فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2025-04-23-20-28-02 گۆڵۆباڵیزم ( کەئەوکات بەسیستەمی نوێی جیهان) پێناسە دەکرا. ئەو ململانێ فکریەش لە نێوان (ساموئل هانتینگتون ) ی خاوەن تێزی (پێکدادانی شارستانیەکان) و فرەنسیس فۆکۆیامای خاوەن...
2025-04-23-19-52-21 ساڵ و دەیان ملیار دۆلاری تێچووی بوو . بەتایبەتی دوای ئەوەی ئیسرائیل بە بەکار هێنانی جۆرە موشەکێکی ئەمەریکی توانیتی حەسەن نەسرولله کە لە قولای...
2025-04-23-19-49-44 و بەشێوەی ناڕاستەوخۆ و تەنها لەسەر پرسی ئەتۆم، دانوستان لەگەڵ ئەمریكا ئەنجام بدات. هەروەها لە بەرامبەریشدا، ترامپ بە كۆمەڵێك پێشمەرجی زۆر و قورسەوە، نامەیەك بۆ...
2025-04-12-15-08-33 زیانی یەکجار زۆری پێکەتووە و دەبێت چاوەڕوان بکات لە یەمەن و عێراقیش هەمان زیان و خراپتریشی پێ بکرێت. لەهەمان کاتدا نایشارنەوە "ئەوان دژی گفتوگۆ لەگەڵ...
2025-04-04-11-24-39قۆڵی لەنێوان (ئێران و تورکیاو رووسیا)، بۆ کۆتایهێنان بەشەڕی ناوخۆ لەسوریا سازدرا. کە ڕۆژێک پێشتر لە (١٢/٦ )هێزەکانی دەستەی تەحریری شام، شاری (حەمایان ) کۆنترۆڵ کردبوو. بەمانایەکی...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

(خوەنینێگ لە ئەفسانەیل و مەتەڵەیل کوردی ئیلامی لە ڕەوانگاێ گریماس)

دوکتور عەلی حەسەن سوهرابنژاد/ ئوستاد زانستگاێ پەیام نوور ئیلام

ئەدەبیات زوانی(شفاهی)، بەشێگ یە فولکلور و میرات سنەتایل چیروکی و ناچیروک پێشینیان ئیمەن. ئیلامیەیل، بەشێ ژە کوردن و وە شارستانیەت کوانە و گەنج گران لە فەرهەنگ دەژ زوانی(زوان دەس ناخواردگ) خوەێان، خاوەن ئەفسانە و مەتەڵەیل قەدیمەێگن و چەنێگە کەتێەسە وەر چاو موحققەیل و پێجورەیل بەش فولکلور. فرە لە ڕەخنەیل ئمڕوو، بنچینەێان ئستراکچراڵە. ئستراکچرالیستەیل، هە لە شوون یە بۆنە تا وە مێەت ئستراکچر، مەتەڵەیل بخوەنن و بگەردن.

مەبەست ئیمە لەێ جورینە(گەڕانە)؛ هۆردەو بۆن لە سەر مەتەڵەیل و ئەفسانە و چیروکەیل کوردی ئیلامی لە ڕوانگاێ گریماسه.

وە بووت نەۆن کارەیل زانستی و زەرورەت خوەنین ئستراکچراڵ؛ هەر جوور، ناوگیر بۆن ئێ تزە، خوازیم جواوئی پرسێارە بنچینەئیە بەیمن:

حاسڵ و دەسکەفت خوەنین ئێ مەتەڵ و چیروک و ئەفسانەیل کوردی ئیلامیە لە ڕەوانگاێ گریماسەو چۆنە؟ ئەڕا جواو(وڵام) داێن وە پرسێارە، وە شێوەێ کتاوخانەئی ۱۲۷ مەتەڵ نۆسیاگ لە ۵ کتاو چاپ کریاگ ئەڵوێژریانە و ئمجا لە سەرمەشق بەرئاورد لفانە و زەنجیرەیل سێ دانەێ گریماس ئەڵوژریانە.

دەسکەفت و ئەنجام ئێ کارە، 6 گلە کارکرد نیشان دەێگ.

لە ڕەهەند(رەوەن) بۆن و نەۆن کەسایەتی (کاراکتر)، تۆەنیمن ۱۳ تیپ، دیاری بکەیم و دە بڕێگە مەتەڵەیلە، یەک یا چەن گلە کەسایەتی نیین و ڕاسپێر(کل کەر)، بەش فرەترێ دێرێ.

لە چنیین تیپەیل کەسایەتی ، پیایل، فرەتر وە کار چگنە و مەخلوقات کەمترن ئوو زەنجیرەیل لێ گێڕانەوەیی(روایی) گریماس، هانە ناو گشت مەتەڵەیلە.

زوان دەژ: زوان ساق و دەس نەخواردگ.

وێنەێ خوار هن شاێ مارانە کە یەکێ ژە ئەفسانەیل وەرین و ئەسڵەمەن کوردیە.

سەرچاوە: پژوهشنامە ادبیات کردی، شمارە ۲، پیاپی۱۴، ساڵ ۱۴۰۱، دانشگاە کردستان

٢١/٩/٢٠٢٣

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان