تقی روزبه

^{• قدحاضر با نادیده گرفتن آموزه های کلیشه ای در موردحق ملی، و با نقدشیوه برگزاری همه پرسی، با الهام و دفاع از حق تعیین سرنوشت، بر این مدعاست که حق تعیین سرنوشت اگر براستی بخواهد حق تعیین سرنوشت باشد و نه امری صوری و شکلی و مسخ شده، باید خود را در همان گام نخست، یعنی شیوه همه پرسی به نمایش بگذارد، و گرنه به یک دولت اتنیکی و شیربی یال و دم و اشکم تبدیل خواهد شد ...}

^{با نزدیک شدن لحظه همه پرسی استقلال ملی کردستان عراق، چالش ها و رویکردهای موافق و مخالف در منطقه و نقاط دیگرجهان و نیز در صفوف چپ ها پیرامون این رویدادمهم و مناقشه برانگیز و تاثیرگذار بر نقشه خاورمیانه، بیش از پیش داغ شده و به نقطه غلیان خود نزدیک می شود. نوشته حاضر رئوس عمده این چالش ها را تحت عنوان سه چالش اصلی و مهم موردبررسی قرار می دهد، که عبارتند از چالش های مربوط به فضای سیاسی و مخالفت ها و ریسک های پیشاروی حاکم بر نتیجه این همه پرسی، چالش مربوط به شیوه برگزاری آن و بالأخره چالش معطوف به به محتوا و پوست اندازی حق تعیین سرنوشت بحران های برخاسته از نظم مبتنی بر دولت -ملت در گذرتاریخ.}

^{چالش نخست}

^{قبل از هرچیزباید به این واقعیت اشاره کرد که برگزاری همه پرسی بیش از آن که مقدمه ای برای تحقق حاکمیت مستقل باشد موخره ای است بر آن و رسمیت دادن به آن. در اصل مدت کمابیش طولانی است که کردستان عراق عملا و بشکل دوفاکتو مستقل بوده است، یا بقول خودمسعودبارزاتی «عراق تقسیم شده و فاقدحاکمیت مستقل است». فرایندشکل گیری}

یوسف عزیزی بنی طرف

^{“من سرباز وظیفه .. از سلیمانیه ( اربیل، دهوک و..) با شما صحبت می کنم. صحیح و سالم هستم و به مادر و پدر عزیزم سلام می رسانم”. این صدای سربازان عراقی است که بعد از گذشت دهه ها هنوز در ذهن ام طنین انداز است. این نواهای وحشت زده و نگران را از دوران کودکی در دهه شصت میلادی تا بعدها و بعدها از زبان سربازان عراقی اعزامی به کردستان عراق می شنیدم که با سخن گوینده رادیو بغداد در می آمیخت که می گفت “اینان برای مبارزه با اشرار مسلح و برای حفظ تمامیت ارضی به شمال میهن اعزام شده اند”.
سرکوب و کشتار ملت کرد در عراق، که برای دستیابی به حقوق ملی خویش مبارزه می کردند، با اجرای عملیات انفال در سال 1988 به اوج خود رسید. با این همه از حق نباید گذشت که حاکمان عراق – برخلاف دیگر رژیم های منطقه – در برخی از دوره ها انعطاف نشان می دادند وپاره ای از حقوق این ملت را به رسمیت می شناختند اما پیکار هیچ گاه متوقف نشد. از سوی دیگر، شخصیت ها و احزاب چپ ودموکرات عراق همواره حق تعیین سرنوشت را برای ملت کرد عراق به رسمیت شناخته و متحد نیروهای مبارز کرد علیه رژیم های خود کامه بوده اند. ولی متاسفانه این نیروها پس از سرنگونی صدام حسین، همه تخم مرغ های خودرا در سبد احزاب و گروه های مذهبی و فرقه گرای عراق نهادند و هم پیمانان چپ و دموکرات خودرا تنها گذاشتند.}

نقدی بر محمد رضا نیکفر/ امین سرخابی

^{مسائل ملی/قومی در ایران یکی از پیچیده‌ترین و عمیق‌ترین بحران‌هایی است که در صد سال اخیر حاکمیت‌های ایرانی با آن روبرو بوده‌اند و تاکنون قادر به حل این مسئله نبوده‌اند. و در مواقع حساس تاریخی دوباره به معضلی جدی تبدیل می‌شود. از سویی اقلیتهای ملی/قومی با استفاده از عنوان حق تعیین سرنوشت خود را در رسیدن به خواسته هایشان محق می‌دانند و فدرالیسم را جهت حل این بحران پیشنهاد می‌کنند. در طرف مقابل نیز آنچه مرکزگرایان می‌نامند، بدون اشاره به حق تعیین سرنوشت، حقوق شهروندی را راه حل و چاره می‌دانند. همچنین در دو طرف این بحران جریانات تندرو و فاشیستی وجود دارند که یکی بر طبل جدایی می‌کوبد و دیگری نیز بر انکار و یکسان سازی تحقیر آمیز بیشتر تأکید دارد.}

^{در طول چند روز گذشته شاهد انتشار مطلبی انتقادی از جانب آقای محمدرضا نیکفر، تحت عنوان «ناسیونالیسم، حق تعیین سرنوشت و فدرالیسم» بودیم. هرچند از ایشان با توجه به سوابق علمی و مطالب پیشترش انتظار میرفت نگاه انتقادی‌اش را به جای آنچه وی صراحت و مستقیم گویی می‌نامد، بر نمونه‌های تاریخ و رهیافتی نظری سوار می‌کرد.}

^{هستی‌شناسی حق تعیین سرنوشت}

^{اگر بخواهیم نظری گذرا بر نظریه حقوقی روم باستان به عنوان یکی از آبشخورهای مکاتبRead Moreحقوقی رومی ژرمن و کامنلا و حتی بخشی از آنچه اسلامی می‌‌نامند، بیافکنیم می‌‌توان سه شاخه نظری حقوق در میان حقوقدانان روم باستان را برشمرد: قانون عمومی، قانون طبیعی و قانون مدنی. قانون مدنی وابسته به حکم حقوق عرفی دولت}

علی افشاری

^{پاسخ علی خامنه‌ای،رهبر جمهوری اسلامی، به نامه مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل سنت زاهدان و یکی از رهبران برجسته اهل سنت ایرانی رویدادی مهم و کم سابقه است.} مولوی عبدالحمید پیش از این نیز نامه‌های متعدد سرگشاده‌ای خطاب به رهبر ایران منتشر کرده بود اما این بار نامه سربسته وی که محتوی آن بعدا منتشر شد حول دو محور اعتراض به نابرابری‌های ۳۸ ساله در استخدام‌ها و واگذاری مناصب ارشد دولتی و دیگری در خواست مبتنی بر آزادی مذاهب و انجام بدون محدودیت اعمال دینی اهل سنت نگاشته شده است.

^{پاسخ غیر مستقیم آیت الله خامنه‌ای که از سوی محمدی گلپایگانی رئیس دفتر وی منتشر شده است با نفی مطلق تبعیض در بیان همه اقوام ومذاهب ایرانی به دشمنان وکسانی که در پی تفرقه افکنی در صفوف واحد مردم ایران هستند، هشدار داده است!} رمز گشایی از محتوی این نامه تردید ایجاد می کند که قرار است تغییری در سیاست‌های نظام در خصوص اهل سنت ایجاد شود. رابطه جمهوری اسلامی با اهل سنت از ابتدا تا کنون پیچیدگی خاصی داشته است. آیت الله خمینی و جانشینش در قیاس با مراجع سنتی و فقهایی که توجهی به سیاست ندارند در حوزه نظر رواداری بیشتری نسبت به اهل سنت داشته اند. آنها در سطح کلامی و تبلیغاتی رویکرد تقریب

الهه روانشاد

^{پانزدهم ماه سپتامبر در تقویم سازمان ملل متحد، روز جهانی دموکراسی است. روزی برای ارج نهادن به آن. همه در مدرسه می آموزند که دموکراسی به معنای مردم سالاری، و یا همان حکومت مردم بر مردم است. اما مدت‌های مدید است که مفهوم و معنای دموکراسی دستخوش تغییراتی نیز شده است و نظریات و عملکردهای متفاوتی برای رسیدن به آن ارائه شده. رادیوفردا در این رابطه دیدگاه یک استاد فلسفه، یک استاد علوم سیاسی، دو حقوقدان و فعال حقوق بشر، یک اقتصاددان و یک دین پژوه را در مورد پیوند دموکراسی با قوانین، اقتصاد، حقوق بشر و نحوه ی همخوانی دموکراسی با اسلام جویا شده است. در این روز جهانی، در مورد مفهوم دموکراسی،رامین جهانبگلو ، استاد فلسفه و مدیر مرکز صلح شناسی مهاتما گاندی در هند می گوید:}

^{«ما زمانی که از دموکراسی صحبت به میان می آوریم، باید میان دو شیوه از تعریف دموکراسی تفکیک قائل بشویم. از یک سو دموکراسی یک شیوه‌ای از زندگی اجتماعی است؛ از سوی دیگر، دموکراسی یک رژیم سیاسی است. و امروزه، طبیعتا وقتی داریم در مورد دموکراسی در اطراف و اکناف جهان صحبت می کنیم، و حتما با یک خوشبینی صحبت می کنیم، مردم عادی اشاره‌شان بیشتر به یک معنای بوروکراتیک یا حتی دیوان سالارانه ی دموکراسی است.}

محمد ارسی

^{ایرانیانی که سر استقلال کردستان عراق مسئله دارند، و با برگزاری همه‌پرسی در ارتباط با تعيین تکلیف وضع آن} اقلیم مخالفت می‌کنند می‌گویند: استقلال این منطقه‌ی کُردی که به معنی تجزیه‌ی عراق است به تجزیه کردستان ترکیه و سوریه و ایران نیز منجر می‌شود، یعنی ایران هم مثل عراق، تمامیت ارضی خود را از دست می‌دهد. در واقع ترس از دست دادن مناطق کردنشین ایران، علت اصلی مخالفت آنها با رفراندمی ست که تا چند هفته‌ی دیگر قرار است صورت بگیرد!

^{اما صاحب این قلم، برعکس این مخالفان استقلال «کردستان»، براین نظر است که اگر دولت و ملت ایران با توجه به درس و هشداری که از اوضاع این منطقه گرفته‌اند، به اصلاحات اساسی در کردستان ایران اقدام کنند، و با سازندگی‌های اقتصادی و اجتماعی، و پیشبرد برنامه‌ی آشتی سیاسی و مذهبی، در رفع تبعیضات موجود جداً بکوشند، استقلال کردستان عراق، نه تنها لطمه‌ای به وحدت ملی و تمامیت ارضی ما نمی‌زند، بل عامل موثر و ممتازی می‌شود در سازندگی ها و اصلاحات دموکراتیکی که: سطح وحدت ملی و میهنی ایرانیان را ارتقاء می‌دهد، و تمامیت ارضی کشور ما را با وحدت دلخواسته‌ی اقوام ساکن ایران، قوی‌تر از قبل حفظ و حراست می‌کند، برای اینکه:}

عبدالرحمن الراشد

^{تقریبا بیشتر عرب‌های خارج عراق با خواسته کردها برای استقلال و تشکیل دولت موافقند. مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان در گفتگوهای رسانه‌ای خود این نقطه نظر انسان کرد «عراقی» و خواست او برای استقلال را مطرح کرد؛ استقلالی که از دهه‌های شصت برای آن جنگیده‌اند.}

^{از نقطه نظر شخصی من به سمت اکثریتی متمایل هستم که برای کردها حق تاسیس دولت را قائل هستند و از نقطه نظر سیاسی و عقلانی معتقدم که این خواست باید قبل از تحقق، یک سری شروط را داشته باشد. تنها آمادگی اقلیم کردستان برای استقلال کافی نیست، بلکه دولت عراق نیز باید برای زندگی بدون اقلیم کردستان آماده شود و دچار فروپاشی و جنگ نشود. احتمال می‌رود خروج کردستان از چرخه دولت عراق، توازن دموگرافیک قومی در عراق را بلافاصله تهدید کند و جنگ‌های داخلی جدیدی به بار آورد. در سایه روند فرقه‌گرایی که پس از سقوط رژیم صدام در عراق شکل گرفت، عراق محکوم به توازن نیمه سنی و نیمه شیعی شد، اگر چه بحث‌هایی درباره این آمارها بسیار قدیمی است. نیمه سنی عراق را نیمی عرب و نیم دیگر را کردها تشکیل می‌دهد. بدون اصلاح ساختار سیاسی عراق، خروج کردها از این کشور مشکلات جدیدی را به دلیل تغییر نسبت‌ها پیش خواهد آورد.}

سردار زنگنە

^{استان ایلام باوسعت ٢٠,١۵٠ کیلومترمربع و١,٢درصدمساحت بیست ودومین استان ایران از نظر وسعت می باشد.
براساس سرشماری عمومی نفوس ومسکن سال ١٣٩۵ جمعیت این استان۵٨٠هزارو١۵٨ نفرمعادل ٧٣ صدم درصد جمعیت کل کشور رتبه ی آخر میزان جمعیت رادرمیان استانها دارد.۶٨ درصد جمعیت استان ایلام درمناطق شهری و٣٢ درصد ازاین جمعیت درمناطق روستایی ساکن هستند.اکثرمردم این استان کوردو شیعه دوازده امامی هستندو باگویش کوردی جنوبی که یکی ازشاخه های زبان غنی کوردی است تکلم می کنند.}

^{پراکنش مردم کرد در ایران بر اساس استان‌ها}

^{در ایلام عشایر لر، لک و کرد چنان با هم در آمیخته‌اند که شناسایی آنان به این صورت آسان نیست. طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان ایلام به قرار زیر بود: ۸۶ کرد (۸۸٫۳٪ مرد، ۸۴٫۲٪ زن)، ۱۰٫۷ لر (۱۰٪ مرد، ۱۲٫۳٪ زن)، ۱٫۷ سایر و ۱٫۷ بدون جواب بودند.}

فریدون خاوند (تحلیلگر اقتصادی)

^{منطقه‌ای که از سوی غربیان «خاور میانه» نام گرفته، یکی از توفانی‌ترین دوره‌های تاریخ خود را از سر میگذراند و آینده آن بیش از هر زمان دیگری در هاله ابهام است.} مرز‌های بر جای مانده از موافقتنامه‌های معروف سایکس‌پیکو، که در سال ۱۹۱۶ میان دو امپراتوری مستعمراتی فرانسه و انگلستان به امضا رسیدند، متزلزل به نظر میرسند و همه پرسی اقلیم کردستان عراق نیز، که به زودی برگزار میشود، طبعا بر حجم ابهام‌ها می افزاید.

^{این که کشور هایی چون عراق و سوریه بتوانند بار دیگر در چارچوب مرز‌های گذشته خود به زندگی عادی سیاسی بازگردند، و یا لبنان و اردن بتوانند در محدوده‌های کنونی شان پایدار بمانند، با اما و چرا‌های گوناگون روبرو ست. در ورای خاورنزدیک، که بر ویرانه‌های امپراتوری عثمانی شکل گرفت، کشور‌های دیگری چون یمن و لیبی با خطر تجزیه روبرو هستند.}

^{از خلیج فارس تا مدیترانه}

^{ایران به دلیل جمعیت، تاریخ و ابعاد جغرافیایی‌اش یکی از مهم‌ترین کشور‌های خاورمیانه است و نقش آن در رویداد‌های معاصر منطقه با شتابی نامنتظره رو به افزایش گذاشته است. با توجه به تحولات سهمگینی که هم در درون و هم در پیرامون ایران میگذرد، ارزیابی قدرت واقعی آن از یکسو برای دستگاه حاکمه آن و از سوی دیگر برای دیگر کشور‌ها هم در سطح منطقه و هم در سطح جهانی اهمیت فراوان دارد.}

بهزاد خوشحالی

^{نخست: براساس پژوهش یک نماینده ی مجلس ایران، سهم کولبران از هر سه هزار میلیارد تومان ورود کالای قاچاق به کشور، تنها نه میلیون تومان است یعنی تنها 0.3 درصد این مقدار، سهم کولبران است. صرفنظر از مقدار بسیار ناچیز این ارزش که عددی نزدیک به صفر است باید به یک نکته ی مهم اشاره کرد:}

^{کولبرها جان خود را برای این سهم ناچیز گرو می گذارند موضوعی که گرچه ارزشگذاری آن به لحاظ اقتصادی به هیچ عنوان اخلاقی نیست اما اگر این موضوع نیز در محاسبات لحاظ شود ارزش منفی ایجاد خواهد کرد.
دوم: در بررسی دوسویه ی کولبر-پولبر، تنها چیزی که برای کوردستان باقی خواهد ماند توسعه ی شکاف میان فقیر-غنی در کوردستان خواهد بود. شاید به باور بسیاری، ایجاد و گسترش مناطق آزاد، می تواند به بهبود وضعیت کلی مناطق کوردنشین به لحاظ اقتصادی یاری برساند اما مساله ی ایجاد شکاف فقیر-غنی و تشدید آن، آثار جانبی (Side Effect) منفی بسیار بزرگی ایجاد خواهد کرد که ترمیم آن، به دوره های زمانی بسیاری نیاز دارد از سویی و از سوی دیگر سیکل معیوبی ایجاد خواهد کرد که تبعات اجتماعی آن، بسیار خطرناک خواهد و مستلزم هزینه های فزاینده خواهد بود.
سوم: هدف نظام سلطه از ایجاد و گسترش مناطق آزاد تجاری در مناطق کوردنشین، شاید در نگاه نخست، در جهت بهبود وضعیت اقتصادی، ایجاد ارزش افزوده، رفاه ساکنان و کمک به توسعه ی اقتصادی ارزیابی شود اما پشت پرده ای سیاسی هم دارد:}