فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2025-04-23-20-28-02 گۆڵۆباڵیزم ( کەئەوکات بەسیستەمی نوێی جیهان) پێناسە دەکرا. ئەو ململانێ فکریەش لە نێوان (ساموئل هانتینگتون ) ی خاوەن تێزی (پێکدادانی شارستانیەکان) و فرەنسیس فۆکۆیامای خاوەن...
2025-04-23-19-52-21 ساڵ و دەیان ملیار دۆلاری تێچووی بوو . بەتایبەتی دوای ئەوەی ئیسرائیل بە بەکار هێنانی جۆرە موشەکێکی ئەمەریکی توانیتی حەسەن نەسرولله کە لە قولای...
2025-04-23-19-49-44 و بەشێوەی ناڕاستەوخۆ و تەنها لەسەر پرسی ئەتۆم، دانوستان لەگەڵ ئەمریكا ئەنجام بدات. هەروەها لە بەرامبەریشدا، ترامپ بە كۆمەڵێك پێشمەرجی زۆر و قورسەوە، نامەیەك بۆ...
2025-04-12-15-08-33 زیانی یەکجار زۆری پێکەتووە و دەبێت چاوەڕوان بکات لە یەمەن و عێراقیش هەمان زیان و خراپتریشی پێ بکرێت. لەهەمان کاتدا نایشارنەوە "ئەوان دژی گفتوگۆ لەگەڵ...
2025-04-04-11-24-39قۆڵی لەنێوان (ئێران و تورکیاو رووسیا)، بۆ کۆتایهێنان بەشەڕی ناوخۆ لەسوریا سازدرا. کە ڕۆژێک پێشتر لە (١٢/٦ )هێزەکانی دەستەی تەحریری شام، شاری (حەمایان ) کۆنترۆڵ کردبوو. بەمانایەکی...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

شۆرش خالید ئاژگەیی

داگیرکاری بۆ گەلانی داگیر کراو هەمیشە فاکتەرێکی پاڵنەرە بۆ کۆڵنەدان و خۆڕادەست نەکردن ودرێژەدان بە خەبات و تێکۆشان لە پێناو ئازادی و شکۆی نەتەوەیی و سەربەستیدا.

رۆحیەتی بەرەنگار بوونەوەو سەرکز نەکردن لای گەلی داگیرکراو، هەڵگری خواستێکی بەرحەقی ملنەدان ودرێژەدانە بە خۆراگری دهەمبەر هێزە داگیرکار و ستەمگەر و هەژمون و تەوژمەکانیانەوە.

سرووشت و خولیای هێزی داگیرکار خۆپڕچەک کردنە بە ماس مێدیا و دەست بەسەراگرتنی پانتای دونیای راگەیاندن و دەست خستنی مۆدێڕنترین و پێشکەوتووترین چەکی کۆمەڵکوژ و جبەخانە و بۆمباو وێرانکارترین مێتۆدو ستراتیژیەکانی کاولکاری و کوشتن و بڕینەوە.

هێزی داگیرکار هەڵگری پارادایمێکی تووندو زمانێکی زبرو رۆحیەتی خۆبەزلزانین و لە خۆبایی بوونە. لە پاڵ ئەمەشدا فەزاو ژینگەی فکر لای هێزی داگیرکار، فەزایەکی بەرتەسک وتاک رەهەندی و تەنراوە بە دەمارگیری نەژادی و شۆفینیزمی قەومی و ملهوڕیەوە.

هێزی داگیرکار لەم فەزا بەرتەسکەدا تەنیا خۆی وبونیادی دەسەڵاتی خۆی باڵادەست دەبینێ و پێشی وایە دونیا بریتیە لەم ژینگەو فەزا ئەبستراکت و تاک رەهەندیەی ئەوو ئایدیۆلۆژیای ئەو دروستیان کردووە.

بەلای ئەم جۆرە هێزەوە نەتەوەکانیتر هاوشانی ئەو نین و بەرهەمی پاشاگەردانی و زادەی دواکەوتوویین و شایانی ئەوە نین خۆیان حوکمی خۆیان بکەن و سەربەخۆ بن.

هێزەداگیرکارەکان بۆ رەوایی بەخشین بە داگیرکاری و بەردەوامیدان بە سیاسەتەکانیان دەست بە رابردووەو دەگرن و دوێنێ بەرهەم دەهێننەوە. ئەم هێزانە بۆ شەرعیەتدان بە داگیرکاری و کردنی بە ئەمری واقیع پەنا دەبەنە بەر رابردوو و مێژووەوە. ئەمان مێژووی سیاسی دوێنێ بە چاو خەڵکی دادەنەوەو فرۆشتنەوەی ئێستا وەک دەسکەوتێکی گەورەی ناسیۆنالیزم و نەژادگەرایی، بە دەسکەوت بە گەلانیان دەفرۆشنەوە.

بەلای " ماڵکوم ئیکس" ی چالاکوانی بە ڕەگەز ئەمریکی مافەکانی مرۆڤ، ئەگەر وریا نەبین مێدیا دەتوانێت وامان لێبکات ڕق لە ستەملێکراو هەڵگرین و سۆزو خۆشەویستیمان بەلای ستەمکارەوە بێت.

هێزە داگیرکارەکان بەردەوام لە هەوڵی داهێنانی تازەو ناوازەدان بۆ زەلیل کردن و ملکەچ کردن ولە قاڵبدان و دواجار وتوانەوەی گەلی داگیرکراو لەناو بۆتەی فەرهەنگ و دابونەریت ودیدگا دونیای خۆیانەوە. هێزە داگیرکارەکان زیاتر لە پێکهاتەیەک دەچن داشۆراو لە عەقڵ ومەنتیق و زمانی گفتوگۆوە. دایەلۆگ بەلای ئەم هێزانەوە ئامرازێکە بۆ کات کوشتن و لە خشتەبردنی ڕای گشتی و چەواشەکاری و نائومێدکردن و بەلاڕێدا بردنی حەقیقەت و پیلانگێڕیەوە.

وێناکردنی داگیرکاری لە مەعریفە و بەلای داگیرکارانەوە، وێنای جیهانێکە، باڵادەستی و حوکمڕانی و پێگەی باڵا هەر شایەنی خۆیانەو ئەو گەل وهۆزو نەتەوانەی دەکەونە دەرەوەی دیدگا و دونیابینی ئەوانەوە، شایەنی باڵادەستی و شکۆو سەروەری نین و ناچار و مەحکومن بە ملکەچی و توانەوە لە ناو دونیای ئەواندا.

تەوژمە داگیرکارەکان هێزگەلێک نین تەنیا بە داگیرکردنی خاک وجوغرافیاوە ددڵیان ئاوبخواتەوە و ئۆقرە بگرن و سنوورێکی ئەخلاقی بۆ زێدەڕۆییەکانیان دابنێن. هیچ هێزێکی داگیرکار نیە هەڵگری خواست و مەیلی کاولکاری و زەبروزەنگ و ژێردەستەکردنی گەلانی تری نەبێت.

ئەم هێزانە بەگشتی لە ناخیاندا سیخناخن بە هەستێکی ڕقاوی و خواستی لەبایەخ خستن وناشرین کردن گەلانی ژێردەستیانەوە. ئەم هێزانە بەردەوام هەوڵی دەستەمۆکردن و لەماف خستنی گەلانیتر و ئەوانیتر لە ناخیاندا پەنگ دەخواتەوەوهیچ سنوورو بەربەستێکی ئەخلاقی و عورف و نەریتێکی ئینسانی و ئاسمانی بەلایەنەوە بایەخی نیە.

ئەوەی بەلای ئەم هێزو تەوژمانەوە گرینگە تەنیا خۆی لە داگیرکردنی خاک وجوغرافیا و گۆڕینی دیمۆگرافیادا نادۆزێتەوە. بەڵکو دەست بەسەراگرتنی رۆح و گۆڕینی ئینتیماو فکرو شوناس و توانەوەی گەلی ژێردەستەکراو لە ناو چوارچێوەیەکی تەژی دەمارگیری و رۆحیەتی بوغزاوی و بەرتەسکی رووبەری جیهانبینی ئەوان، خواستێکی گشتی هێزە داگیرکارەکانە. ئەم خواستە لە چەشنی تەوژمێکی بەهێزی شکاندن و لە قاڵبدانی گەلی داگیرکراو لە دۆخی چەکەرەکردندایە و بۆ گەیشتن بە ئامانجە بە پیرۆزکراوو ئەهریمەنیەکانیەوە هەمیشە ئامادەیی هەیە.

هەوڵدانی تەوژمی داگیرکار سەپاندنی تەسکبینی و تاکرەوی و تاک بریاریە لە رێگەی بڵاوکردنەوەی ترس وتۆقاندن و زەبرو زەنگ و خستنەکاری مەکینەیەکی گەورەی راگەیاندن و چەواشەکاریەوە.

ئەو فاکتەر وهێزەی گەرەکە لای داگیرکراو بە زیندوویی بمێنێتەوە و لە گشت دۆخێکدا ئامادەیی هەبێ، ئەو توانا شاراوەو دینامیکیەتی بەرخودان و بەگژاداچوونەوەی ستەمی داگیرکاری و ئەو ناحەقیەیە بەرامبەری دەکرێ.

ئامادەیی ئەم دینامیکیەتە هێزو زامن و سەرمایەیەکی دەوڵەومەند و مەعنەوی و لەبن نەهاتووە بۆ بەرپەرچدانەوەی هێزی شوومی داگیرکار و بەزاندنی بکەرە ناوەکیە ستەمکارەکانی ناو سەرلەبەری سیستەمەکە و کۆتایی هێنان بە ژیانی ژێردەستەییەوە.

18/10/2023

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان