ماجرای برنامه هسته ای ایران با تشدید تحریم های بین المللی و ابراز تمایل تهران برای انجام دور تازه ای از گفت و گوها وارد مرحله تازه ای شده است.
در حالی که زمزمه های رسانه ای درباره احتمال توسل اسرائیل به حمله پیشدستانه بر علیه برنامه غنی سازی اورانیوم در ایران چندی است که با اظهار نظرهای مقامات آمریکایی و اسرائیلی همچنان کمابیش ادامه داشته است، تازه ترین اظهارات ویلیام هیگ وزیر خارجه دولت ائتلافی بریتانیا نشان می دهد که بحث موازنه قوای استراتژیک در منطقه خاورمیانه یکی از محورهای اصلی نحوه نگاه و برخورد با این برنامه است.
ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه بریتانیا، هشدار داده است که بلندپروازی‌های هسته‌ای ایران می‌تواند خاورمیانه را به سوی "یک جنگ سرد جدید" سوق دهد.
آقای هیگ در مصاحبه ای با روزنامه بریتانیایی تلگراف گفته است که اگر ایران تسلیحات هسته‌ای تولید کند، "دیگر کشورها در سراسر خاورمیانه می‌خواهند که کار مشابهی بکنند."
این اظهار نظر اما از نظر برخی کارشناسان، بیانی مناسب از شرایط واقعی در منطقه نیست.
بهروز بیات، کارشناس مستقل که در گذشته با آژانس بین المللی انرژی هسته ای سازمان ملل متحد همکاری کرده از جمله این کارشناسان است. وی می گوید که نقطه نظر آقای هیگ حاوی نوعی مبالغه و بزرگنمایی است.
به نظر آقای بیات هنوز راه زیادی تا رسیدن ایران به سلاح هسته ای باقی مانده و حتی اگر مقامات ایران به سمت این گزینه بروند، دنیا براحتی متوجه این حرکت خواهد شد و وقت کافی برای چاره اندیشی در مقابل آن خواهد داشت.
با این وجود، کارشناسانی هم هستند که معتقدند براه افتادن نوعی مسابقه تسلیحاتی در منطقه خاورمیانه در نتیجه دستیابی ایران به تسلیحات غیرمتعارف دور از ذهن نیست.
ریچارد دالتون سفیر سابق بریتانیا در ایران می گوید در کشوری مانند عربستان سعودی این نگاه وجود دارد که اگر ایران به سلاحی دست یابد، عربستان هم باید از آن امکان برخوردار شود.
کشورهای غربی همواره ایران را متهم می‌کنند که در فعالیت‌های هسته‌ای خود، اهدافی نظامی را دنبال می‌کند، ولی ایران تاکید دارد که برنامه هسته‌ای این کشور با اهداف صلح‌جویانه و برای کاربردهای غیرنظامی دنبال می‌شود.
ویلیام هیگ در مصاحبه خود درباره نیت و عملکرد برنامه هسته ای ایران گفته است که "(ایران) به طور واضحی برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را ادامه می‌دهد."
آژانس بین المللی انرژی هسته ای سازمان ملل که تحت ریاست یوکیا آمانو گزارش های متعددی درباره برنامه هسته ای ایران ارائه کرده، در مواردی به این موضوع اشاره کرده که ایران فعالیت های که ماهیت نظامی دارند هم انجام داده است که یکی از آنها آزمایش با مواد منفجره ای است که می تواند با هدف ساخت تسلیحات هسته ای مرتبط بوده باشد.
این شرایط باعث شده تا وزیر خارجه بریتانیا تا آنجا پیش برود که به راه افتادن یک مسابقه تسلیحات هسته ای در خاورمیانه را در طول تاریخ ساخت سلاح های هسته ای بی سابقه بداند.
وی گفته " ممکن است خطرناک‌ترین اقدامات (کشورها) برای تکثیر هسته‌ای، با تمام پیامدهایی که در ایجاد بی‌ثباتی دارد، در خاورمیانه آغاز شود آن هم در حالی که مکانیزم های امنیتی لازم برای مهار این وضع وجود نداشته باشد."
به گفته آقای هیگ "این شرایط می‌تواند یک فاجعه در امور جهانی باشد."
با این حال رابرت هانتر، مدیر مرکز مطالعات امنیتی ترانس آتلانتیک که دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون سفیر آمریکا در پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، بود با این اظهارات ویلیام هیگ مخالف است.
آقای هانتر به بی بی سی فارسی گفت: "تعجب می کنم که وی چرا این حرف ها را زده است. این حرف ها مانند ریختن بنزین روی آتش است و مرا یاد همان کاری می اندازد که تونی بلر، نخست وزیر پیشین بریتانیا انجام داد که به ورود آمریکا به جنگ با عراق کمک کرد. این حرف آقای هیگ یک مبالغه تمام عیار است و این حرف ها بیشتر به وخامت اوضاع دامن می زند".
نگرانی از حذف برتری هسته ای اسرائیل
اما نکته دیگری هم در ورای این قبیل اظهار نظرها وجود دارد که می تواند به حرکت برنامه هسته ای ایران به سوی جنگ سرد و پیدایش مسابقه تسلیحاتی در منطقه دامن بزند: عامل اسرائیل.
گفته می شود اسرائیل که نسبت به برخورداری از سلاح های هسته ای در زرادخانه خود سکوت کرده و سال هاست که سیاست نه تایید نه تکذیب را در پیش گرفته، حدود دویست سلاح هسته ای در اختیار دارد.
اسرائیل عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، ان پی تی، نیست و بازرسان سازمان ملل امکان دسترسی به تاسیسات هسته ای اسرائیل را ندارند.
ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی که خود را نسبت به تامین امنیت اسرائیل به شدت متعهد می دانند، احتمالا با این نگرانی دولتمردان اسرائیلی همداستان هستند که دستیابی ایران به توانایی تولید تسلیحات هسته ای می تواند برتری استراتژیک تل آویو در منطقه را از بین ببرد.
بهروز بیات هم همین نکته را بسیار مهم می داند و می گوید باید این عامل را در تحلیل نگاه ها و رفتارهای کشورهای غربی و اسرائیل در قبال برنامه هسته ای ایران مد نظر قرار داد.
همه اینها در حالی است که چندی است نگاه ها متوجه از سرگیری مذاکرات هسته ای با ایران شده است، چرا که آمریکایی ها در حال حاضر طرفدار این نقطه نظر هستند که با افزایش جدی تحریم ها، باید فرصت اثرگذاری تحریم ها داده شود تا مقامات تهران به سمت بازگشت به مذاکرات هسته ای که یکسال است متوقف بوده، از سرگرفته شود.
روز جمعه، ۱۸ فوریه، آمریکا و اتحادیه اروپا نسبت به امکان آغاز دوباره مذاکرات هسته‌ای با ایران ابراز امیدواری کردند.
سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در نامه‌ای به کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آمادگی خود را برای ادامه گفت‌وگوهای هسته‌ای با گروه ۱+۵ اعلام کرده است.
هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا گفته است که نامه ایران به آمریکا و متحدانش "همان (پاسخی) بود که ما منتظرش بودیم".
با تمام اینها، بیان حرفهایی نظیر آنچه وزیر خارجه بریتانیا درباره جنگ سرد در خاورمیانه مطرح کرده نیازمند شفاف سازی بیشتر است.
از نظر کارشناسانی مانند رابرت هانتر، حتی اگر ایران به نقطه دستیابی به سلاح های هسته ای برسد، آمریکا می تواند با استراتژی مهار با این وضع مقابله موثری کند. از نظر سفیر سابق آمریکا در سازمان ناتو، نیازی هم به مستقر کردن سلاح های هسته ای توسط آمریکا در کشورهای خاورمیانه وجود ندارد و این اقدام بیشتر به یک شوخی شبیه و یک حرکت بی معنا خواهد بود.
باید دید که کشورهای عربی که ظاهرا از برنامه هسته ای ایران نگرانی هایی دارند، به سخنان ویلیام هیگ چه واکنشی نشان خواهند داد و در میدان مذاکرات هسته ای میان ایران و جامعه بین المللی چه تحولاتی به وقوع خواهد پیوست و آیا تحریم های به شدت افزایش یافته علیه ایران، خواهند توانست دولتمردان تهران را به سمت امتیاز دهی سوق دهد یا خیر.
