کیانوش بوستانی

از لحظه ای که خبر مرگ اکبر هاشمی رفسنجانی‌ منتشر شد، تفاسیر و تحلیل های مختلفی فضای سیاسی ایران را دربرگرفت. از القابی چون امیرکبیری دیگر تا خردمندی که تعادل سیاست در ایران امروز مدیون ابتکارات اوست. گوشه های زندگی هاشمی کندوکاو شد و در آخر تصویری چند پاره و مغشوش از حضورش در تاریخ معاصر ایران نمایان شد. اما آیا ورای تحولات سیاسی روزمره راهی‌ دیگر برای فهم بهتر او و میراثش وجود دارد؟

راهی‌ که علاوه بر ارایه تصویری کاملتر از هاشمی، او را در متن ساختار سیاسی امروز به ما عرضه کند. به نظر می رسد با قرار دادن هاشمی در زمینه تحولات بزرگ اقتصادی سیاسی جمهوری اسلامی، می توان تصویری کاملتر از او و میراثش ارائه کرد. اما اینبار هاشمی نه قهرمان رویایی دموکراسی‌ است نه اسیری در دستان بیرحم زمانه.
حال باید پرسید چرا عده‌ای چنین از فقدان هاشمی در هراسند و نگران آینده؟ دیدن او در بطن رخداهای تاریخی به ما کمک خواهد کرد تا دلیل عقلانی این ترس از فقدانش را بهتر بفهمیم.

نظم اقتصادی که حاصل تحولات ساختاری دهه های چهل و پنجاه در ایران است با فرا رسیدن موج انقلاب از هم گسیخت. نظمی که خود حاصل خروج قدرت از دستان بلوک طبقاتی حاصل ائتلاف زمیندارن سنتی و نظامیان پیش از دههٔ ۴۰ آست. با شروع اصلاحات شاه و سرریز شدن منافع هنگفت نفت به جامعه، شاهد تولد بلوک جدیدی با محوریت بوژوازی مدرن و طبقه متوسط در حال توسعه ای هستیم که به تدریج ترتیبات سیاسی و اقتصادی حاکم را پس میزند و خواهان تحولات اساسی‌ است.

در مقابل بورژوازی تجاری سنتی هم خود را بازنده این دگرگونی‌ها می بیند و در نهایت

Frankfurter Allgemeine Zeitung
برگردان از آلمانی: عامر گلی

بعضی از آتئیستها نیز آغاز سال مسیحی را با تمام زرق و برق اش جشن می گیرند. اما واقعا دلیل این موضوع چیست؟ برای بچه ها این کار را می کنند؟ یا برای هدیه ها؟ اسلاوی ژیژکِ فیلسوف پاسخ می دهد.

در یک حکایت مشهور انسان شناسانه زمانی که از انسان های بدوی در مورد داشتن عقاید خرافی منتسب به آنان که مثلا آنها از نسل یک ماهی یا یک پرنده هستند پرسیده می شود، چنین پاسخ می دهند: "قطعا اینطور نیست، ما که چنان ابله نیستیم، اما شنیده ایم که بعضی از اجداد شما این موضوع را واقعا باور داشته اند." آنها درواقع اعتقاد خود را به دیگران حواله می دادند. ما نیز چنین کاری را با بچه های خود نمی کنیم؟ ما کریسمس یا آیین عید نیکلاس قدیس را به این دلیل جشن می گیریم چون بچه های ما به آن اعتقاد دارند و ما نیز نمی خواهیم آنان را ناامید کنیم. اما بچه ها برای اینکه ما را ناامید نکنند و البته نیز به قصد دریافت هدیه، تنها وانمود می کنند که این آیین را باور دارند.

آیا این همان نیاز ما در یافتن شخصی "واقعا معتقد" نیست، نیازی که ما را سوق می دهد تا به دیگران داغ  بنیادگرایی مذهبی یا قومی بزنیم؟ اعتقاد همیشە بە شکلی عجیب و غریب با فاصلە عمل می‌کند. این اعتقاد برای کارائی داشتن بە یک ضمانت تام و تمام یا یک معتقد واقعی نیاز دارد. البتە چنین معتقد واقعی‌ای ‌‌ بە طور شخصی در دسترس نیست. برای آنکە این اعتقاد موثر واقع شود، اصلا بە وجود یک سوژەای کە واقعا معتقد باشد هم نیاز نیست. برای کارائی آن تنها کافی است

مجید محمدی

^{هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود روایت تا حدی رسمی جمهوری اسلامی از رویدادهای انقلاب ۵۷ و سال‌های شکل گیری و تحکیم جمهوری اسلامی را به دست می دهد. این روایت گرچه با روایت تمامیت خواهان (که می خواهند تنها خامنه‌ای و فرماندهان سپاه در تشکیل نظام دیده شوند) تفاوت دارد اما در همان روند حذف غیر خودی‌ها عمل می کند، البته غیر خودی‌های دوران خمینی که با خمینیسم مشکل داشتند.} از تاریخ سازی به روایت بنیانگذاران جمهوری اسلامی که بگذریم هاشمی رفسنجانی فردی تاریخ ساز در تحولات جمهوری اسلامی بوده است. این بازیگری موثر را در هفت مقطع به طور خلاصه توضیح می دهم:

^{تشکیل شورای انقلاب، ۱۳۵۷}

^{شاید هیچ طلبه‌ی سیاسی‌ای در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ بیش از رفسنجانی مورد اعتماد خمینی نبود. او رابط خمینی با بسیاری از افراد و گروه‌های سیاسی مخالف رژیم پهلوی در داخل و خارج کشور (از جمله مجاهدین خلق) بود. خمینی علاقه‌ی ویژه‌ای به او داشت و به همین علت بعضا رک گویی‌های وی در جلسات و مخالفت‌های وی با برخی نظراتش را علی رغم شخصیت کینه توز، اقتدارگرا و خود محورش تحمل می کرد. به همین جهت رفسنجانی}

فریدون خاوند (تحلیلگر اقتصادی)

^{نام اکبر هاشمی رفسنجانی، که یکشنبه نوزدهم دیماه درگذشت، با یکی از مهم‌ترین رویداد‌ها در تاریخ اقتصادی جمهوری اسلامی گره خورده است. سخن بر سر طرحریزی سیاست معروف به «تعدیل اقتصادی» است، اصطلاحی که در پی انتخاب هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری در سال ۱۳۶۸ بر سر زبان‌ها افتاد و همچنان، در کشور هواداران و مخالفان فراوان دارد.}

^{مقابله با کجروی‌های مصیبت بار}

^{با انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷، اکبر هاشمی رفسنجانی به یکی از نیرومند‌ترین مردان عرصه سیاست ایران بدل شد و در آغاز دومین دهه استقرار نظام تازه، هنگامی که بر کرسی ریاست جمهوری تکیه زد، به نظر میرسید که، در راس هرم قدرت، دیگر کسی را یارای مقاومت در برابر او نیست. این فکر هم در درون و هم در بیرون ایران قوت گرفت که دوران تب انقلابی به پایان رسیده و، در پی درگذشت بنیانگذار نظام تازه، شخصیتی بر اریکه قدرت نشسته که ضمن برخاستن از درون «سرای اسلامی»، میخواهد کشور را با انجام یک سلسله اصلاحات، به ویژه در عرصه اقتصادی، در مسیری تازه به حرکت در آورد.}

^{طی ده سال گذشته، از بحران مالی سال ۲۰۰۸ تا به امروز، بازار‌های گوناگون جهان هیچگاه سال نو میلادی را چنین سر حال و امیدوار آغاز نکرده بودند.} این فضای پر شور و شوق موجب شگفتی است، زیرا ابهام‌های مهمی بر نظام روابط بین المللی سنگینی میکنند و بنیان‌های آنچه در هفتاد سال گذشته زیر عنوان «حکمرانی» اقتصاد جهانی به تدریج شکل گرفته بود، در حال حاضر به دلیل رویداد‌های سیاسی و پیچیدگی روز افزون آنها زیر پرسش رفته و سرنوشتشان معلوم نیست.

^{سر مستی بازار ها}

^{خاورمیانه در خطرناک‌ترین تنش‌های تاریخ معاصر خود دست و پا میزند، تروریسم همچنان شهر‌های مهم جهان را زیر ضربه دارد، اتحادیه اروپا با سخت‌ترین بحران از بدو زایشش تا به امروز دست و پنجه نرم میکند و کاخ سفید واشنگتن برای مهم‌ترین دگرگونی سیاسی در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، آماده میشود. به رغم فضایی چنین نامطمئن، بازار‌های جهانی بدون دغدغه از کنار این رویداد‌ها میگذرند و به چشم انداز‌های خوش امید بسته اند :}

جلیل روشندل

^{بزودی سوریه وارد ششمین سال از بحرانی می شود که تخمین زده می شود ۴۵۰۰۰۰ کشته ( که دست کم ده درصد آنان کودکان خردسال بوده اند)، و چهار میلیون و هشتصد هزار پناهنده بجا گذاشته است.} علاوه برآن شش میلیون و سیصد نفر بیخانمان و یا مجبور به جابجایی درداخل کشور شده اند. به عبارت دیگر جمعا یازده میلیون نفر از جمعیت ۲۲ میلیون نفری (قبل از جنگ) سوریه دیگر در خانه و کاشانه خود زندگی نمی کنند.

^{این بحران در ماه مارس سال ۲۰۱۱ صرفا بخاطر امتناع بشار اسد به وجود آمد که حاضر نبود وجود مخالفین سیاسی خود را بپذیرد و به خواستهای که در آن زمان چیزی غیر از شناسایی موجودیت و احترام به حقوق شهروندی و مشارکت سیاسی نبود تن بدهد. در آن زمان هنوز هیچ نشانه‌ای از به اصطلاح "دولت اسلامی عراق و شام (داعش) و یا جبهه النصره نبود. هنوز عربستان سعودی، قطر، یا ترکیه مداخله‌ای نداشتند وهنوزهویت طلبان کوبانی خواهان خودمختاری برای کرد‌های سوریه یا تشکیل یک واحد مستقل سیاسی در شمال سوریه نبودند.} مخالفین سیاسی بشار اسد فقط صداهایی بودند که سوریه را با جهان مقایسه میکردند و این تصور را داشتند که باید صدایشان را آنقدر بلند کنند که بشار اسد هم آنرا بشنود و به آنان امکان مشارکت سیاسی بدهد.

شهرام رفیع زاده

^{روزنامه ایران از عرضه دلار ۳۶۰۰ تومانی ذز بانک‌ها خبر داده و روزنامه جهان صنعت در گزارشی با عنوان «پلیتیک تک نرخی شدن ارز»، نوشته است: «بانک مرکزی شرایط تازه‌ای را برای واردکنندگان در نظر گرفته که می‌توانند گشایش ال‌سی را با دلار ۳۶۰۰ تومانی در هر دوره زمانی انجام دهند که البته در شرایط خاص حداقل نرخ در زمان تسویه مبنا قرار می‌گیرد که تا پیش از این نرخ مبنایی برای باز کردن ال‌سی وجود نداشت.»}

^{به نوشته این روزنامه «سیاست دستوری بانک مرکزی و تعیین یک نرخ جدید برای دلار در راستای تک نرخی شدن ارز است و به نظر می‌رسد با توجه به اظهارات اخیر رییس کل بانک مرکزی مبنی بر حذف تدریجی ارز مبادله‌ای رفته رفته دلار دولتی که در حال حاضر حدود ۳۲۰۰ تومان است جای خود را به دلار ۳۶۰۰ تومانی می‌دهد» و بر همین اساس در جریان اقداماتی که برای ساماندهی بازار ارز انجام و در قالب «دستورالعمل اقدام نظام بانکی جهت گشایش اعتبار برای واردات کالا با نرخ آزاد» به شبکه بانکی ابلاغ شد «شرایطی در حوزه تجارت خارجی به ویژه واردکنندگان تعیین شده است» و از جمله «گشایش ال‌سی از موقعیت جدیدی برخوردار و قیمت پایه ۳۶۰۰ تومانی برای گشایش ال‌سی در نظر گرفته شده است.»}

^{در سال ۲۰۱۶ میلادی، نظام بین المللی اقتصادی بر آمده از جنگ جهانی دوم با چالش‌هایی بی‌سابقه روبرو شد و قوانین بنیادی آن، از سوی مهم‌ترین معمارانش، زیر پرسش رفت.} در این شرایط، اگر بدبین باشیم، خواهیم گفت که یک دوره هفتاد ساله در تاریخ اقتصادی جهان برای همیشه به سر آمده است. در عوض اگر با خوشبینی به آنچه می‌گذرد نگاه کنیم، می‌توانیم بگوییم که سخن بر سر دشواری‌هایی است گذرا و، دیر یا زود،‌‌ همان نظام به گونه‌ای تازه و یا حتی با شکل و شمایل پیشین به راه خود ادامه خواهد داد.

^{بنیان‌های نظام اقتصادی بین‌المللی}

^{برای درک آنچه سال گذشته در روابط بین المللی اقتصادی اتفاق افتاد، نگاهی سریع به ویژگی‌های نظام بعد از جنگ دوم ضرورت دارد. پیش از این رویداد، در دهه ۱۹۳۰ میلادی، دنیای پیشرفته صنعتی آن دوران که عمدتا اروپای غربی و آمریکای شمالی را در بر می‌گرفت، در کام یک جنگ تمام عیار اقتصادی فرو رفت. بحران مالی بسیار شدید در سال ۱۹۲۹، بزرگ‌ترین «زمین لرزه» را در صنعت و بازرگانی این مناطق به وجود آورد و ده‌های میلیون نفر را بی‌خانمان کرد.}

 بکتاش خمسه پور

«جعفر عظیم زاده» دبیر هیئت مدیره «اتحادیه آزاد کارگران ایران» با خواستهای زندانیان سیاسی که در اعتصاب غذا هستند اعلام همبستگی کرده است.
این جوانان و همه فعالین صنفی و سیاسی زندانی هیچ جرمی مرتکب نشده اند. آنان نه سلاح بدست گرفته اند، نه اختلاسهای میلیاردی کرده اند، نه صاحبان حقوق های نجومی اند، نه رانت خوار بوده اند و نه حتی با براه انداختن تظاهراتی هزاران نفره و یا چند صد نفره در خیابان ها باعث ایجاد راه بندانی کوچک شده اند.  جعفر عظیم زاده، دبیر هیئت مدیره اتحادیه آزاد کارگران ایران
وی در ۱۰ اسفند ۱۹۹۳ در دادگاه انقلاب اسلامی به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت» و «اخلال در نظم عمومی» به شش سال زندان محکوم و تیرماه گذشته پس از ۶۳ روز اعتصاب غذا با قرار ۴۵۰ میلیون تومان وثیقه از زندان آزاد گردید.
پیام دبیر هیئت مدیره اتحادیه آزاد کارگران ایران به تاریخ ششم دیماه که در سایت های خبری انتشار یافته است اینچنین آغاز میگردد «۶٣ روز، ۶۲ روز، ۵۵ روز و ۲۰ روز به ترتیب از

شهرام رفیع زاده

روزنامه شرق در گزارشی با تیتر «در سازمان دانشجویان چه گذشت؟» از حضور و تحصن نمایندگان تشکل‌های صنفی دانشجویان در ساختمان وزارت علوم خبر داده و نوشته است: روز سه شنبه «نمایندگان شوراهای صنفی از سراسر کشور برای پیگیری مطالبات خود به سازمان امور دانشجویان رفتند تا به گفته خودشان طبق اعلام قبلی، با مجتبی صدیقی معاون وزیر و رئیس سازمان دانشجویان «دربارهٔ تخلف آشکار این سازمان در ابلاغیه آموزشی اخیر سازمان دانشجویان» مذاکره کنند، اما با آنکه این قرار از پیش تعیین شده بود اما دانشجویان وقتی می‌خواستند در غیاب معاون وزیر جلو دفترش منتظر بمانند «با برخورد فیزیکی مأموران» مواجه شدند.

سعید ملکشاه، دبیر شورای صنفی دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف به این روزنامه گفته است: «در ابتدای امر آنها به ما اجازه ورود دادند، ما کارت ورود را از جلو درگرفتیم، اما به ما اجازه رفتن به دفتر [معاون وزیر] داده نشد. وقتی ما خواستیم به طبقه بالا و دفتر دکتر صدیقی برویم، با مشت و لگد جلو ما گرفته شد. همین شد که ما هم راه را باز کردیم و جلو دفتر آقای صدیقی نشستیم»، اما «مسئول حراست پیش ما آمد و دربارهٔ شباهت رفتار ما با سال‌های ۷۸ و ۸۸ سخن گفت و اعلام کرد شما هم مثل آن دانشجویان هستید و با شما سنگین برخورد خواهد شد.»

روزنامه شرق از قول سعید ملکشاه نوشته است: «پس از آن هم با وجودی که ساعت کاری سازمان دانشجویان تا ساعت ۱۶ است، این سازمان ساعت ۱۴ تعطیل و نیروی انتظامی وارد