاساییان ده‌كرده‌وه، زاتی نه‌كردبوو بیكا، ئه‌ویش ئه‌وه بوو له روانگه‌ی باوه‌ڕیان به‌وه‌ی مه‌رقه‌دی شێخه‌كان رواڵه‌تێكی شیركئامێزه، گۆڕی شێخه‌كانی نه‌قشبه‌ندییان هه‌ڵدایه‌وه و پاش فتوای ئه‌بو وائیل ئێسك و پروسكه‌كانیان له شوێنێكی نهێنیدا كرد به‌ژێر خاكه‌وه.
ئه‌بو وائیل كه عێراقی و ناوی مه‌حمود سه‌عدون ئه‌لعانی بوو قازیی جه‌ماعه‌ت بوو، یه‌كه‌م كه‌س بوو قوڵنگی له زه‌وی دا بۆ هه‌ڵدانه‌وه‌ی گۆڕه‌كان، كه ئه‌وه له ئیسلامدا به حه‌رام داده‌نرێ.
ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌مه‌ریكی پێش ماوه‌یه‌ك به‌هاوكاریی ده‌سه‌ڵاتدارانی ناوخۆیی ناوچه‌كه ده‌ستی به دواداچوونی هه‌واڵی ئسوڵیه‌كان و خۆقایمكردنی سه‌ركرده‌كانی تیرۆر له ناوچه‌كه‌دا كردبوو، له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكی ئۆپه‌راسیۆنی 'ئازادیی عێراق'یشدا فڕۆكه ئه‌مه‌ریكییه‌كان بۆردومانی پێگه‌كانی ئه‌نسارولئیسلامیان له چیاكانی نزیك سنووری ئێران كرد، هاوكات هێزه‌كانی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستانیش به‌مه‌به‌ستی له ره‌گه‌وه ده‌رهێنانی ریشه‌ی توندڕه‌وی هێرشیان ده‌ست پێكرد. هه‌موو قه‌ڵاكانی ئه‌نسارولئیسلام گیران و له‌نێو سنووری ئێراندا له‌به‌رچاو ون بوون، بگره به‌پێی هه‌ندێ راپۆرتی هه‌واڵگری له ناوچه‌كه‌دا، ئێران سه‌ربازگه‌ی جێگره‌وه‌ی بۆ كردنه‌وه و زامداره‌كانیان له نه‌خۆشخانه سه‌ربازیه‌كانی ئێراندا تیمار كران.
به‌م شێوه‌یه رۆژانێكی سه‌خت كۆتایان هات كه هه‌رێمی كوردستانی عێراقیان پێدا تێپه‌ڕی، كه هێڵی سنووریی هه‌رێمه‌كه له‌گه‌ڵ ئێران له ئاراسته‌ی باكوری رۆژهه‌ڵاتیه‌وه له سه‌ره‌تای هه‌زاره‌ی سێیه‌مدا بوو به پێگه‌یه‌كی سه‌ره‌كیی توندڕه‌وترین حزبی ئیسلامی كه ئه‌نسارولئیسلام بوو. ئه‌و كۆتاییه سه‌ره‌تای ده‌ركه‌وتنی كۆمه‌ڵێ ته‌وژمی سه‌له‌فیی توندڕه‌و بوو كه له هه‌ناوی ئه‌نسارولئیسلام ده‌رچوون و به‌ناوی جیهاد دژی هێزه ئه‌مه‌ریكیه‌كان -كه ساڵی 2003 عێراقیان داگیر كرد- له سه‌رانسه‌ری عێراقدا توندوتیژی و كوشتاری تایفییان ئه‌نجام دا.
05/06/2014
