لقمان قنبری
اقلیم کوردستان عراق چه در قالب یک سیستم فدرال، و چه در شکل یک دولت مستقل، در آینده بنا به موقعیت ژئوکوالچر و ژئوپلیتیکش به کانون یکی از عمده ترین رویدادهای قرن، یعنی تقابل اندیشه ها و تمدن ها تبدیل خواهد شد. شواهد تاریخی و حال خود گویایی این قضیه است. به لحاظ تاریخی، کوردها قربانی دو پاد گفتمان صفوی -شیعی و عثمانی- سنی در درون گفتمان کلان اسلام که در مقابل هم قدرت نمایی می کردند، شدند. بعدها کوردها قربانی سیاست های تقابل‌گرای بعثیسم و خمینیسم شده و همچنین در آن مقطع کوردها در سیستم دوقطبی چپ و راست بین المللی نیز مورد غفلت و یا بازی قرار گرفتند و در حال حاظر نیز جغرافیای کوردستان صحنه‌ی رقابتهای ایدئولوژیک و تا حدی اقتصادی همسایگان خود برای احیای نظام هایی چون هلال شیعی؛ اسلام سلفی و پان ترکیسم شده است. این ها همگی گویای این مسئله است که موقعیت جغرافیاٰی(موقعیت ارتباطی و نفت)، رقابتهای ایدئولوژیکی بین المللی و منطقه‌ای(در اینجا دین) و سیاست ( در اینجا مدیریت درست)سه متغییر بنیادین در تحلیل گذشته و حال اقلیم است و کوردها بایستی این سه مولفه را در سیاست داخلی و خارجی خود به عنوان اصول ثابت مد نظر قرار دهند.
منظور از مولفه‌ی جغرافیایی، لحاظ کردن موقعیت ژئوپلیتیک و جغراقیای اقتصادی در سیاست گذاری خارجی است، منظور از رقابتهای دین‌گستر و ایدئواستراتژیک لحاظ کردن موقعیت کوردستان در میان اعراب سنی(سلفی) و هلال شیعی(اثنی عشره) است، به هر صورت کوردها ناخواسته در درون این بازی می باشند و بایستی نقش درست را بنا به موقعیت داخلی (رشد جریانات اسلامی )و منطقه‌ای خود در پیش بگیرند و لاجرم اجرایی درست هر دو متغییر مذکور نیازمند متغییر سوم یعنی سیاست به معنای درست مدیریت کردن است.
هرچند اقلیم به لحاظ اقتصادی دارای روابط نسبتا خوبی با همسایگان از جمله با ترکیه است اما بایستی در نظر داشت که کشورهایی نظیر ایران و عربستان کشورهای اقتصاد محور مثال ترکیه نیستند، بلکه بیشتر ایدئولوژیک محور هستند. بنابراین اگر روزی کوردستان مستقل شود کوردستان کانون رقابتهای سکولارهای غربیٰ؛ ایران شیعی و اسلام سلفی خواهد شد و آن وقت است که کم کم عرصه برای ملی‌گراهای کورد تنگ خواهد شد. بایستی قبول کرد به رغم اندیشه‌های ملی‌گرایی و اندیشه اپوئیسم در میان کوردها، در چند سال اخبر اندیشه های اسلامگرایی و شعب مختلف آن در میان کوردها بیشتر شده است، نمونه آن هم حضور تعدادی از کوردها در میان گروه داعش آن هم در سطوح فرماندهی میباشد. همچنین در سالهای اخیر در اقلیم کوردستان احزاب مذهبی رشد قابل توجه‌ای داشته‌اند که در آینده این احزاب می توانند نقش کاتالیزور و اهرم فشاری برای اعمال نفوذ بر کوردها از سوی همسایگان محسوب شوند. همان طور که در گذشته احزاب کلاسیک خود نیز بعضا مجری اوامر دول همسایه می شدند و جنگهای داخلی را مسبب می شدند.
امروز هم داعش در زمین کوردستان زمینه را برا ی اعمال سیاستها و اندیشه‌های دول همسایه فراهم کرده است که متاسفانه بار دیگر برای کوردها خسارت به بار خواهد آورد. هر چند بعضی معتقدند که در یک نگاه خوشبینانه تحولات اخیر و تهدیدات داعش علیه کوردها می تواند در نهایت زمینه های استقلال کوردها را فراهم کند، با این وجود نبایست فراموش کرد که کماکان کوردها با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک خود و رشد روز افزون جریانات اسلام‌گرا از یک سو، و از سوی دیگر رقابتهای ایدئولوژیک قدرتهای اصلی منطقه نظیر عربستان و ایران محتمل است که در بلند مدت کوردستان صحنه چالشها و تقابل‌های غربی - اسلامی ؛ سنی - شیعی؛ سکولار- مذهبی و ملی- اسلامی شود
10/11/2014
