فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2025-04-23-20-31-58 ڤیدیۆیەکە، فەرمانی پێویستم دەرکرد بۆ بەدواداچوون بۆ بابەتەکە." داواکاری گشتیی پارێزگای کرماشان گوتی، "بەمەبەستی لێکۆڵینەوەی زیاتر لە وردەکارییەکانی ئەم رووداوە، گفتوگۆ لەگەڵ بەرپرسانی پەروەردەش...
2025-04-12-15-24-28 کۆچی دواییکرد و تەرمەکەی ناگەڕێندرێتەوە رۆژهەڵاتی کوردستان. رەنج پشدەری، چالاکڤانی کورد لە سوێد، ئەمڕۆ هەینی بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "سەید عەلی رەحیم پوور،...
2025-04-12-15-16-19ناوەڕاست لە عومان بە نێوەندگیری وەزیری دەرەوەی عومان دەستیان پێكردووە.  ئیسماعیل بەقایی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە راگەیەندراوێكدا وتوشیەتی، گفتوگۆكان بەشێوەی "ناڕاستەوخۆ" لەو شوێنەی كە پێشبینی...
2025-04-12-15-08-28 زیانی یەکجار زۆری پێکەتووە و دەبێت چاوەڕوان بکات لە یەمەن و عێراقیش هەمان زیان و خراپتریشی پێ بکرێت. لەهەمان کاتدا نایشارنەوە "ئەوان دژی گفتوگۆ لەگەڵ...
2025-04-12-15-06-23 داواکاری تایبەت"ی ئەمریکای بۆ ئێران تێدابووە. ئەم داواکاریانە بریتین لە: داواکارییەکانی ئەمریکا لە ئێران 1- هەڵوەشاندنەوەی تەواوەتی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران. 2- وەستاندنی تەواو و پشتڕاستکردنەوەی سیاسەتی پاڵپشتیکردنی...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

تێبی "ڕاسی ناوچەی لەیلاخ" لەلایەن نووسەری کورد "ئیبراهیم ئەحمەدی" وەکوو پڕۆژەیەکی توێژینەوەیی لەلایەن توێژینەوەی کوردستانناسیی زانکۆی کوردستانەوە، لە چاپ دراوە.

ئامادە کردنی ئەو کتێبە ماوەی ٨ ساڵی خایاندووە.

ئەم کتێبە سێ بەرگییە کە ١٧٠٠ لاپەڕەیە، پێک هاتووە لە چیرۆک و ئەفسانەگەلی ناوچەی لەیلاخ کە ۳۳۷ چیرۆکی لە خۆوە گرتووە کە بۆ وتنەوەی ئەم چیرۆک و ئەفسانەگەلە ۱۰۶ حیکایەت‌بێژ و ڕاست‌بێژیی ناوچەی لەیلاخ بەشدارییان کردووە کە بوونەتە هەوێنێک بۆ بەپێزترکردنی ئەم بەرهەمە و گیانێکی دووبارە بە ڕۆحی فۆلکلۆری کوردیدا.

نووسەر لە پێشەکیی کتێبەکەدا دەڵێت: "چیرۆک و ئەفسانە ڕەنگدانەوەی بیر و باوەڕ، هیوا و ئاواتەکانی خەڵکن و سینگ بە سینگ و بەرەبەرە گوێزراونەتەوە و پاڵپشتیی پتەوی ئەدەبی ئاکاری و کۆمەڵایەتین. ناوەرۆکیان پڕە لە بنەماکانی دۆستی و دادپەرەوەری و ڕنگدانەوەی ژیانی کۆمەڵایەتین و کۆمەڵێک جیهانبینی خەڵکیان لەنێو دڵی خۆیاندا حەشار داوە. هەر بەم هۆیەوه، لە ڕوانگەی جۆراوجۆرەوە وەکوو دەروونناسی و جیاوازییە زمانییەکان و کۆمەڵناسی، دەتوانین لێکیان بدەینەوە".

هەروەها، کلیلی دۆزینەوەی باوەڕەکان و فەرهەنگی نەتەوەیین و لە ڕاستیدا، چیرۆکەکان ناسنامە و شوناسی فەرهەنگیی هەر نەتەوەیەکن کە لە خەساری جۆراوجۆری شاڵاوی عەسکەری و هزری توانیویانە خۆیان بپارێزن. لە تایبەتمەندییەکانی ئەفسانە دەتوانین ئاماژە بە پاڵەوانەکان بکەین کە بوونەوەران، ئینسانەکان و خواژنەکانن. ڕووداوەکان لە جیهانی دەرەوەی ڕاستی ڕوو دەدەن، شوێنی ڕوودان، کات و کەسایەتییەکان نەناسراون و ڕوون نین و ڕوودانی ڕووداوەکانیش لە دەرەوەی لۆجیکن.

میتۆلۆژیا و ئەفسانە لێک‌چوونگەلێکیان لەگەڵ یەکدا هەیە و جیاوازیگەلێکیشیان هەیە. گرنگترین جیاوازییەکان باسی ڕوودان یان کاتی ئەوانە. میتۆلۆژیا لە کات و زەمەنێکی بێ‌زەمەندا ڕوو دەدات. واتە، لە قۆناخی پێش مێژوودا بیچمیان گرتووە. سەرەڕای باسی کات و زەمەن، میتۆلۆژیا بە جۆرێک، پەیوەندییان بە متافیزیک و خواوە هەیە.

ئیبراهیم ئەحمەدی وەک لێکۆڵەرێکی بواری وێژەی زارەکی و فۆلکلۆر چەندین بەرهەمی بەپێزی لەم بوارەدا کۆ کردووەتەوە و لە چاپی داوە بەرهەمەکانی ئەمانەن:

فەرهەنگی کینایە،چاپی زانکۆی کوردستان١٣٨٦ .

فەرهەنگی لێکچواندن(تشبیە)لە پەندی پێشینیان و قسەی نەستەقدا چاپەمەنی غزالی١٣٨٨ .

فەرهەنگی دەنگەناو لە زمانی کوردیدا،چاپەمەنی غزالی١٣٨٨

ئەوە چییە(چیستان) مەتەڵ بۆمنداڵان چاپەمەنی کالج ١٣٩٣

فەرهەنگی زیوەری زمان،زانکۆی ئازادی ئیسلامیی کوردستان١٣٩٣

فەرهەنگی مەتەڵ(چیستان،لیچار،معما)چاپ و پەخشی کالج ١٣٩٣

پێکهاتەی ئەفسانەی پەریانی کوردی( بەم زووانە لە چاپ دەدرێ)

١٨/٦/٢٠٢١

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان