به‌ڕێزان ( عوسمان عه‌به پێنجوێنی یان عوسمان قه‌ڵادزه‌یی) و( جه‌واد حه‌یده‌ری) به‌داخه‌وه وتیان به‌ڵێ ڕاسته و كۆچی دوایی كردووه؟
هونه‌رمه‌ند و پێشمه‌رگه ، سروودبێژ و گۆرانیبێژ...
کۆڕەوو شەنگال وتووەو دەیڵێت و بەشداریی کاریگەری لەئاهەنگەکانی سەرفیرازیدا بووەو دەبێت.
مستەفا داداری موکریانی مەهابادی خۆی بەخوێندکاری (مام هێمنی شاعیر ١٩٢١-١٩٨٦) دەزانێ و کاتێک قسە دەکا...
باسمان بۆ بکەن، ئەو ئۆرکێسترەی ئێوە چەنساڵێک ژەنیاری بوون؟ئەو ئۆرکێسترە بە ئۆرکێستری رادیۆ کرماشان ناسراو بوو و لە سەرەتاشەوە سەرپەرەشتییەکەی بەدەستی بەڕێز عەبدولسەمەدیان بوو کە...
بەر دەکەوێت بەڵام لەو لایشەوە هەر بە پاڵپشتی ئەو سامانە دەوڵەمەندە،خۆی دوو هێندە لە نێو ڕووبەری فەرهەنگیی کورددا دەردەخات. هێشتاکەیش کتێبخانەکەی پڕیەتی لە دەیان بەرهەمی...
به بانگێشتنامه‌یه‌كی فه‌رمی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و لاوانی ئیماراتی عه‌ره‌بی یه‌گرتوو، شاندێكی هونه‌ری فۆلكلۆری كوردی به‌شداریان كرد له میهره‌جانی ساڵیادی دامه‌زراندنی 41 ساڵه‌ی ده‌وڵه‌تی ئیمارات و رۆژی نه‌ته‌وه‌یی ئیمارات.
شیلان خانه‌قا، نوێنه‌ری بازرگانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له ده‌وڵه‌تی ئیمارات رایگه‌یاند "به‌هه‌وڵی نوێنه‌رایه‌تیمان، توانرا ئه‌مساڵ بۆ یه‌كه‌م جار هه‌رێمی كوردستان بخه‌ینه ناو لیستی وڵاتانی به‌شداربووی میهره‌جانی رۆژی نه‌ته‌وه‌ی ئیمارات، كه كوردستان یه‌كه‌مین هه‌رێمه به‌شداربێت له ناو ئه‌و میهره‌جانه‌دا". گوتیشی "پاش گه‌یشتنیان له لایه‌ن عسمه‌ت عه‌گید سه‌دیق ئامێدى، قونسوڵی عێراق له دوبه‌ی پێشوازیان لێكراو له دانیشتنێكدا له قونسوڵخانه‌ی عێراق رایگه‌یاند كه یه‌كێك له‌و لایه‌نه‌نانه‌ی ئیمارات زۆر گرنگی پێده‌دات بریتییه له كۆكردنه‌وه‌ی كلتوره جیاوازه‌كانی وڵاتان له وڵاته‌كه‌یدا و ئه‌مساڵیش به خۆشحاڵیه‌وه له ناو به‌شداربووانی شانده هونه‌رییه فه‌رمیه‌كانی وڵاتان، كوردستان بۆیه‌كه‌م جار به‌شدار ده‌بێت، ئه‌مه جگه له‌وه‌ی كه تاكه هه‌رێمیشه به‌شداری كردووه و ئه‌مه‌ش مایه‌ی خۆشحاڵییه".
شاندی هونه‌ری میللی كوردی سه‌ردانی ئیماره‌تی شاریقه‌یان كردوو له‌وێ له سه‌نته‌ری شار، نمایشی هونه‌ری فۆلكلۆری كوردیان كرد. هه‌روه‌ها له دووه‌م رۆژی نه‌ته‌وه‌ی ئیمارات دا شاندی هونه‌ری فۆلكلۆری كوردی سه‌ردانی ئیماره‌تی فوجێره‌یان كردوو، چه‌ندین تابلۆی فۆلكلۆری كوردی كه پێك هاتبوون له (شوان و بێرى و ده‌ستار و جوتیار و برگێن زورنا و هه‌ڵپه‌ركێی و گوڤه‌ندی كوردى) پێشكه‌ش كرد.
بڕیاریشه نمایشی فۆلكلۆری كوردی له هه‌ر حه‌وت ئیماره‌ته‌كه‌ى ئیماراتی عه‌ره‌بی یه‌كگرتوو نمایش بكرێت.
ئه‌مڕۆ سه‌رۆكى هه‌رێمی كوردستان‌و نوێنه‌رانی نۆزده لایه‌نى سیاسی هه‌رێمى كوردستان له سه‌ڵاحه‌دین كۆبوونه‌وه به مه‌به‌ستی هه‌ڵسه‌نگاندنی پێشهاته‌كانى ئێستاى نێوان به‌غداو هه‌ولێر.
له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا لایه‌نه سیاسییه‌كان نیگه‌رانی خۆیان له دواهه‌ڵوێستی سه‌ركردایه‌تی گشتی هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق ده‌ربڕی، كه دواى كۆبوونه‌وه‌كانى نێوان هه‌رێمى كوردستان‌و به‌غدا له به‌ڵێنه‌كانیان په‌شیمان بوونه‌ته‌وه‌‌و پێداگیریان له به‌رده‌وامی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی دیجله و له‌شكركێشی بۆ كه‌ركووك و دوز و ناوچه دابڕێندراوه‌كان كردووه‌ته‌وه .
سه‌رجه‌م لایه‌نه سیاسییه كوردییه‌كان یه‌ك هه‌ڵوێستى خۆیان له پاراستنی هه‌رێمى كوردستان‌و مافه ده‌ستوورییه‌كان‌و به‌رگریكردن له پرۆسه‌ی دیموكراسی سه‌رتاسه‌ری عیراق به‌رز نرخاند‌و پێداگیریشیان كرد له رێگه‌گرتنى سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی دیكتاتۆریه‌ت‌و عه‌سكه‌رتاریه‌ت له به‌غدا، گوتیشیان هه‌رگیز بوارنادرێته هیچ شاڵاوێكی شۆڤێنی روو له كه‌ركووك و ناوچه دابڕێندراوه‌كانی دیكه بكاته‌وه.
رایانگه‌یاند "پێویسته به‌زوویى دیالۆگی ناوخۆی هه‌رێمى كوردستان بكرێت بۆ بره‌ودان به پرۆسه‌ی چاكسازی‌و به‌هێزكردنی پێگه‌ی حوكمرانی خۆبه‌خۆیی كوردستان"، هه‌روه‌ها جه‌ختیان له "ئاماده‌یی پێشمه‌رگه‌‌و هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان بۆ پشتیوانیكردنی به‌رامبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌رێكی نه‌خوازراو كرده‌وه".
مه‌حمود عوسمان، داوای ده‌ستپێكردنی دانووستاندنى سیاسى جدى به‌رده‌وام ده‌كات له نێوان هه‌ولێر و به‌غدا و ده‌ڵێ "پێویسته ده‌ستپێشخه‌رى سه‌رۆك كۆمار كارابكرێت" .
دكتۆر مه‌حمود عوسمان، په‌رله‌مانتاری هاوپه‌یمانی كوردستان له په‌رله‌مانی عێراق له په‌یجی فه‌یسبوكی تایبه‌ت به خۆی ده‌ڵێ "چه‌ند رۆژێكه كۆبوونه‌وه‌كانى لێپرسراوانى سه‌ربازى به‌غدا و هه‌ولێر به‌ئاماده‌بونى لایه‌نى ئه‌مریكى به‌رده‌وامه بۆ هێوركردنه‌وه‌ى ره‌وشه‌كه و كشانه‌وه‌ى هێزه‌كان و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى سه‌ركردایه‌تى دیجله".
ئه‌و په‌رله‌مانتاره ئاماژه پێوایه له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌م قه‌یرانه سه‌ربازیه له ناكۆكی كێشه‌كانى هه‌ولێر و به‌غداد هاتووه، پێویسته ده‌ستپێشخه‌رى سه‌رۆك كۆمار كارابكرێت و دانووستاندنى سیاسى جدى به‌رده‌وام ده‌ست پێ بكات بۆگه‌یشتن به چاره‌سه‌رى بنه‌رِه‌تى بۆ قه‌یرانه سیاسه‌كه و كێشه‌كانى هه‌رێمی كوردستان و حكومه‌تى به‌غدا به‌پێى ده‌ستور و رێككه‌وتنه‌كانى نێوان لایه‌نه‌كان.
داوای حەسانە سەندنەوە لە 10 پەرلەمانتاری پارتی ئاشتی و دیموکراسی بۆ سەرۆکایەتی پەرلەمانی تورکیا نێردراوە.
دوێنێ سێ شەممە، وەزارەتی دادی تورکیا لە نووسراوێکی بەپەلەدا، داوای حەسانە سەندنەوە لە 10 پەرلەمانتاری پارتی ئاشتی و دیموکراسی BDPی بۆ سەرۆکایەتی پەرلەمانی تورکیا نارد.
ئەو پەرلەمانتارانە بە تۆمەتی دیدار و لەئامێزگرتنی گەریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان PKK و هەروەها هەڵویستیان لە بەرامبەر هێزە ئەمنییەکانی تورکیا، داوای لێسەندنەوەی حەسانەی پەرلەمانیان لێکراوە.
گوڵتان کیشاناک، هاوسەرۆکی BDP، عادڵ کورت (کورد)، نازمی گور، سەباحەت تونجەل، حیسامەدین زەندیرلی ئۆغلو، ئاسیەل توغلوک، هالیل ئاکسۆی، ئەسەد جانان، ئەرتۆغرول کورکچوو و ئیدریس بالوتن ئەو 10 پەرلەمانتارەی پارتی ئاشتی و دیموکراسی BDPن کە داوای حەسانە لێسەندنەوەیان کراوە.
ئەگەر بێتو پەرلەمانی تورکیا دەنگ بە لێسەندنەوەی حەسانەی پەرلەمانتاری ئەو 10 پەرلەمانتارە کوردە بدات، ئەوا رووبەڕووی لێپرسینەوەی یاسایی دەبنەوە و ئەگەری ئەو تۆمەتانەی کە ئاڕاستەیان کراوە لە 5 تا 10 ساڵ سزای زیندانی کردنی دەبێت.
دوای هێرشەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان لە ناوچەی شەمزینان و جۆلەمێرگ، چەند پەرلەمانتارێکی BDP سەردانی ئەو ناوچەیەیان کرد کە لە لایەن گەریلاکانەوە کۆنتڕۆڵ دەکرا.
داواكاری گشتی توركیا دوای بڵاوبوونەوەی گرتەی ڤیدیۆیی هەردوو ژنە پەرلەمانتاری BDP گوڵتان كیشاناك و ئەیسەڵ توغڵوك، كە چەند گەریلایەك ماچدەكەن و لەباوەش دەگرن، دەستی بە لێكۆڵینەوە كردووە.
بورهان كوزو، سەرۆكی كۆمسیۆنی دەستوور لە پەرلەمانی توركیا BDPی بە "مەكینەی تاوان" ناوبردووە و راگەیاندووە "پەرلەمانتارانی BDP حەسانەی پەرلەمانی دەقۆزنەوە، لە 760 دۆسیەی ناو پەرلەمانی توركیا 560 دۆسیە پەیوەستن بە پەرلەمانتارانی BDPوە."
پارتی ئاشتی و دیموکراسی 31 کۆرسی لە پەرلەمانی تورکیا هەیە و نوێنەرایەتی زۆربەی شارەکانی باکووری کوردستان و ئیستەنبۆڵی بەدەستەوەیە.
ئەوە جگە لەوەیکە BDP لەرێگەی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی شارەوانییەکانەوە، زیاتر لە 100 شار و شارۆچکەی باکووری کوردستان بەڕێوە دەبات.
سەرۆکی هەرێمی کوردستان داوا لە کوردستانیان دەکات پشتیوانی لە لیستی هاوبەشی پارتە کوردستانییەکان لە ناوچە دابڕێندراوەکاندا بکەن. ئەمڕۆ چوارشەممە، مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان له په‌یجی تایبه‌تی خۆی له تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبووك رایگه‌یاند "رۆژی 27-11-2012 پارته كوردستانییه‌كان له هه‌نگاوێكی مێژوویدا بڕیاری ئه‌وه‌یاندا، به لیستێكی هاوبه‌ش به‌شداری له هه‌ڵبژاردنه‌كانی به‌غداو سه‌رجه‌م ناوچه دابڕێندراوه‌كانی كوردستان بكه‌ن. ئه‌م هه‌نگاوه به ده‌ستكه‌وتێكی گرنگ ده‌زانم، بۆ زیاتركردنی خه‌رمانه‌ی گیانی پێكه‌وه‌یی و هاوچاره‌نووسی له به‌جێگه‌یاندنی ئه‌ركه دیموكراسی و نه‌ته‌وه‌ییه‌كانمان."
سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان راشیگەیاند "به‌م هه‌نگاوه‌ش جارێكی دیكه ئه‌و راستییه سه‌لمێنرایه‌وه، كه رۆڵه‌كانی كوردستان به جیاوازی ئینتیمای سیاسی و ئایدیۆلۆژییانه‌وه، له‌به‌رامبه‌ر چاره‌نووسی ناوچه دابڕێندراوه‌كانی كوردستان و روبه‌ڕوبوونه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و هه‌وڵانه‌ی گره‌و له‌سه‌ر په‌رته‌وازیی ریزه‌كانی لایه‌نه كوردستانییه‌كان ده‌كه‌ن، له ئاست به‌رپرسیارێتی نه‌ته‌وه‌یی و مێژوویی خۆیاندا ده‌بن و یه‌كڕیز ده‌بن، دڵنیام له‌وه‌ی دڵی هه‌موو كوردستانییه‌ك به‌م هه‌نگاوه شاد و خۆشحاڵ بووە."
مه‌سعود بارزانی داوای بەشداری پێکردنی سەرجەم پێکهاتەکانی ناوچانە دابڕێندراوەکان لە لیستی هاوبەشی پارتە کوردستانییەکان دەکات "بە پێویستی دەزانم ده‌رگای لیستی هاوبه‌ش له‌به‌رده‌م هه‌موو ئه‌و خوشك و برایانه‌دا كراوه بێت، كه له پێكهاته‌ی دیكه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئاینی و مه‌زهه‌بین له‌و ناوچانه‌دا و، باوه‌ڕیان به پێكه‌وه‌ژیان و هاوچاره‌نووسی و دیموكراسییه‌ت و لێبورده‌یی و جێبه‌جێكردنی ده‌ستوور هه‌یە."
سەرۆکی هەرێمی کوردستان راشیگەیاند "هیوادارم كوردستانیانی خۆشه‌ویست به گوڕو تینیكی زۆره‌وه له‌ئێستاوه پشتیوانی له‌م لیسته بكه‌ن."
لە راپرسییەکی ماڵپەری بی بی سی کە تایبەتە بە کەرکووک، 94%ی بەشداربووان دەنگیان بۆ گەڕانەوەی کەرکووک بۆسەر هەرێمی کوردستان داوە.
راپرسی "کەرکووک دەخرێتە سەر کوێ؟" دوو بژاردەی بەغدا و کوردستانی عێراق (هەرێمی کوردستان) لەبەردەمی بەشداربووان دانراوە.
تا کاتی ئامادەکردنی ئەو هەواڵە، 17 هەزار و 80 کەس لەو راپرسییەدا بەشدارییان کردووە و 94%ی بەشداربووان دەنگیان بۆ گەڕانەوەی کەرکووک بۆ سەر هەرێمی کوردستان داوە و تەنها 6%ی بەشداربووانی ئەو ماڵپەرە عەرەبییە دەنگیان بۆ بژاردەی بەغدا داوە.
ئەو راپرسییەی bbc arabic دوای ئەوە دێت کە بەهۆی هاتنی هێزی دیجلە بۆ ناوچە دابڕێندراوەکان، گرژی و ئاڵۆزییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا پەرەی سەندووە و ژمارەیەکی زۆری هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق لە کەرکووک و ناوچە دابڕێندراوەکان جێگیر کراون.
مەکتەبی تەنفیزی یەکێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی کوردستان داوا لە مەرجەعە ئایینی‌و مەزەبیەكان دەکات لە بەرامبەر بارودۆخی ناوچە دابڕێندراوەکان، پەردەی بێدەنگی بشكێنن.
ئەمڕۆ دووشەممە، ئەنجوومەنی ناوەندی یەکێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی کوردستان لە کۆبووەیەکدا کە لە بارەگای مەكتەبی تەنفیزی یەكێتی زانایان بەڕێوەچوو، پرسی هاتنی سوپای عێراق بۆ ناوچە دابڕێندراوەکانیان تاوتوێ کرد.
ئەنجوومەنی ناوەندی یەكێتی زانایان لە كۆبوونەوەكەدا، نامەیەكی كراوەیان ئاراستەی هێزە سیاسی‌و مەرجەع‌و ناوەند‌و دەستە ئایینیەكانى عێراق كرد و داوایان لێکردن تا لە بەرامبەر ئەو دۆخە مەترسیدارە پەردەی بێدەنگی بشكێنن.
لە نامەکەی ئەنجوومەنی ناوەندی یەكێتی زانایان کە وێنەیەکی بۆ (رووداو) نێردراوە، هاتووە "لۆژیكی هێز‌و خۆبەزلزانین و بەكارهێنانی لەشكری عێراقی لە ململانێ ناوخۆییەكان‌و، دروستكردنی هێزی نادەستووری، كە ترس بخاتە ناو شارە ئارامەكان، كارێكە بە هیچ شێوەیەك جێگەی قبوڵكردن نییە. لەلای خۆمانەوە بەناوی زانایانی ئایینی ئیسلامی لە كوردستان، بە توندی ئیدانەی دروستكردنی ئەو هێزە دەكەین، كە بەناوی (ئۆپەراسیۆنی دیجلە) ناوبراوە."
ئەنجوومەنی ناوەندی یەکێتی زانایان لە درێژەی نامەکەیدا، وێڕای ئاماژەکردن بە هەوڵی کەسانێک بۆ پەراوێزخستنی لایەنەکانی دیکە و هەڵگیرساندنی فیتنە، رادەگەیەنێت "ئەگەر كورد ناچاری هەر حاڵەتێكی ستەملێكردن‌و چەوساندنەوە‌و بێبەشكردن لە مافە شەرعی‌و مێژووییەكانی بیێتەوە، بێگومان بەرەنگاربوونەوەی ستەمی ستەمكاران‌و، پارێزگاریكردن لە مافەكانی، هەقێكی شەرعییانە لە دژی ستەم‌و ستەمكاری."
دەقی نامە کراوەکەی ئەنجوومەنی ناوەندی یەکێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی کوردستان:
نامەیەكی كراوە لە یەكێتی زانایانی ئایینی ئیسلامی كوردستانەوە
بۆسەرجەم لایەنە سیاسی‌و ئایینیەكانی عێراق
بەناوی خوای گەورەی میهرەبان
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِين)
لە ئەنجامی هەستكردنمان بە بەرپرسیارێتی ئایینی‌و نیشتیمانی بەرامبەر گەل‌و وڵاتمان‌و، هاوكات لەگەلّ ئەو دۆخە قورس‌و رێڕەوە مەترسیدارەی وڵاتمان پێیدا تێپەڕ دەبێت، كە هەڕەشەیە لەسەر تێكچوونی رێكخستەی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی‌و ئەمنی لە عێراقدا، نامەیەكی كراوە ئاراستەی هەموو سیاسەتمەدار‌و مەرجەع‌و ناوەندە ئایینییە بەڕێزەكانی عێراق دەكەین، بە هەمووانیشی رادەگەیەنین كە لۆژیكی هێز‌و خۆبەزلزانین‌و، بەكارهێنانی لەشكری عێراقی لە ململانێ ناوخۆییەكان‌و، دروستكردنی هێزی نادەستووری، كە ترس بخاتە ناو شارە ئارامەكان، كارێكە بە هیچ شێوەیەك جێگەی قبوڵكردن نییە، لەلای خۆمانەوە بەناوی زانایانی ئایینی ئیسلامی لە كوردستان، بە تووندی ئیدانەی دروستكردنی ئەو هێزە دەكەین، كە بەناوی (ئۆپەراسیۆنی دیجلە) ناوبراوە لەو ناوچانەی بە (ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان) ناودەبرێن، هۆشداریش دەدەینە هەموو لایەك لە لە دەرەنجام ئەو جۆرە سیاسەتانە، كه بەهیچ شێوەیەك خزمەت بە عێراق ناكات، چونكە ئەو گەلە بە هەزاران كەسی لە رۆڵەكانی‌و سامان‌و ساڵانی پێشكەوتنی كردۆتە قوربانی بۆ لابردنی دیكتاتۆریەت‌و، وەلاوەنانی ستەم‌و چەسپاندنی دادپەروەری‌و عەدالەت‌و، تا بتوانن ژیانێكی ئاسوودە‌و ئازادی بێننە دی‌و وڵاتێكی پێشكەوتوو دروست بكەن.
بەڵام بەداخەوە دیارە كەسانێك لە عێراق هەن، دوور لە هەستی ئایینی‌و نیشتیمانی‌و مرۆیی‌و، لە ئەنجامی حەزكردنیان بە دەسەڵاتی تاكڕەوی‌و، پەراوێزخستنی لایەنەكانی دیكە، ئاگری فیتنە هەڵدەگیرسێنن‌و، دۆخ‌و رەوشەكان لە عێراق بە گشتی‌و ناوچە فرە نەتەوە‌و تائیفیەكان بەتایبەتی بەرەو دژوارتری دەبەن.
بۆیە لێرەوە داوا لە هەموو لایەك بەتایبەتیش مەرجەعە ئایینی‌و مەزەبیەكان دەكەین پەردەكانی بێدەنگی بشكێنن‌و، هەڵوێستی مێژووییان دەربخەن، تا رێگیری بكەن لەو كارانە بكەن‌و، بەڕاستی بگەڕێنەوە بۆ جێبەجێكردنی دەستوور‌و رێكەوتننامەكان بە گشتی‌و رێكەوتنامەی هەولێر بەتایبەتی، هەموو لایەكیش دەزانێت، كە لە كات‌و ساتە ناخۆشەكان كورد لەم ناوچانەدا رۆڵێكی مەزنیان نواندووە لە چەسپاندنی ئاشتی‌و سەقامگیری، بێگومان نواندنی هەڵوێستێكی وها، بەتایبەتی لەلایەن ناوەند‌و مەرجەعە ئایینیەكانەوە، هەڵوێستێكی مێژوویی گەورەیە بەرامبەر گەل‌و وڵاتمانەوە، نەخاسمە ئەگەر كورد ناچاری هەر حاڵەتێكی ستەملێكردن‌و، چەوساندنەوە‌و، بێبەشكردن لە مافە شەرعی‌و مێژووییەكانی بیێتەوە، بێگومان بەرەنگاربوونەوەی ستەمی ستەمكاران‌و، پارێزگاریكردن لە مافەكانی، هەقێكی شەرعییانە لە دژی ستەم‌و ستەمكاری.
(والفتنة نائمة لعن الله من أیقظها)
یەكێتی زانایانی ئایینی ئیسلامی كوردستان
26/11/2012
گوتەبێژی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، تا ئێستا هیچ بڕیارێک بۆ کشانەوەی هێزی پێشمەرگە نەدراوە و بەمزوانە شاندێکی باڵای حکومەتی هەرێمی کوردستان سەردانی بەغدا دەکات.
سەفین دزەیی، گوتەبێژی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە لێدوانێکدا بۆ (رووداو) رایگەیاند "لە کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆی شاندی وەزارەتی پێشمەرگە و وەزارەتی بەرگری عێراق لە بەغدا، هیچ بڕیارێک بۆ کشانەوەی هێزی پێشمەرگە لە ناوچە دابڕێندراوەکان نەدراوە".
سەفین دزەیی راشیگەیاند "ئەو شاندەی کە ئێستا لە بەغدایە شاندێکی تەکنیکییە و ئامانجی ئەوان زیاتر گفتوگۆکردن لەسەر بارودۆخەکەیە تا ئەو خاڵانەی جێگەی گرفتە دەستنیشان بکەن بۆ ئەوەی شاندی باڵای حکومەتی هەرێمی کوردستان لە سەردانیان بۆ بەغدا هەڵویستەی لەسەر بکەن و لەسەر پرسی ناوچە دابڕێندراوەکان بە بڕیارێکی کۆتایی بگەن."
بە گوتەی سەفین دزەیی، هەر یەک لە وەزیری پێشمەرگە و وەزیری ناوخۆ بۆ ئەو مەبەستە سەردانی بەغدا دەکەن "راپۆرتی شاندەکەی وەزارەتی پێشمەرگە گەیشتووەتە دەست سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان و دوای لێکۆڵینەوە بڕیار دەدەن کە شاندەکەی حکومەت سەردانی بەغدا بکات و تا ئێستا هیچ ئاستەنگێک نییە لەبەردەم سەردانەکەی ئەو شاندە بۆ بەغدا."
گوتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە ئەنجامی گفتوگۆکەی ئەمڕۆی شاندی باڵای وەزارەتی پێشمەرگە گوتی "ئامانجی سەرەکی ئەو شاندە هێورکردنەوەی بارودۆخەکە بووە و بەپێی راپۆرتی شاندەکەی وەزارەتی پێشمەرگە، کۆبوونەوەکە لە کەشێکی ئەرێنیدا بەڕێوەچووە. هەروەها چوونی ئەو شاندە بۆ بەغدا هەنگاوێکی باشە و ئەوە دەسەلمینێت کە کەشە بەرەو هێوربوونەوەیە."
سەفین دزەیی رەتی کردەوە رێککەوتن کرابێت لەسەر کشانەوەی هێزی پێشمەرگە لە ناوچە دابڕێندراوەکان و گوتی "ئەو هێزانەی کە چوونەتە ناوچە دابڕێنداروەکان بە بڕیاری سیاسی چوونە و بێ گومان بە بڕیاری سیاسیش دەکشێنەوە. هەڵوێستی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەر لەسەرەتاوە ئەوە بووە کە گرژییەکان بە دیالۆگ چارەسەر بکرێت و هیچکات لەگەڵ توندوتیژی نەبووە."
لە روانگەی گوتەبێژی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستان "عێراق لەو بارودۆخەی ئێستایدا تەحەمولی گرژی و ئاڵۆزی زیاتر ناکات و پێداچوونەوە بەو دۆخەی ئێستا پێویستییەکە و لە بەرژەوەندی هەموو لایەنەکاندایە".
سەفین دزەیی وێڕای جەختکردنەوە لە ئامادەگی هەولێر بۆ چارەسەریی کێشەکان لەرێگەی سیاسییەوە، هیوای خواست بەرپرسانی عێراقیش ئەو ئامادەگییە لەخۆیان بنوێنن و گوتی "چاوەڕێی ئەوە دەکەین سەردانەکەی شاندی باڵای حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا ئەنجامی باشی لێبکەوێتەوە و بارودۆخەکە بگەڕێتەوە دۆخی جارانی خۆی و ئەو ئەو دڵەراوکێیەی هەفتەی رابردووی خەڵکی ناوچە دابرێندراوەکان نەمێنێت و خەڵکەکە بەردەوام بێت لە ژیانی ئاسایی خۆی."
بە مەبەستی هێورکردنەوەی بارودۆخی ناوچە دابڕێندراوەکانی باشووری کوردستان کە دوای هاتنی هێزەکانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە گرژی و ئاڵۆزی بەخۆوە بینیوە، ئەمڕۆ دووشەممە، شاندێکی باڵای وەزارەتی پێشمەرگە بە بەشدارای نوێنەرانی بالیۆزخانەی ئەمریکا لەگەڵ بەرپرسانی وەزارەتی بەرگری عێراق لە بەغدا کۆبوونەوە.
لە کۆبوونەوەکەدا کە لە باڵەخانەی وەزارەتی بەرگری عێراق بەڕێوەچوو، هەریەک لە فەریق شێروان عەبدولڕەحمان، فەریق جەبار یاوەر، لیوا روكن ئیسماعیل، عه‌مید هه‌ڵگورد و موقه‌ده‌م ئه‌حمه‌د له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه به‌شداری كۆبوونه‌وه‌كه‌یان كردبوو.
له‌لایه‌ن حكومه‌تی عێراقیشه‌وه فه‌ریقی یه‌كه‌می روكن عه‌لی غێدان، فه‌رمانده‌ی هێزه پیاده‌كانی عێراق و فه‌ریق روكن حوسێن عه‌وادی، فه‌رمانده‌ی پۆلیسی پاسه‌وانی سنور و هه‌ریه‌ك له فالح فه‌یاز، راوێژكاری ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نیشتمانی و فه‌ریقی یه‌كه‌م فاروق لێپرسراوی نوسینگه‌ی فه‌رمانده‌یی گشتی هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق و فه‌ریق روكن عه‌بود ته‌مبه‌ر، یاره‌ده‌ری سه‌رۆكی ئه‌ركانی سوپای عێراق بۆ ئۆپراسیۆنی سه‌ربازی ئاماده‌ی كۆبونه‌وه‌كه بوون.
له‌لایه‌ن باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكا له‌عێراق جه‌نراڵ كاسلین، لێپسراوی نوسینگه‌ی هه‌ماهه‌نگی ئه‌مه‌ریكی عێراقی له‌گه‌ڵ چه‌ند راوێژكارێكی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكا به‌شداری کۆبوونەوەکە ببوون.
سەرچاوە: رووداۆ/ ساکار عەبدووللازادە
عه‌دنان موفتى، ئه‌ندامى مه‌كته‌بى سیاسى یه‌كێتى نیشتمانى كوردستان له هه‌ڤپه‌یڤینێكدا له‌گه‌ڵ (رووداو) باس له په‌یوه‌ندى نێوان جه‌لال تاڵه‌بانى، سه‌رۆك كۆمارى عێراق و نوورى مالیكى سه‌رۆك وه‌زیران عێراق ده‌كات و ده‌ڵێت ئێستا له رێگه‌ى وه‌زیره‌كانه‌وه قسه‌ى خۆیان ده‌گه‌یه‌نن.
عه‌دنان موفتى ده‌ڵێت "نه‌مبیستووه هیچ په‌یوه‌ندییه‌ك له نێوان تاڵه‌بانى و مالیكى هه‌بووبێ"، هه‌روه‌ها گوتى "مه‌به‌ستى من له نه‌مانى په‌یوه‌ندى راسته‌وخۆ له نێوان مام جه‌لال و مالیكى ئه‌وه‌یه كه ئێستا له رێگه‌ى وه‌زیره كورده‌كانه‌وه له ئه‌نجوومه‌نى وه‌زیرانى عێراق، قسه‌كان ده‌گه‌یه‌نن و قسه‌كانى ئه‌وانیش ده‌گه‌یه‌نن به ئێمه".
وەزارەتی پێشمەرگە لەگەڵ ئەوەیکە شاندێکی سەربازی باڵا بۆ گفتوگۆ دەنێرێتە بەغدا، بەڵام باس لە ئەگەری تەگەرەخستن لەبەردەم ئەنجامدانی كۆبوونەوەكە لە لایەن حکومەتی عێراق دەکات.
بڕیارە کاژێر 9ی بەیانی سبەی دووشەممە، بۆ تاوتوێ کردنی گرژی و ئاڵۆزییەکانی ئەم دواییەی نێوان سوپای عێراق و هێزی پێشمەرگە لە ناوچە دابڕێندراوەکان، شاندێکی باڵای وەزارەتی پێشمەرگە کە لە فەریق شێروان عەبدولرەحمان و فەریق جەبار یاوەر پێکهاتووە، سەردانی بەغدا بکەن و لە بارەگای فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق كۆبوونەوەێك ئەنجام بدەن.
فەریق جەبار یاوەر، ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە و گوتەبێژی فەرمی فەرماندەیی گشتی هێزەكانی پاراستنی هەرێمی کوردستان لەبارەی ئەو كۆبوونەوەیە روونکردنەوەیەکی بڵاو کردووەتەوە کە تێیدا نیگەرانی خۆی لە ئەگەری هەوڵەکانی حکومەتی عێراق بۆ تەگەرە خستنە بەردەم ئەو کۆبوونەوەیە دەربڕیوە.
دەقی روونکردنەوەکەی ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە و گوتەبێژی فەرمی فەرماندەیی گشتی هێزەكانی پاراستنی هەرێمی کوردستان:
بەمەبەستی هێوركردنەوەی هەلومەرجی گشتی ناوچەدابڕاوەكانی سنووری پارێزگاكانی (دیالە وكەركووك و موسل )بەگشتی ونەهێشتنی گرژی و ئالۆزییەكان لەناوچەدابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان لەسنوری (دیالە و كەركووك) بەتایبەت كە لەپاش رووداوە نەخوازراوەكەی قەزای (دووزخورماتوو) لەڕۆژی هەینی (16-11-2012) رویداو لەدوای داواكاری كوتلەی كوردستانی لەپێكهاتەی حكومەتی فیدراڵی عیراق لەدواهەمین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی فیدرال كەداواكرا بوو لەبەرێز دەوڵەتی د. نوری مالكی كەفەرمان بدات چیتر هێزی سەربازی رەوانەی ناوچەدابڕاوەكان نەكرێت و كێشە و گرفتەكان بەگفتوگۆ و دیالۆگ چارەسەر بكرێت و جگە لەوەش پاش سەردانی بەرێز " ئۆسامە نوجیفی " سەرۆكی ئەنجومەنی نیشتمانی عیراق ( پارلەمانی عیراق ) بۆ هەرێمی كوردستان لەرۆژی هەینی 24-11-2012 و كۆبونەوەی لەگەڵ رێزدار "سەرۆك بارزانی " سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ هەمان مەبەستی سەرەوە بریارە سبەینی دوشەمە (26-11-2012 ) كاتژمێر 9ی سەر لەبەیانی ئەندامانی لیژنەی كاری باڵا لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان كەپێكهاتون لەهەریەك لەبەرێزان ( فەریق شیروان عبدالرحمان و فەریق جەباریاوەر) سەردانی شاری بەغدا بكەن و كاتژمێر (12 )ی نیوەرو لەبارەگای فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق كۆبونەوەێك ئەنجام بدەن لەگەڵ ئەندامانی لیژنەی كاری باڵا لەلایەن حكومەتی فیدرالی عیراق كەلەبەرێزان فەریق یەكەمی روكن" عەلی غیدان" فەرماندەی هێزە پیادەكانی عیراق و فەریق یەكەم فاروق لێپرسراوی نوسینگەی بەرێز د. نوری مالكی لەفەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی حكومەتی فیدراڵی عێراق و فەریق روكن عبود قەمبەر، یاریدەری فەریق روكن عەلی غیدان بۆ كاروباری ئۆپراسیۆنی سەربازییە. ئەجنداو بەرنامەی كۆبونەوەكەش دارشتنی پلانی گەڕانەوەی گشت ئەو یەكەو هێز و چەكدارانەی حكومەتی فیدراڵی عیراق و هەرێمی كوردستان كەلەپاش روداوەی رۆژی 16-11-2012 قەزای دووز هاتونەتە ناوچە دابراوەكانی هەرێمی كوردستان و هێوركردنەوەی هەلومەرجەكە بەشێوەی گشتی و كاراكردنی كۆبونەوە و گشت كارەكانی لیژنەكانی كاری هاوبەش لەناوچە دابراوەكان كەلەسەرەتای ساڵی (2010) وە هەتا كوئێستاكە،بەردەوام لە كاركردنن كە پێشتر بەڕەزامەندی هەر دوو بەِرێزان سەرۆك بارزانی سەرۆكی هەرێم كوردستان و دەوڵەتی د. نوری مالكی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی فیدرالی عیراق بەشێوەی فعلی لەناوچەدابراوەكانی پاریزگاكانی(دیالە و كەركووك و موسل ) كاری خۆیان ئەنجام دەدەن و جگە لەوەش باسكردنی چۆنیەتی میكانیزم و ئالیەتی كار كردنی هاوبەش ئێستا و ئەگەر هەر پێشنیازیك هەبێت لەوبارەوە و مەسەلەی چونیەتی مامەلەكردن لەگەڵ فەرماندەیەكانی ئۆپراسیۆنی سو پای عیراق لە ناوچەكە. كە ئومێد دەكەین وەك ئامادەكاری بۆ كراوە كۆبوونەوەكە گرێ بدرێت لەوادەی دیاریكراو و شوێنی خۆی و كێشەكان بە گفتوگۆ و دیالۆگ و پشتبەستن بە مادەیاساییەكانی دەستوور چارەسەر بكرێن، سەرەڕای ئەوەی هەستێك لای ئێمە هەیە كە لایەنی حكومەتی فیدراڵی عیراق زۆر پەرۆش و جددی نییە و رەنگە تەگەرە بخاتەبەردەم ئەنجامدانی كۆبوونەوەكە.
سكرتیری رۆژنامەوانی ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە
مه‌سعود بارزانی رایده‌گه‌یێنێت كێشه‌ی هه‌رێمی كوردستان به‌شێكه له كێشه‌ی هه‌موو عێراق ، كه كێشه‌ی حوكمدارییه و پێویسته به هه‌موو لایه‌ك چاره‌سه‌رێكی ریشه‌یی بۆ بدۆزرێته‌وه.
ئه‌مرِۆ یه‌ك شه‌ممه 25/11/2012 مه‌سعود بارزانی، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له سه‌ڵاحه‌دین پێشوازیكرد له د. ئه‌یاد سامه‌رائی، ئه‌مینداری گشتیی حزبی ئیسلامیی عێراق و شاندێكی یاوه‌ری كه پێكهاتبوو له سه‌لیم ئه‌لجبوری و نه‌سیر ئه‌لعانی.
له دیدارێكدا ، ره‌وشی سیاسی و كێشه‌وگرفته‌كانی به‌رده‌م پرۆسه‌ی سیاسی و دیموكراسی له عێراقدا و هه‌روه‌ها دوا په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی كێشه‌ی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ به‌غدا خرایه به‌رباس و له‌م رووه‌وه بارزانی ته‌ئكیدی له‌وه‌كرده‌وه "كه كێشه‌ی هه‌رێمی كوردستان به‌شێكه له كێشه‌ی هه‌موو عێراق ، كه ئه‌ویش كێشه‌ی حوكمدارییه ، كه پێویسته به هه‌موو لایه‌ك چاره‌سه‌رێكی ریشه‌یی بۆ بدۆزرێته‌وه و هه‌نگاو به‌ره‌و قۆناغێكی نوێ و رێوشوێنه‌كانی به‌رِێوه‌بردنی وڵات بنرێ".
ئه‌مینداری گشتی حزبی ئیسلامیی عێراق ته‌ئكیدیكردووه "له كاری هاوبه‌شی نێوان هه‌موو لایه‌نه سیاسیه‌كانی عێراق، بۆ لێكتێگه‌یشتن و كۆ ده‌نگی به مه‌به‌ستی كۆتاییهێنان به ته‌نگژه و كێشه و گیروگرفته هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان به پشت به‌ستن به ده‌ستوور و رێككه‌وتنه‌كان و هێنانه‌دی شه‌راكه‌تی راسته‌قینه له به‌رِێوه‌بردنی وڵاتدا" .
ئه‌مه‌و هه‌ر دوولا رێككه‌وتن له سه‌ر به‌رده‌وامی دیداره‌كان له پێناو تێپه‌راندنی ته‌نگژه‌كانی ئێستای وڵات.
هەردوو ئەنجوومەنی نیشتمانی کورد و ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای کوردستان لەسەر مانەوەی دەستەی باڵای کورد رێککەوتن.
ئەمرۆ هەینی، هەردوو ئەنجوومەنی نیشتمانی کورد و ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای کوردستان لە کۆبوونەوەیەکی هاوبەشدا لە هەولێر، لەسەر مانەوەی دەستەی باڵای کورد لەسەر شێوازی رابردووی بەڵام بە پابەندبوون بە بڕیارەکانی رێککەوتن.
نەسرەدین ئیبراهیم، ئەندامی دەستەی باڵای کورد و سەرۆکی پارتی دیموکراتی کورد لە سووریا لە بارەی ئەو کۆبوونەوەیە کە کەمێک پێش ئێستا کۆتایی هات، بە (رووداو)ی راگەیاند "ئەو کۆبوونەوەیە کۆبوونەوەیەکی سەرکەوتوو بوو و تێیدا یەکێتی هەردوو ئەنجوومەن و ئیرادەی گەلی کورد لە رۆژئاوای کوردستان هاتەدی".
نەسرەدین ئیبراهیم راشیگەیاند "لەو کۆبوونەوەیە و هەروەها کۆبوونەوەی دوێنێ پێج شەممە، پەیوەندی دیپلۆماسی لەگەڵ هێز و وڵاتانی دەرەوە بەشێوەیەکی ئۆرگانیزە رێکخرا و سەبارەت بە هێزی پاراستی گەل بڕیاری پێویست درا".
هەر لەو بارەوە، ئیسماعیل حەمە، ئەندامی دەستەی باڵای کورد و سكرتێری پارتی یەكێتی كورد لە سووریا بە (رووداو)ی راگەیاند "کێشەکان چارەسەر کرا و بڕیاردرا هەردوو ئەنجوومەن پابەندی بڕیارەکانی دەستەی باڵای کورد بن. هەروەها هەردوو ئەنجوومەن جەختمان لەوە کردەوە ئەو بڕیارانەی لە لایەن دەستەی باڵای کوردی دەردەچێت پێویستە بەخێرایی جێبەجێ بکرێت".
هەردوو ئەنجوومەن لەسەر سیستەمی فیدرالی بۆ رۆژئاوای کوردستان رێککەوتن
ئیسماعیل حەمە راشیگەیاند "هەردوو ئەنجوومەن لەسەر سیستەمی فیدرالی بۆ دوارۆژی سووریا و هەرێمی رۆژئاوای کوردستان رێککەوتین. هەردوو ئەنجوومەن یەک هەڵوێست بوون کە رێگە نەدەین هیچ هێزێکی چەکدار بێنە ناو رۆژئاوای کوردستان و ئەگەر هەر هێزێک هاتە ناو رۆژئاوای کوردستان بەرەوروویان دەبینەوە."
سەبارەت بە گرژی و ئاڵۆزییەکانی ئەم دواییەی سەری کانی، نەسرەدین ئیبراهیم بە (رووداو)ی گوت "ئەمڕۆ لەسەر ئەوە رێککەوتین کە هێزە چەکدارەکانی سەر بە سوپای ئازادی سووریا لە سەری کانی دەرکەون و ئەنجوومەنێکی هەرێمی لە کورد و عەرەب و سریان و سەرجەم دانیشتووانی سەری کانی پێک بێت و کاروبارەکانی ئەو شارە بەڕێوە ببات."
رێکخستنی هێزە چەکدارەکانی رۆژئاوای کوردستان و دامەزراندنی سەرکردایەتی سەربازی هاوبەش یەکێک لە گرنگترین بابەتەکانی ناو کۆبوونەوەی هەردوو ئەنجوومەنی رۆژئاوای کوردستان بوو.
سەرجەم هێزە چەکدارەکانی رۆژئاوای کوردستان دەچنە ژێر فەرمانی دەستەی باڵای کوردەوە
ئیسماعیل حەمە، ئەندامی دەستەی باڵای کورد و سكرتێری پارتی یەكێتی كورد لە سووریا لەدرێژەی لێدوانەکەیدا بۆ (رووداو) راگەیاند "پێشتر دەستەی باڵای کورد بڕیاری پێکهاتنی سەرکردایەتی هاوبەشی سەربازی دابوو بەڵام ئەو بڕیارە جێبەجێ نەکرا. ئێمە لەو کۆبوونەوەیەدا لەسەر ئەوە رێککەوتین کە لەگەڵ گەڕانەوەمان بۆ رۆژئاوای کوردستان بەزووترین کات ئەو بڕیارە جێبەجێ بکەین و سەرجەم هێزە چەکدارەکانی سەر بە پارتەکانی رۆژئاوای کوردستان لەژێر سەرکردایەتییەکی سەربازی هاوبەش کۆبکەینەوە کە لە لایەن دەستەی باڵای کورد بەڕێوە دەبردێت".
هەر بەپێی ئەو رێککەوتنە، یەکینەکانی پاراستنی گەل YPGش بەشێک دەبن لە هێزەکانی سەرکردایەتی هاوبەشی سەربازی رۆژئاوای کوردستان و دەچنە ژێر فەرمانی دەستەی باڵای کوردەوە.
زیاتر لە 20 پارت و لایەنی سیاسی رۆژئاوای کوردستان بەسەر دوو ئەنجوومەنی نیشتمانی کورد و گەلی رۆژئاوای کوردستان دابەش بوون.
هەردوو ئەنجوومەن بە هەوڵەکانی مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە رێکەوتی 2012/7/11، لە بینای سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، رێککەوتنامەیەکی هاوبەشیان واژۆ کرد کە بە رێککەوتننامەی هەولێر ناسرا و بە نەخشە رێگەی رۆژئاوای کوردستان دادەندرێت.
دواتر لە 24/7/2012 لە کۆبوونەوەیەکی هاوبەشدا لەنێوان ئەنجوومەنی نیشتمانی کورد و ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای کوردستان لە قامشلۆ، دەستەی باڵای کوردی راگەیەندرا کە یەکێک لە خاڵە سەرەکییەکانی رێککەوتننامەی هەولێرە.
دوای رووداوەکانی ئەم دواییەی رۆژئاوای کوردستان و کشانەوەی پارتی دیموکراتی کورد (ئەلپارتی) لە دەستەی باڵای کوردی و هەڵپەساردنی هاوپەیمانی ئەنجوومەنی نیشتمانی کورد لەگەڵ ئەنجوومەنی گەل لە کۆبانی، رێککەوتننامەی هەولێر لە ئەگەری هەڵوەشاندنەوەدابوو تا ئەوەیکە هەردوو ئەنجوومەن لەو سەردانەیاندا بۆ هەرێمی کوردستان، لەسەر مانەوەی دەستەی باڵای کورد و بەهێزتر کردنی رێککەوتن.
سەرچاوە: رووداۆ/ ساکار عەبدوللازادە
دوای 67 رۆژ لە مانگرتن، بە فەرمانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری بەندكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان PKK لە دوورگەی ئیمرالی، مانگرتووانی كورد لە زیندانەكانی توركیا كۆتاییان بە مانگرتن هێنا. دوای دەرچوونی ئەو فەرمانە بە رۆژێك، رۆژی 18/11/2012 دەنیز كایا بەناوی زیندانییە مانگرتووەكانەوە رایگەیاند كە كۆتایی بە مانگرتن دێنن.
رۆژنامەیەكی توركی فەرمانی دەستبەردان لە مانگرتن بۆ گفتوگۆی نێوان ئۆجەلان و دەزگای هەواڵگری توركیا MİT دەگەڕێنێتەوە. هەر لەوبارەوە برایەكی عەبدوڵڵا ئۆجەلان دەڵێ كە دوای ئەوەی دەوڵەت گەیشتە ئەو باوەڕەی مانگرتنەكە تەنیا بە رێبەری PKK كۆتایی دێت، ماوەیەكە گفتوگۆی لەگەڵ دەكەن.
لە 12 ئەیلولی رابردووەوە، نزیكەی 700 زیندانیی سیاسیی كورد لە گرتووخانەكانی توركیا، بۆ بەدەستهێنانی مافی بەرگری لەخۆكردن بە زمانی كوردی لەكاتی دادگاییكردن، خوێندن بە زمانی كوردی و هەڵگرتنی گۆشەگیری لەسەر عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری PKK دەستیان بە مانگرتنێكی كراوە كرد. لەسەرەتاوە كاریگەری ئەو مانگرتنە زۆر دیار نەبوو، بەڵام تاوەكو درێژەی دەكێشا قەیرانەكەی گەورەتر دەكرد و توركیای خستبووە بەردەم مەترسییەكی راستەقینە بەهۆی ئەگەری گیان لەدەستدانی مانگرتووان.
حكومەتی توركیا جگە لە جێبەجێكردنی داوای پاراستن بە زمانی كوردی بۆ گیراوان، دوو داواكەی دیكەی بە مەرجی سیاسی دانا و رایگەیاند كە ئەو داواكاریانە پەیوەست نین بە مافی مانگرتووانەوە.
بەڵام شەوی شەممەی رابردوو، محەممەد ئۆجەلان برای عەبدوڵڵا ئۆجەلان رایگەیاند كە ئەو لە ئیمرالی چاوی بە براكەی كەوتووە و داوای كردووە زیندانییەكان مانگرتن كۆتایی پێبێنن. محەممەد ئۆجەلان گوتی: عەبدوڵڵا ئۆجەلان " پێیوایە مانگرتن گەیشتووەتە ئامانجەكانی خۆی و پێویستە كۆتایی پێبێت".
عوسمان ئۆجەلان ئەندامی پێشووی كۆنسەی سەرۆكایەتی PKK، لەبارەی ئەو بڕیارەی براكەی، گوتی كە هەڵوێستی ئۆجەلان لە مەسەلەی مانگرتن دیاربووە و ئەو هیچ كاتێك مانگرتنی بە شێوازێكی راست نەزانیوە. عوسمان ئۆجەلان لەدرێژەی ئەو قسانەدا بۆ (رووداو) گوتی: "بۆ ئازادی كەسی خۆیشی بەڕێز ئۆجەلان مانگرتن بە راست نابینێ، پێی باش نییە كەس بۆ ئازادی ئەو رووبەڕووی مردن ببێتەوە".
لەبارەی ئەوەی ئایا چۆن مانگرتن ئامانجەكانی خۆی پێكاوە وەك رێبەری PKK دەڵێت؟ ئەو ئەندامەی پێشووی كۆنسەی سەرۆكایەتی PKK گوتی: "مانگرتنی زیندانیانی كورد توركیای هەژاند، جارێكی دیكە كێشەی كوردی كردەوە رۆژەڤی سەرەكی توركیا. لەناوەوە و دەرەوەی وڵات گفتوگۆیەكی بەرفراوان دەستیپێكرد".
هەرچەندە ئەو زیندانیانەی مانگرتنیان دەستپێكرد زیندانی دۆسیەی PKK و KCK بوون، بەڵام هەموو بزووتنەوەی سیاسی كورد و پارتە سیاسیەكان و هونەرمەندان ئەوانەی دۆستی ئەو حیزبەش نەبوون، بێ گوێدانە بیروباوەڕی سیاسی پشتگیرییان لە داواكاری مانگرتووان كرد، ئەوەش كاریگەری زیاتری دروستكرد و حكومەت و لایەنە پەیوەندیدارەكانی توركیای شپرزەكرد. عوسمان ئۆجەلان دەڵێ "مانگرتن بەرەیەكی كوردی دروستكرد، ناكۆكی نێوان لایەنەكانی بزووتنەوەی سیاسی كورد لە سایەی مانگرتنەوە لەبیركران. ئەوەش دەستكەوتێكی سیاسی بوو".
سەرۆكی رێكخراوی ئوزگوردەر:
گفتوگۆ لەنێوان MİT و ئۆجەلاندا هەبووە
تاوەكو ئۆجەلان بە رێگەی برایەكەی داوای نەكرد كە مانگرتووان كۆتایی بەو مانگرتنە 67 رۆژییە بێنن، مانگرتووان و پارتی ئاشتی و دیموكراتی BDPوەڵامی داوای هیچ كەسێكی دیكەی لەوبارەوە جێبەجێنەكرد. هەموو دانیشتنەكانی BDP و حكومەتی توركیا لەو رووەوە بێ سوود بوون. پێشتریش هاوسەرۆكی BDP رایگەیاندبوو كە تەنیا ئۆجەلان دەتوانێ مانگرتووان پەشیمان بكاتەوە. لەناو توركیاش ماوەیەكە دەنگۆی دەستپێكردنەوەی گفتوگۆی نێوان ئۆجەلان و دەزگای MİT سەریهەڵداوەتەوە. رۆژنامەی (رادیكاڵ) لە رۆژی 18/11 هەواڵێكی بڵاوكردەوەو بەبێ ئەوەی ئاماژە بەناوی سەرچاوەكان بكات ، تێیدا هاتووە " لەم دوو مانگەی دواییدا 3 جار MİT لەگەڵ ئۆجەلان دانیشتووە، جارێكیان بەرپرسێكی گەورەی ئەو دەزگایە ئامادەی دانیشتنەكە بووە".
هەر لە درێژەی ئەو هەواڵەدا هاتووە"دانیشتنی ئەمجارەی نێوان هەردوولا بۆ چارەسەری كێشەی كورد و PKK نەبووە، بەڵكو بۆ كۆتایی هێنان بووە بە مانگرتن". هەروەها دەڵێ "هێنانە بەرباسی مەسەلەی گەڕانەوەی لەسێدارەدان لەلایەن حكومەت بەو دواییە بۆ ئەوەبوو، ئۆجەلان رازیبكرێت تاوەكو فەرمانی راگرتنی مانگرتن بدات".
بەڵام سەردار بوڵەند یێلماز، سەرۆكی رێكخراوی ئوزگوردەر لە ئامەد پێیوایە بەردەوام گفتوگۆ لەنێوان MİT و ئۆجەلان هەبووە. لەوبارەوە بە (رووداو)ی گوت " ئەو ماوەیەی دوایی گفتوگۆی ئەو دەزگایە لەگەڵ ئۆجەلان درێژەی هەبووە. پێش ماوەیەك ئۆجەلان رازیكرابوو تاوەكو بڵێ واز لە مانگرتن بێنن، بەڵام PKK چرای سەوزی بۆ سەردانی كەسوكاری ئۆجەلان بۆ ئیمرالی پێنەدەكرد. بۆیە پێموانییە رازیكردنی ئۆجەلان ئەوەندە كارێكی زەحمەت بووبێ". سەردار پێیوایە رۆڵی ئۆجەلان تەنیا لەوەندە قەتیس نامێنێ لە دواڕۆژدا "ئۆجەلان لە ئایندەدا دەبێتە ئەكتەرێكی سیاسی گرنگ و رۆڵێكی گرنگ لە ئەستۆ دەگرێت. پێموایە بێ رۆڵكردنی ئۆجەلان لەبارەی كێشەی كورد شێوازێكی زۆر راست نابێ و حكومەت لەم مانگرتنەدا گەیشتە ئەو راستییە".
پەرلەمانتارێكی BDP:
بەبێ سەودای سیاسی
بەڵام سری ساكك پەرلەمانتاری BDP لە گۆشەیەكی دیكەوە سەیری بڕیاری كۆتایی هێنان بە مانگرتن دەكات و پێیوایە هیچ حیساب و سەودایەكی سیاسی لەپشتەوە نەبووە "هەموومان دەزانین ئۆجەلان لەوبارەوە هەستیارە، هیچ كاتێك پێی باش نەبوو زیندانیان بۆ هەر مەبەستێك بێ گیان لەدەستبدەن. هەڵوێستی ئەمجارەشی پەیوەستە بەو راستییە و ئامانجی سیاسی و سەودای سیاسی لە پشت نییە".
پەرلەمانتارێكی AKP: ئەو هەڵوێستەی ئۆجەلان شایانی باسكردنە
زیوەر ئۆزدەمیر پەرلەمانتاری كوردی سەر بە پارتی دادوگەشەپێدان AKPی دەسەڵاتدار، هەڵوێستی ئۆجەلان بە "بەرپرسیارانە" وەسفدەكات و دەڵێ "پێموانییە هیچ سەودایەك كرابێ تاوەكو ئۆجەلان رازیبكرێ مانگرتن كۆتایی پێبێنێ. بەڵام ئۆجەلان لەهەموو لایەنەكانی دیكەی پەیوەندیدار بە مانگرتن زیاتر بە بەرپرسیاری هەڵسوكەوتی كرد، بۆیە ئەو هەڵوێستەی شایانی باسكردنە".
عوسمان ئۆجەلان :
توركیا گەیشتە راستییەكە
هەروەها عوسمان ئۆجەلان برای رێبەری PKK كە لەدوای جیابوونەوەی لە PKK لە شارۆچكەی كۆیە دادەنیشێ، پێیوایە مانگرتن هەندێك هاوسەنگی گۆڕی و حكومەت گەیشتە ئەو باوەڕەی كە بەبێ ئۆجەلان هەڵێنانی هەر هەنگاوێك لەبارەی كێشەی كوردەوە مەحاڵە "ئۆجەلان دەتوانێ شەڕ بكات و ئاشتیش بێنێ. پێموایە ماوەیەكە لەگەڵ ئۆجەلان دانوستاندن دەكرێ. حكومەت خۆی ناچار دەبینێ بۆیە لەگەڵ ئۆجەلان دانوستاندن دەكات. هەرچەندە رێگە نادات پارێزەرانی بچنە ئیمرالی، بەڵام خۆی دانوستاندنی لەگەڵ دەكات".
سەرچاوە: رووداۆ/ هێمن خۆشناۆ
بە گوێرەی راگەیاندراوێکی سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان لە کۆبوونەوەکەی مەسعود بارزانی سەرۆکی ھەرێم لەگەڵ کۆی پارت و لایەنە سیاسییەکانی ھەرێم ، گەشتوونەتە ئەو دەرەنجامەی کە ئەزموونی حوکمڕانی لە عێراق دووچاری قەیرانێکی بنەڕەتی ھاتووەو تەواوی لایەنە سیاسییەکان کۆک بوون لەسەر ئەوەی پێویستە بە رێگەی ھەڵوێستێکی یەکرگتوو و راشکاوانە کار لەسەر ھەڵوەشاندنەوەی ھێزەکانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە بکەن .
بەگوێرەی زانیارییەکانی ( رووداو ) سێ لایەنی ئۆپۆزسیۆن ھەریەک لە بزووتنەوەی گۆران و یەکگرتووی ئیسلامی و کۆمەڵی ئیسلامی پرۆژەی تایبەتیان خستۆتە بەردەم سەرۆکی ھەرێم بۆ مامەڵەکردنی ھەرێمی کوردستان لەگەڵ بەغدا و لە کۆبوونەوەکە گفتوگۆی لەبارەوە کراوە .
ھەر لە کۆبوونەوەکەدا ھەر سێ لایەنەکەی ئۆپۆزسیۆن جەختیان لە جێبەجێکردنی پاکێجەکانی ئۆپۆزسیۆن کردووەتەوە.
ئەمەی خوارەوە دەقی راگەیێندراوی سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستانە کە تایبەتە بە کۆبوونەوەکەی ئەمرۆ :
ئەمرۆ پێنج شەممە٢٢/١١/٢٠١٢ مسعود بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان لەگەڵ نوێنەرانی سەرجەم لایەنە سیاسییەکانی کوردستان کۆبووەوە بە مەبەستی تاوتوێکردنی پەرەسەندنی رووداوەکانی ئەم دواییەی عیراق ، بە تایبەتی پەرەسەندنی گیروگرفتەکانی تایبەت بە ئۆپەراسیۆنی دیجلە لە کەرکووک و دوز و ناوچە دابڕێندراوەکان.
لایەنە سیاسییەکان کۆک بوون لە سەر ئەوەی کە ئەزمونی حوکمرانی عیراق دووچاری قەیرانێکی بنەرەتی ھاتووە و بە چەندین شێواز بەرجەستە دەبێت لە وانە پێشێلکردنی دەستوور و کارکردن بۆ بەکارھێنانی سوپا لە ململانێی سیاسی و سەرھەڵدانی رێبازی تاکڕەوی و پێشێلکردنی رێکەوتننامە سیاسیەکان و نەبوونی خزمەتگوزاری بۆ ھاوڵاتیان و پەرەسەندنی گەندەڵی و بەردەوامبوونی قەیرانی حوکم و قوڵبوونەوەی ناکۆکییە سیاسیەکان.
بەشداربووانی کۆبوونەوە ھاوڕابوون کە دامەزراندنی ھێزی ئۆپەراسیۆنی دیجلە و جموجوڵە سەربازییەکان لە ناوچە دابڕێندراوەکاندا سەرباری ئەوەی کە پێشلکردنێکی روونی دەستوور و ئاماژەکردنێکی پڕمەترسییە بۆ دووبارە بوونەوەی شاڵاوە شۆڤینیەکان دژ بە خەڵکی کوردستان ، ھەوڵێکە بۆ ھەناردەکردنی قەیرانە ناوخۆییەکانی حکومەتی بەغدا بەرەو کوردستان .
نوێنەرانی لایەنە سیاسییەکان جەختیان لە سەر پێویستی ھەڵوەشاندنەوەی دەسبەجێی ھێزەکانی ئۆپەراسیۆنی دیجلە کردەوە و بۆ ئەم مەبەستەش ھەموو رێگا دەستووری و سیاسیەکان دەگرنە بەر .
ھەروەھا بڕیاردرا نامەیەکی ھاوبەش ئاراستەی ھاوپەیمانی نیشتمانی عیراقی و پێکھاتە سیاسیەکانی و لایەنە سیاسییەکانی دیکەی پەرلەمانی عیراق بکرێ و ھەڵوێستی یەکگرتوو و یەکریزی خەڵکی کوردستان لە دژی پێشێلکردنی دەستوور و مەترسیەکانی تاکڕەوی و گەڕانەوەی دیکتاتۆریەت و پێشلکردنی شەراکەتی نیشتمانی بخەنەڕوو.
پەیامی ئەم کۆبوونەوەیە بۆ ھەموولایەک دەربڕی یەک ھەڵوێست و یەک ئیرادەیی خەڵکی کوردستان و ھێزە سیاسییەکانێتی لە داکۆکیکردن لە ئاسایشی ھەرێم و پرۆژەی دیموکراتی فیدراڵی و دەستووری لە عیراقدا و گرتنەبەری ھەموو کایە و ئامرازی سیاسی و دەستووری رێگاکانی دانوستان و گفتوگۆ بە ھاوکاری ھێزە سیاسییەکانی عیراق بۆ چارەسەری بنەڕەتی قەیرانەکان . لەگەڵ جەختکردنی کۆبوونەوەکە لە سەر رێگای ئاشتی و دانوستان بۆ چارەسەری کێشەکان ئامادەبووان پشتیوانیان لە ھێزی پێشمەرگەی کوردستان دەڕبری بۆ ئامادەبوونیان بۆ ھەر ئەگەرێکی نەخوازراو .
لایەنە سیاسییەکانی بەشداربووی کۆبوونەوەکە :
پارتی دیموکراتی کوردستان
یەکێتی نیشتمانی کوردستان
بزوتنەوەی گۆڕان
یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان
کۆمەڵی ئیسلامی کوردستان
بزوتنەوەی ئیسلامی کوردستان
حزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان
حزبی زەحمەتکێشانی کوردستان
حزبی شیوعی کوردستان
بزوتنەوەی دیموکراتی تورکمان
بزوتنەوەی چاکسازی تورکمان
لیستی ئەربیلی تورکمانی
ئەنجومەنی گەلی کلدان سریان ئاشوور
بزوتنەوەی دیموکراتی ئاشووری
لیستی ئەرمەن
سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان لە راگەیەندراوێکدا وێڕای رەتکردنەوەی داواکەی موقتەدا سەدر بۆ کۆبوونەوەی نێوان بارزانی و مالیکی لە نەجەف، رایدەگەیەنێت "ئەو قەیرانەی ئێستا عێراقی گرتووەتەوە کێشەی تایبەتی نێوان بارزانی و مالیکی نییە".
سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان لە راگەیەندراوێکدا لە زمانی د. ئومێد سەباح، گوته‌بێژی فه‌رمی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان داواکەی موقتەدا سەدر، سەرۆکی رەوتی سەدر بۆ کۆبوونەوەی مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە شاری نەجەفی رەت کردووەتەوە.
سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان هۆکاری رەت کردنەوەی ئەو داوایەی موقتەدا سەدری بۆ ئەو گەڕاندووەتەوە کە "ئەو قەیرانەی ئێستا عێراقی گرتووەتەوە کێشەی تایبەتی نێوان بارزانی و مالیکی نییە، بەڵکو کێشەی دەسەڵاتدارییە لە عێراقدا."
دەقی راگەیەندراوی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان:
به‌ڕێز مسعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان بانگهێشتنامه‌یه‌كی له‌لایه‌ن به‌ڕێز سه‌ماحه‌تی موقته‌دا سه‌دڕ پێگه‌یشت، بۆئه‌وه‌ی له شاری نه‌جه‌فی پیرۆز له‌گه‌ڵ به‌ڕێز نوری مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق كۆببێته‌وه، به‌مه‌به‌ستی تاوتوێكردنی ئه‌و قه‌یرانه‌ی له‌ئارادایە.
له‌كاتێكدا به‌ڕێز سه‌رۆك مسعود بارزانی رێزو پێزانینی بۆ ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی به‌ڕێز سه‌ماحه‌تی موقته‌دا سه‌دڕی برای هه‌یه، به‌ڵام ئه‌و كێشه و قه‌یرانه‌ی وڵاتی گرتۆته‌وه كێشه‌ی تایبه‌تی نێوان بارزانی و مالیكی نییه، به‌ڵكو كێشه‌ی ده‌سه‌ڵاتدارییه له عێراقدا، كه خۆی له پابه‌ند نه‌بوون به ده‌ستووری هه‌میشه‌یی و ئه‌و رێككه‌وتنانه ده‌بینێته‌وه، كه به‌هۆیانه‌وه حكومه‌تی ئێستای فیدرالی و چۆنێتی فه‌رمانڕه‌وایه‌تیكردنی لێ به‌رهه‌م هات. پێمان باشه دووپاتی بكه‌ینه‌وه كه سه‌رۆك بارزانی هه‌میشه خۆشحاڵ ده‌بێت به دیداری له‌گه‌ڵ به‌ڕێز موقته‌دا سه‌دڕی برای.
د. ئومێد سەباح
وته‌بێژی فه‌رمی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان
24/11/2012
- داواکاری گشتیی کرماشان: لێکۆڵینەوە لەبارەی لێدانی قوتابیان دەکەین
- هونەرمەندی نەتەوەیی کورد سەید عەلی سەردەشتی لەوڵاتی سوید کۆچیدوایی کرد
- گفتوگۆكانی ئێران و ئەمریكا لە عومان دوای دو کاتژمێر کۆتایی هات
- ئێران شەڕو دانوستانی ناڕاستەوخۆی پێ باشە!
- داواکارییەکانی ئێران و ئەمریکا لەیەکتریی چیە؟
- وەزیری بەرگریی ئیسرائیل هۆشداری دەداتە ئەحمەد شەرع
- وادەی هێرشی ئەمریکا بۆ سەر ئێران ئاشکرا کرا
- دەستووری کاتی سوریا نیگەرانی لایەن کوردییەکان و چاودێرانی لێدەکەوێتەوە
- بارودۆخی نالەباری ئابووریی ئێران پێدەچێت کۆماری ئیسلامی ناچار بکات لەگەڵ سەرۆک ترامپ ڕێککەوتن بکات
- عڕاقچی: هێشتا نامەکەی ترەمپ بە دەستمان نەگەیشتووە
- وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت بڕیارە نامەکەی ترامپ لە لایەن نێردراوێکی وڵاتێکی عەرەبیەوە بگەیەنرێتە تاران
- مەزڵوم عەبدی و ئەحمەد ئەلشەرع بە ڕێکەوتن دەگەن
- 8ی مارس.. شۆڕشێك لەپێناو مافی ژنان
- سری سورەییا ئۆندەر: باخچهلی پێی گوتم، ڕۆژێک دێت پێکەوە هەڵپەڕکێی ئاشتیی دەکەین
- حكوومهتی ئێران : له‌گه‌ڵ ئهورووپا درێژه به گفتوگۆ ئهتۆمییهكان دهدهین
- عەلی باپیر، سەرۆکی کۆمەڵی دادگەری کوردستان سەبارەت بە پەیامی ئۆجەلان"هیوادارم هەردوولا بە کردەوە بەدەم بانگەوازەکەوە بچن."
- ئەمینداری گشتیی یەکگرتوو پەیامی ئۆجەلان "پەیامێکی پڕ لە بەرپرسیاریەتی و بایەخ و واقعیەتە"
- سەرۆك بافڵ جەلال تاڵەبانی: پێشوازی لە پەیامەکەی بەڕێز عـ.ـەبدوڵا ئـ.ـۆجەلان دەکەین
- سەرۆک بارزانی: هیوادارین پەیامەکەی ئۆجەلان دەستپێکێک بێت بۆ ئەوەی پڕۆسەی ئاشتی رێی خۆی بگرێت
- زەینەب جەلالیان لە 17هەمین ساڵی زیندانیکردنیدا لە ناو زیندانەوە باس لە ئازارەکانی دەکات
- بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان ٢ی ڕێبەندان، ٧٩هەمین سالرۆژی دامەزرانی یەکەم کۆماری کوردستان، لە نەتەوەی کورد پیرۆزدەکات
- پەیامی پیرۆزبایی کۆماریخوازان بۆ بەرێز مەسعوود پزیشکیان
- پیرۆزبایی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی جێژنی پیرۆزی قوربان
- پەیامی پیرۆزبایی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی پێنجەمین کۆنگرەی ئاسایی هەدەپە
- پەیامی پیرۆزبایی بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی جێژنی ڕەمەزانی پیرۆزەوە
