^{لە لێكۆڵینەوەیەكدا كە زاناكانی زانكۆی هارڤەردی ئەمریكا و NSW ی ئوسترالیا ئەنجامیاندا، زاناكان رێگایەكیان بۆ بەتەواوەتی پێچەوانەكردنەوەی بەتەمەنبوون لە خانە ماسولكەییەكان دۆزییەوە. لە لێكۆڵینەوەكەدا، كە لەسەر مشكی تەمەن 2 ساڵ ئەنجامدراوە، تێیدا مشكەكان بۆ ماوەی هەفتەیەك گیراوەیەكیان پێدراوە و دواتریش مشكەكان لە تاقیكردنەوەكاندا وادەركەوتن كە تەمەنیان 6 مانگە.  لێكۆڵەرەوەكان دەڵێن "ئەمە وەك ئەوە وایە مرۆڤێكی تەمەن 60 ساڵ هەست بكات تەمەنی 20 ساڵانە". لێكۆڵینەوەكە، كە ئەنجامەكەی لە گۆڤاری Cell بڵاوكراوەتەوە، تێیدا لێكۆڵەرەوەكان هیوایان خواستووە زۆر بەزوویی ئەم گیراوەیە بۆ مرۆڤیش دەستەبەربكەن و ساڵی داهاتوو لەسەر مرۆڤ  تاقیبكەنەوە.  لە لێكۆڵینەوەكەدا سەرنج دراوەتە بەشێكی خانە، كە پێی دەگوترێت "مایتۆكۆندریا" و بەرپرسە لە دروستكردنی وزە لە خانەدا، بەڵام بەتێپەڕبوونی كات پەیوەندی نێوان مایتۆكۆندریا و خانەكە كەمدەبێت و ئەمەش دەبێتە هۆی پپیربوونی جەستە. لێكۆڵەرەوەكان هەستاون بە تێكردنی مادەی NAD، كە خۆی لە جەستەدا هەیە، بەڵام لە كاتی پیربووندا جەستە بەڕێژەیەكی كەمتر بەرهەمی دەهێنێت و تێكردنی ئەم مادەیەش لە جەستەی مشكەكان بووە هۆی هەڵگێڕانەوەی پرۆسەی پیربوون لە جەستەیاندا. یەكێك لە لێكۆڵەرەوەكانی سەر بە زانكۆی NSW لەم بارەوەیە دەڵێت " خەڵك پێیانوایە كاتێك ئێمە باسی هەڵگێڕانەوەی تەمەن دەكەین مەبەستمان ئەوەیە تەمەنی خەڵكی تاوەكو 200 ساڵی زیاد بكەین جا ئەگەر وایان لێبێت یان نا ئەوە گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە، كە مرۆڤ 20 یان 30 ساڵی كۆتایی تەمەنی لە تەندروستییەكی خراپدا نەباتەسەر".} 

^21/12/2013

^{دوای ( 14 ) ساڵ‌ یه‌که‌مین وێنه‌ی رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵڵا ئۆجالان له‌گه‌ڵ‌ هاوسه‌رۆکی BDP ( سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش و جێگری سه‌رۆکی فراکسیۆنی BDP ( په‌روین بوڵدان ) بڵاو کرایه‌وه‌ .
که‌مێک به‌ر له‌ئێستا له‌تۆڕه‌ کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کانی تویته‌ر و فه‌یسبووک وێنه‌ی رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدولڵا ئۆجالان و شاندی دانوستانکاری BDP ( سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش و په‌روین بوڵدان ) که‌ چه‌ند مانگ پێش ئێستا گیراوه‌ ، بڵاو کرایه‌وه‌ .
دوای بڵاو کردنه‌وه‌ی ئه‌و وێنانه‌ له‌سه‌رجه‌م تۆڕه‌ کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کانی تویته‌ر و فه‌یسبووک و میدیاکان ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کی مه‌زنی به‌دوای خۆی هێنا و خۆشحاڵییه‌کی مه‌زنی لای هاوڵاتیان دروست کرد .}

^ANF

^20/12/2013

^{حکومەتی سووریا رایگەیاند، هیچ کەسێک ناتوانێ رێگری لە خۆکاندیدکردنەوەی ئەسەد بکات و موسکۆ پێوایە رەوشەکە ئاڵۆزدەکات. فەیسەڵ میقداد، جێگری وەزیری دەرەوەی سووریا رایدەگەیەنێ، هیچ کەسێک ناتوانێ رێگە لە بەشار ئەسەد، سەرۆک کۆماری سووریا بگرێ خۆی بۆ خولێکی دیکەی سەرۆکایەتی کاندید بکات. جێگری وەزیری دەرەوەی سووریا پرسیاری ئەوە لە ئۆپۆزیسیۆن دەکات، کە "چۆن هاونیشتیمانییەکی سووریا مافی خۆکاندیدکردنی نەبێ و رێگری لێبکرێت". ناوبراو دەڵێ هەموو هاونیشتیمانییەکی سووری مافی خۆکاندیدکردنی هەیە. رۆژی پێنجشەممە 19.12.2013 میخائیل بۆگدانۆڤ، جێگری وەزیری دەرەوەی رووسیا داوای کرد، پێش جوونەی شانی سووریا بۆ کۆنگرەی جنێف 2، ئەسەد باسی خۆکاندیدکردنەوە بۆ خولێکی دیکەی سەرۆکایەتی نەکات، چونکە ئەو لێدوانانە رەشەکە ئاڵۆزتر دەکات و بەهیچ شێوەیەک خزمەت بە هێورکردنەوەی رەوشەکە ناکات.}

^20/12/2013

^{بڕیارە ئەمڕۆ هەینی 20.12.2013 سەڵاحەدین دەمیرتاش، بە سەرۆکایەتی شاندێکی باڵای پارتی ئاشتی و دیموکراسی BDP سەردانی قەندیل بكات. شاندەکەی پارتی ئاشتی و دیموكراسی BDP بەسەرۆكایەتیی سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی BDP سەردانی قەندیل دەكەن و لەگەڵ بەرپرسانیکۆما جڤاکێن کوردستان KCK كۆدەبنەوە. دوێنێ دەمیرتاش لە لێدوانێكیدا رایگەیاند "بڕیارە رۆژی هەینی سەردانی قەندیل بكەین"، گوتیشی "پێش چەند رۆژێک نامەیەكی عەبدوڵا ئۆجەلانمان ناردبوو بۆ قەندیل، ئەگەر شتێكی لەناكاو نەیەتە پێش دەچینە قەندیل و وەڵامی ئەو نامەیە لەبەرپرسانی پارتی کرێکارانی کوردستان PKK وەردەگرینەوەو دەیبەینەوە بۆ ئۆجەلان لە ئیمرالی". شاندی باڵای بەدەپە  لە هەریەک لە سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆكی پارتەکە و پەرلەمانتاران مولكیە بیرتانە، نازمی گور پێكهاتوون و لەسەر بانگهێشتی یەكێتیی نیشتیمانی کوردستان رۆژی پێنجشەممە 19.12.2013  گەیشتنە شاری سلێمانی، بۆ ئەوەی سەردانی قەندیل بکەن.}

^{رووداو- ئەنادۆڵ}

^20/12/2013

^{سەرۆکی روسیا رایگەیاند، پێویستە لەرۆژە سەختەکاندا ھاوکاری گەلی ئۆکرانیا بکەین، بەڵام ئاماژەی بەوەشکرد، کە ئەگەر ئۆکرانیا هەموو دەرگاکانی خۆی بۆ یەکێتی ئەوروپا بکاتەوە، ئەوا رووسیا دەرگاکانی خۆی بەسەر ئەو وڵاتە دادەخات. لە کۆبوونەوەی ساڵانەی لەگەڵ رۆژنامەنووسان، کە  1327 رۆژنامەنوس ئامادەبوون، ڤلادیمیر پوتین، سەرۆکی روسیا وەڵامی پرسیارەکانی لەبارەی گۆڕانکارییەکانی ناوەوە و دەرەوەی رووسیا لەرووی سیاسی، ئابووری و  کولتووری دایەوە. پوتین نکوڵی کرد رووسیا دژی پەیوەندیی نێوان ئۆکرانیا و یەکێتی ئەوروپا و بێت، گوتی: "دەمانەوێ بەئۆکرانیا بڵێین با ئابووریی خۆمان بپارێزین، ناتوانین پەیوەندییە بازرگانییەکانمان لەگەڵ ئۆکرانیا لەژێر ئەو مەرجانەدا واز لێ بێنین، ئەگەر ئۆکرانیا دەرگا بۆ یەکێتی ئەوروپا بکاتەوە، ئەوا بەناچاری ئێمە دەرگای لەسەر دادەخەین." سەرۆکی رووسیا جەختی لەوە کردەوە، بەھیچ شێوەیەک کەمکردنەوەی نرخی گازی سروشتی بۆ ئۆکرانیا پەیوەندی بەم مەسەلەیەوە نابێ، تەنھا دەمانەوێت لەرۆژانی سەختدا ھاوکاری ئۆکرانیا و گەلی ئەو وڵاتە بکەین، ئێمە لەنێوان خۆمان گەلی برا زۆر بەکاردەھێنین، ئەگەر بەڕاستیمانە، دەبێت لە رۆژانی ناخۆشدا ھاوکاری گەلی ئۆکرانیا بکەین.}

^20/12/2013

^{جێی کارنی گوتەبێژی کۆشکی سپی رایگەیاند: ئەگەر کۆنگرە سزای نوێ دژی ئێران پەسند بکات، باراک ئۆباما سەرۆک کۆماری ئەمریکا، ڤیتۆی دەکات.} 

^{ئەو هۆشدارییەی کۆشکی سپی لە کاتێکدایە کە ٢٦ سێناتۆری ئەمریکا رایانگەیاندووە کە پرۆژەیەکی نوێیان بۆ زیاتر گەمارۆدانی ئێران ئامادە کردووە.}

^{بە گوێرەی ئاژانسی هەواڵی فەرەنسا، جێی کارنی گوتەبێژی کۆشکی سپی، دوێنی پێنجشەممە لەگەڵ ئاماژەدان بەو پرۆژە نوێیەی ئەو سێناتۆرانە، گوتی:" ئەگەر ئەو پرۆژەیە پەسەندیش بکرێت، سەرۆک کۆمار ڤیتۆی دەکات".}

^{جێی کارنی دەڵێ: پەسندکردنی گەمارۆ تازەکان لە کۆنگرەدا لە هەر چوارچێوەیەک دابێت زیان بە دیپلۆماسی ئەمریکا دەگەیەنێت و ئەو مەترسییە هەیە کە هەوڵەکان  بۆ گەیشتن بە رێگە چارەیەکی دیپلۆماتیک لەگەڵ ئێران، لە ناوبچێت.}

^{لە رێککەوتنی ژنێڤدا کە لە نێوان ئێران و گروپی ٥+١ کرا،  بریاردراوە کە هیچ کام لە لایەنەکانی گفتوگۆ لە ماوەی شەش مانگدا، گەمارۆی نوێ تایبەت بە بەرنامەی ئەتۆمی ئیران پەسند نەکەن.}

^ش.ب

^{رووداو -  مەنگۆلیا}

^20/12/2013

^{سەرۆکی پێشووتری ئیران دەزگاکانی وڵاتەکەی تۆمەتبار دەکات، کە گوێ لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکانی دەگرن، گوتیشی لە ئێران کەشێکی وا خولقاوە هەموو خەڵک وا هەست دەکات، کە لەلایەن دەوڵەتەوە چاودێری دەکرێت و گوێ بۆ پەیوەندییە تەلەفۆنیەکانی هەلدەخرێت. محەممەد خاتەمی، سەرۆک کۆماری پێشووتری ئێران لە دیداری چەند پارێزگارێکی پارێزگاکانی سەردەمی سەرۆکایەتی خۆیدا، ئاماژەی بۆ ئەوە کرد، کە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکانی گوێیان لێگیراوە و بە زمانێکی گاڵتەجاڕییەوە گوتی "ئەگەر گوێش لە پەیوەندییەکانمان دەگرن، زانییارییەکان وەک خۆی بگوازنەوە". خاتەمی هیواخوازبووە پەیوەندییەکان، کە "گوێشیان لێدەگیرا زانییارییەکانی وەک خۆی بگوازرابانەوە و بە نهێنی هێڵدرابووانەوە، کەچی رۆژنامە و وێبسایتەکان درۆ و دەلەسە لە زمانی بەرپرسان دەگوازنەوە و بڵاوی دەکەنەوە". خاتەمی ئاماژەی بۆ ئەوەش کردووە، گوێگرتن لە پەیوەندییەکانی ئەو کاتە چڕتر بووەتەوە، کە ئەو پشتیوانی میر حوسێن موسەوی، کاندیدی ریفۆرمخوازەکانی کردووە لە ململانێی هەڵبژاردنی ساڵی 2009، کە تێیدا مەحموود ئەحمەدی نەژاد بە سەرۆک کۆمار هەڵبژێردرا، کە ئەو کاتە دەسەڵاتدارانی ئێران رێگای سەفەری دەرەوەی ئێرانیشیان لێگرتووە. لەبەشێکی دیکەی گوتەکانیدا خاتەمی گوتوویەتی، "دەسەڵاتدارانی تووندرەوی ناو ئێران، ناکۆکیان دروستکردووە لەنێو خەڵکدا، بەهۆی ئەوەی هەرکەسێک هاوڕا نەبووبێت لەگەڵ ئەوان بە چەندین جۆر تۆمەتباریان کردووە و ناو و ناتۆرە و گومانیان خستووەتەسەر"، بەگوتەی ئەو، خەڵکانی دیکەش پەیوەندییە تەلەفۆنییەکانییان خراوەتە ژێر چاودێری، بەڵام لەبەر نائومێدییان لە ئەنجامەکانی دادگا نەکەوتوونەتە دوای بەرزکردنەوەی سکاڵا.  خاتەمی ئارەزووی بەشداریکردنی مەراسیمی رێزگرتن و ناشتنی ماندێللای هەبووە، بەڵام گوتوویەتی "بەهۆی رێگا لێگرتنی سەفەری دەرەوە نەیتووانیوە بەشداری مەراسیمەکە بکات".}

^19/12/2013

^{مەرزی كیلێی سنوری شارۆچكەی پشدەر بنكەی كۆنتڕۆڵی جۆری نیەو سەرچاوەیەكیش لە دەستەی پێوانەسازی و كۆنتڕۆڵی جۆری هەرێم دەڵێت كاری پێویستمان بۆ كردنەوەی ئەو بنكەیە دەست پێكردوە.} 

^{مەرزی كێلێ‌ رۆژانە كەلوپەل و پێویستی جۆراوجۆری هاوڵاتیانی لێوە هاوردە دەكرێت بەڵام بۆ پشكنینی زۆرێكیان دەبێت نمونەیان ببرێت بۆ رانیە یان شاری سلێمانی و دوای ئەنجامەكەی ئەوجا رێگە بە هاوردەكردن یان رەتكردنەوەی دەدرێت، ئەوەش كات و ماندوبونێكی زۆری دەوێت.}

^{كارزان فەقێ‌ محەمەد، لێپرسراوی بەشی هاوردەكردن لە دەستەی پێوانەسازی و كۆنتڕۆڵی جۆری هەرێم بە پەیامنێری راگەیاند، داوامانكردوە بنكەی كۆنتڕۆڵی جۆری لە 4 مەرزی تری هەرێم بكرێتەوە لەوانە مەرزی كێلێی تێدایە و پێویستی زۆری پێیەتی.}

^{گوتیشی،ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم رەزامەندی لەسەر جێبەجێكردنی دامەزراندنی ئەو بنكانە داوە كە خۆی لە بیناو ئۆتۆمبیل و تاقیگەو فەرمانبەری شارەزاو كەلوپەل و پێویستی تر دەبینێتەوە بۆیە هەموو ئەوانە وردەكاری و رۆتیناتی پێویستەو دوای تەواوكردنیان بنكەكە بەرەسمی دەكرێتەوەو دەست بەكار دەبن كە بەهۆیەوە كاڵاو كەلوپەل و پێویستیەكان بەشێوەی زانستی و تەندروستی و خێرا بە هاوشێوەی سنورەكانی تری هەرێم لە مەرزی كێلێوە دەگەنە هەرێمی كوردستان.}

^{دڵشاد ئەحمەد}

^{.لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك نوێترین سودی سێو ئاشكرا ده‌كات
"خواردنی سێوێك له‌ڕۆژێكدا له‌چون بۆ لای پزیشك ده‌تپارێزت" فۆتۆ: مكتوب
19 کانونی یەکەم, Magazine جيهان - م. ع -
لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی به‌ریتانیی نوێ هانی ئه‌و كه‌سانه‌ ده‌دات كه‌ ته‌مه‌نیان سه‌روو 50 ساڵه‌، رۆژانه‌ سێوێك بخۆن. ماڵپه‌ڕی BBC دوێنێ چوارشه‌ممه‌، له‌زاری لێكۆڵه‌رانی زانكۆی ئۆكسفۆرده‌وه‌ بڵاویكرده‌وه‌، پابه‌ندبون به‌خواردنی سێوێك رۆژانه‌، ده‌كرێ ژماره‌ی حاڵه‌ته‌كانی مردن به‌هۆی كێشه‌ی دڵ و جه‌ڵته‌ به‌ نزیكه‌ی 8500 حاڵه‌ت له‌شانشینی یه‌كگرتوو كه‌مبكاته‌وه‌.}

^{به‌پێی ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ كه‌ گۆڤاری پزیشكیی به‌ریتانی BMJ بڵاویكردووه‌ته‌وه‌، سێو یارمه‌تی باشكردنی ته‌ندروستیی دڵ و بۆرییه‌كانی خوێن ده‌دات و كاریگه‌رییه‌كه‌ی هاوتای هه‌ندێك ده‌رمانی وه‌ك ستاتین-ه‌و به‌پێچه‌وانه‌ی ده‌رمانیشه‌وه‌، جێكاری لاوه‌كی نیه‌.}

^{ئاماره‌كان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌ده‌ن كه‌ به‌پێچه‌وانه‌ی ئامۆژگاری پزیشكه‌وه‌، دوو له‌سه‌ر سێی كه‌سانی پێگه‌یشتوو، رۆژانه‌ پێنج جار سه‌وزه‌و میوه‌ ناخۆن.}

^{ئه‌گه‌رچی له‌هه‌موو 10 كه‌سێك نۆیان لانیكه‌م رۆژانه‌ ژه‌مێك میوه‌و سه‌وزه‌ ده‌خۆن به‌ڵام ئه‌دام بریجزو هاوكاره‌كانی له‌دامه‌زراوه‌ی ته‌ندروستیی به‌ریتانیی دڵ ده‌ڵێن، له‌گه‌ڵ زیادبونی ئه‌و ژه‌مه‌ میوانه‌دا سوده‌كانیش زیادده‌كه‌ن.}

^{هه‌ر به‌پێی ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌، ئه‌گه‌ر كه‌سانی پێگه‌یشتوو له‌سه‌رجه‌م ته‌مه‌نه‌كاندا بۆیان كرا رۆژانه‌ ژه‌مێكی زیاده‌ سه‌وزه‌و میوه‌ بخۆن، ئه‌وا ده‌كرێت تێكڕای مردن به‌هۆی نه‌خۆشییه‌كانی بۆرییه‌كانی خوێن به‌ رێژه‌ی 11 هه‌زار حاڵه‌ت بۆ هه‌ر ساڵێك كه‌مبكات.}

^{پزیشكان جه‌ختده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ئه‌و حیكمه‌ته‌ كۆنه‌ی ده‌ڵێت، "خواردنی سێوێك له‌ڕۆژێكدا له‌چون بۆ لای پزیشك ده‌تپارێزت" بۆ كه‌سانی سه‌روو ته‌مه‌ن 50 ساڵ كه‌ مه‌ترسی نه‌خۆشی بۆرییه‌كانی خوێنیان زیاتره‌، زۆر پێویسته‌.}

^{ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌ نوێیه‌ له‌سه‌ر ژماره‌یه‌ك تاقیكردنه‌وه‌و سه‌رنجی پزیشكی بنیاتنراوه‌ كه‌ سه‌دان هه‌زار نه‌خۆشی له‌خۆگرتووه‌.}

^{بریجز ده‌شڵێت، هه‌رچه‌نده‌ هیچ كه‌سێك له‌ئێستادا ناڵێت له‌بری ستاتین سێو بخۆن به‌ڵام ده‌توانین هه‌موو سودێك له‌زۆر خواردنی میوه‌دا ببینین.}

^{سێو مادده‌ی دژه‌ ئۆكساندن و ئاوێته‌ كیمیاییه‌كانی فلاڤانۆیدی تێدایه‌، هه‌موو ئه‌مانه‌ش بۆ پاراستنی ژیانێكی ته‌ندروستی باشتر، به‌سودن.}

^{له‌ئینگلیزییه‌وه‌: والی شێخ عه‌لی
سه‌رچاوه‌/ bbc.co.uk}

^awena

^19/12/2013