وتەبێژی هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان: بەفیرۆدانی کات بە بیانووی جۆراوجۆر لە قازانجی پرسی نەتەوەیی کورد نییە
لە یەکەم رۆژی کۆنفرانسی نەتەوەیی ژنی کورد، خاتوو هامنۆ نەقشبەندیی وتەبێژی هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئەندامی کومیتەی ئامادەکاری کونفرانسەکە، لە سیمینارێکدا کە بەو بۆنەیەوە رێکخرابوو، وتارێکی پێشکەش کرد. خاتوو هامنۆ کە وەک یەکەم کەس بۆ پێشکەشکردنی وتارەکەی لە لایەن کومیتەی ئامادەکارەوە دیاری کرابوو، لە وتارەکەیدا روانگەی ژنی بۆ چارەسەری پرسی نەتەوەیی کوردی خستە بەر باس و لێکدانەوە.
ناوبراو وێرای ئەوەی پێی لەسەر ئامادیی کورد و بوونی مەرجەکانی بەدەوڵەتبوونی نەتەوەکەمان بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی کوردی داگرتەوە، گوتی: لەجیهانی ئەمڕۆدا سەردەمی دەوڵەت نەتەوە دەسکردەکان کۆتاییان پێهاتووە و تووشی قەیران و مەترسی هەڵوەشانەوە هاتوون و هەر چەند ماوە جارێک کۆمەڵێک دەوڵەتی تازە درووست دەبن و بە ژمارەی دەوڵەتانی جیهان زیاد دەبن. عێڕاق و ئێران و سوریا و ترکیا کە هەر کام لەم دەوڵەتانە بەشێک لە نیشتمانی کوردیان دوور لە ئیرادە و ویستی نەتەوەکەمان پێوە لکێنراوە، ده‌چنه‌خانه‌ی دەوڵەت- نەتەوە دەسکردەکان.
وتەبێژی هاپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە درێژەی باسەکەیدا گوتی: ئەزموونی پێکەوە ژیانی نەتەوەی کورد لەگەڵ ئەو نەتەوانەی دەوڵەتەکانیان وڵاتەکەمانیان داگیر کردووە، نەک هەر ئەزموونێکی سەرکەوتوو نییە، بەڵکوو جگە لە نەهامەتی و ماڵوێرانی هێچ دەسکەوتێکی بۆ نەتەوەکەمان نەبووە و نابێ. هەروەها ناوبراو گوتی ئەگەر کەسانێک دڵیان بەوە خۆشە کە بە دێمۆکراتیزە بوونی ئەو دەوڵەتانە نەتەوەی کورد بە مافەکانی دەگا، دڵنیا بن ئەوە تەنیا کات بە فیرۆ دان و ساویلکەییە لە گوڕەپانی سیاسەتدا.
وتەبێژی هاوپەیمانی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە درێژەدا گوتی: ئەزموونی ئەو سیستەمە سیاسییە هاوبەشەی لە نێوان کورد و عەرەبدا لە ساڵی ٢٠٠٣ وە لە گۆڕێدایە راستی و درووستی ئەو بۆچوونانە دەسەلمێنێ.
ئەندامی کومیتەی ئامادەکاری کۆنفرانسی ژنانی کورد لە بەشێکی دیکە لە وتەکانیدا ئاماژەی بەوەکرد کە: بە فیرۆدانی کات بە بیانووی جۆراوجۆر لە قازانجی پرسی نەتەوەیی کورددا نییە و کورد هەتا دوو دەیە لەمەوبەریش بە هۆی سیاسەتی نێودەوڵەتییەوە لە گەمارۆیەکی جیهانیدا بووە. هێچ زەمانەتێک نییە کە ئەم دۆخەی ئێستا بە قازانجی کورد هەڵکەوتووە تا سەر بەو شێوەیە بمێنێتەوە، کورد هەتا ئێستاش دەرفەتی ئەوەی ماوە لەم باروودۆخە جیهانییە کەڵک وەرگڕێ و دەوڵەتی نەتەوەیی رابگەیەنێ، بەڵام ئەگەر ئەو دەرفەتانە بە هەر هۆیەک نەمان ئاوا کورد و بزووتنەوەکەی دەکەوێتە بەر هێرش و مەترسییەوە.
لە بەشێکی دیکەی وتەکانیدا، وتەبێژی هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان گوتی: بێگومان هەموو ئەمانە لە گرەوی تەبایی و یەکریزی و یەکگوتاری گشت حیزب و لایەنە سیاسییەکان و چین و توێژ و کەرتە کۆمەڵایەتییەکانی کوردستانە، بەرانبەر پیلانی نەیاران و ناحەزان و دوژمنانی نەتەوەکەمان.
خاتوو هامنۆ لە درێژەی باسەکەدا گوتی: ژنانی کورد وەک بەشێکی گرینگ و کاریگەر لە ژیانی نەتەوەکەمان، رۆڵێکی بەرچاویان لە وەدیهاتنی ماف و ئازادییە سیاسی و نەتەوەییەکانی کورددا هەیە. ژنانی کورد جگە لەوەی هاورێ و هاوژێن و هاوچارەنووسی پیاوانی کوردن، بەڵکوو بەو هۆیەی کە دایکن و ئەرکی گەورە کردن و پەروەردە کردنی رۆڵەکانی کوردیان لەسەرشانە، لە سەریانە جگەر گۆشەکانیان بە هزر و بیری نەتەوە و نیشتمان پەروەرییەوە گۆش و گەورە بکەن. لە وەها باروودۆخێکدا پێویستە ژن و پیاوی کورد لە پێناو رزگاریی یەکجاریی و سەربەخۆیی و بەدەوڵەتبوونی نەتەوەکەمان هەموو هێز و تواناکانیان یەکبخەن و هاوکار و پشتیوانی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی کوردستان و برا و هاوڕێ و هاوسەنگەرەکانیان بن.
لە کۆتایی باسەکانیدا لە سیمینارەکەدا، ئەندامی کومیتەی ئامادەکاری کۆنفرانس ئاماژەی بەوەکرد کە: دوژمنانی نەتەوەکەمان هەرگیز "بژاردەی" نانەوەی ئاژاوە و هەناسەی قین و رق و چاندنی دووبەرەکی، بۆ لاواز کردن و لەت و کوت کردنی ریزی نەتەوەکەمانیان لە یاد نەکردووە و ناکەن و بە درێژایی مێژوو ئەو پیلانەیان بەرانبەر کورد و کوردستانییەکان رەچاو کردووە. یەکێک لەوانەش نانەوەی دووبەرەکی و رۆحی دۆژمنکاریی لە نێوان ژن و پیاوی کورد بەرانبەر یەکتر بووە. ئێمە پێمان وایە سەردەمی رزگاریی نەتەوەیی و بە دەوڵەتبوونی کورد نزیکە و ئیرادەیەکی پتەو و لێبڕاوی نەتەوەیی و کوردستانی دەتوانێ کورد بەرەو لووتکەی ئازادیی و سەربەخۆیی ببا. ئێمە ژنانی هەموو بەشەکانی کوردستان دەبێ دەوری خۆمان بە پشتیوانی لە گوتاری بەدەوڵەتکردنی کورد لە بزووتنەوەی رزگاریخوازیی نەتەوەیی کوردستاندا بگێرین و ریزەکانمان بۆ ئەو ئامانجە و تواناکانمان لەو پێناوەدا رێک و یەک بخەین.
هاپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان

رووداو- هەولێر

نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند كە گەلی كوردستان بەشی خۆی لە سامان و داهاتەكانی عێراق وەك "مەكەرەمە" قبوڵ ناكەن، مەنتق و سیاسەتی "چاكە" و " مەكرەمەكردن" ماوەی بەسەرچووە. بەپێی راگەیێندراوێكی ئەنجوومەنی وەزیران، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆبوونەوەی ئەمڕۆی حكومەتدا باسی سیاسەتی "نادەستووریانە"ی حكومەتی فیدرالیی عێراقی كرد بەرامبەر خەڵكی كوردستان لەڕووی سووتەمەنییەوەو پێداگیری لەسەر ئەوەكرد، كە "دەبێ وەزارەتی نەوتی عێراق و حكومەتی فیدرالیی عێراق لەسەر بنەمای دەستوور و هاوبەشبوونی گەلی كوردستان لە سامان و داهاتەكانی عێراقدا تەماشای هەرێمی كوردستان بكات، نەك بگەڕێتەوە سەر پەیڕەوكردنی سیاسەتی رژێمی دیكتاتۆریی سەددام حوسێن، كە بەهۆی ناكۆكییە سیاسییەكانەوە ئابلۆقەی سووتەمەنی و ئابووری دەخستە سەر گەلی كوردستان". هەروەها گوتی ئەوە "دەبێتە هۆی دروستبوونی رقێكی زۆر بەرامبەر حكومەتی فیدرالیی عێراق لە كوردستاندا، كە ئێمە ئەوە بە بەرژەوەندی گەلی عێراق و پێشكەوتنی ئابووری و پرۆسەی سیاسی و چارەسەری تەنگژەكانی عێراق نازانین". 

هەروەها گوتی "حكومەتی هەرێمی كوردستان و گەلی كوردستانیش لەگەڵیدا، سیاسەتی منەت بەسەرەوەكردن و مەكرەمەكاری رەتدەكاتەوە، بەڵكو ئێمە دەمانەوێ لەسەر بنەمای هاوبەشی و شەراكەتدا مامەڵە لەگەڵ گەلی كوردستاندا بكرێت، كە تەنیا ئەوەش لە دەستووری عێراقدا هەیە، نەك بەشی گەلی كوردستان وەك مەكرەمە بدرێتەوە گەلی كوردستان". هەروەها گوتوویەتی كە "حكومەتایەتیكردن و ناكۆكی سیاسی و رقهەڵگرتن لە بەرامبەر بەشێك لە گەل، دەبێ دووربێ لەكاری حكومەتایەتی لە وڵاتێكدا كە خۆی بە دیموكراسی بناسێنێ". 

نێچیرڤان بارزانی داوای لە حكومەتی عێراق كرد بەپێی رێككەوتنی ساڵی 2011 كە لەنێوان حكومەتی فیدرالیی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستاندا كراوە، بجوڵێتەوە. ئەوەشی روونكردووەتەوە كە رۆژانە 600تاوەكو 700 هەزار بەرمیل نەوتی خاو لەهەردوو پاڵاوگەی بێجی و دۆرە دەپاڵێورێن، كە لە ئەنجامدا بەنزین، نەوتی سپی، گازوایل، نەوتی رەش و بەرهەمی دیكەی لێ بەرهەمدەهێنرێ. لەسەر بنچینەی رێژەی 17%ی بەشی هەرێمی كوردستان، دەبێ لەو نەوتە، 140 هەزار بەرمیلی نەوتە خاوەكەو بەرهەمە نەوتییەكانی دوای پاڵاوتنی، وەك بەشی هەرێمی كوردستان بدرێن بە هەرێمی كوردستان لەو 700 بەرمیلەی لە هەردوو پاڵاوگەكە دەپاڵێورێن. "بەڵام بەداخەوە ئەو بەشە هیچ كاتێك بەتەواوی نەدراوەتە هەرێمی كوردستان. لەسەرەتای ئەمساڵیشەوە نەوتی رەش لە هەرێمی كوردستان بڕدراوە، هەروەها لە سەرەتای ئەمساڵەوە لە بەرهەمەكانی دیكەش بە نەوتی سپی، گازوایل و بەنزینەوە، تەنیا 33هەزار بەرمیل رۆژانە دراوەتە هەرێمی كوردستان، ئەمەش لە دوای بڕیاری حكومەتی عێراق لە 21ی ئەو مانگەدا بۆ بڕینی هەموو سووتەمەنییەك لە هەرێمی كوردستان ، كەمكراوەتەوە بۆ كەمتر لە 15 هەزار بەرمیل". 

سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان گوتوویەتی بۆ پڕكردنەوەی پێداویستییەكانی خەڵكی كوردستان لەڕووی سووتەمەنی و كارەبا "حكومەتی هەرێمی كوردستان بە هەوڵ و توانای پاڵاوگە ناوخۆییەكان و بە هێنانی سووتەمەنی لە دەرەوە تاوەكو ئێستا توانیویەتی ئەو پێداویستییە ناوخۆییانە دابین بكات". بەڵام حكومەتی عێراق هەوڵیداوە كە ئێران رێگە نەدات ئەو سووتەمەنییەی لە وڵاتانی دیكە دەیكڕێ لە رێگەی ئێرانەوە بگاتە هەرێمی كوردستان، لەبەرئەوەش سوپاسی حكومەتی ئێرانی كردووە كە گوێی نەداوەتە ئەو داوایەی حكومەتی عێراق. هەروەها لە راگەیێندراوەكەی ئەنجوومەنی وەزیراندا هاتووە كە نێچیرڤان بارزانی روونیكردووەتەوە كە "هەرێمی كوردستان بۆ دابینكردنی سووتەمەنی بۆ پێداویستی رۆژانەی هاووڵاتیان و دابینكردنی كارەبا، بەشێكی كەمتر لە 17%ی بەشی هەرێمی كوردستانی درەهێناوە لە بیرە نەوتەكانی، لەو نەوتەی عێراق دەیپاڵێوێ بۆ دابینكردنی سووتەمەنی ناوخۆیی. ئەوەش لە پاڵاوگە ناوخۆییەكانی هەرێمی كوردستاندا پاڵاوتووە، بۆ ئەوەی لەگەڵ ئەو بەرهەمەی لە دەرەوە دەیكڕێت، بەشی پڕكردنەوەی پێداویستییەكانی ژیانی هاووڵاتیان بكات، وەك ئەركێكی حكومەت بەرامبەر هاووڵاتیانی". بەڵام سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەوەشی راگەیاندووە " ئەگەر ناچاربین ئەوا پەنا دەبەینە بەر ناردنی نەوتی خاو بۆ دەرەوە، بۆ دابینكردنی پێداویستییە ناوخۆییەكان. بۆیەش داوا لە حكومەتی فیدرالیی عێراق دەكەین، ئەركی خۆی بەرامبەر خەڵكی كوردستان جێبەجێبكات بەپێی دەستوور".

سەبارەت بە بڕیاری حكومەتی عێراقیش لە رۆژی 21/5/2011 سەبارەت بە بڕینی سووتەمەنی بە تەواوی لە هەرێمی كوردستان، كە دواتر وەك بڵاوكرایەوە ، حوسێن شەهرستانی جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ كاروباری وزە ، لەسەر داوای جەلال تاڵەبانی سەرۆك كۆماری عێراق بڕیاریداوە بۆ ماوەی مانگێك كاركردن بەو بڕیارە رابگرێت ، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان گووتویەتی "بڕیاری حكومەتی عێراق بۆ راگرتنی هاتنی ئەو بڕە سووتەمەنییە زۆر كەمەش كە ئێستا دەینێرێ بۆ هەرێمی كوردستان لە 21ی ئەو مانگەدا، هەروەها راگرتنی كاركردن بەو بڕیارە بۆ ماوەی مانگێك بەشێوەیەكی كاتی، ئەوا ئێمە دەڵێین: بڕینی سووتەمەنی لە هەرێمی كوردستان بە یاسایی و كارێكی نیشتمانی نازانین، راگرتنی كاركردن بۆ ماوەی یەك مانگ بەو بڕیارەش وەك چاكە و مەكرەمەیەك قبوڵ ناكەین، چونكە بەپێی دەستوور ئەوە مافی خۆمانە كە بەپێی هاوبەشیمان لەو وڵاتەدا مافی خۆمان وەربگرین و ئێمە هاووڵاتی پلە دوو نین". 

داواشی لە بەرپرسانی كورد لە وەزارەتی نەوت و حكومەتی عێراقدا كردووە كە "بە ئەركی خۆیان هەڵبستن لەوەی كە حكومەتی عێراق ئەركەكانی بەرامبەر خەڵكی هەرێمی كوردستان جێبەجێبكات". هەروەها داواشی لە حكومەتی عێراق كردووە كە "گوشار هێنان بۆ ژیانی هاووڵاتیان نەكاتە چەكی ناكۆكی نێوان لایەنە سیاسییەكان. دەبێ حكومەتایەتیكردن بە رەچاوكردنی یەكسانی لەنێوان گەلی عێراق دا دووربێ لە ململانێی سیاسی".

رووداو- هەولێر

وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالکراوان و پارێزگاری سلێمانی بە مەبەستی بە دیکۆمێنت کردنی جینۆسایدی گەلی کورد، گرێبەستێک لەگەڵ زانکۆی تامپڵی ئەمریکی مۆر دەکەن. فواد عوسمان، گوتەبێژی وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالکراون لەو بارەوە به (رووداو)ی راگەیاند "بە مەبەستی زیندوو هێشتنەوەی یادی قوربانیانی ئەنفال و کیمیاباران، کەلوپەلی قوربانیان و دروست کردنی فیلمی دیکۆمێنتاری لەسەر کارەساتی ئەنفال و جینۆسایدی کورد، گرێبەستێک لەگەڵ زانکۆی تامپڵی فیلادلفیای ئەمریکا مۆر کراوە".

فواد عوسمان گوتیشی "ئەو گرێبەستە به ئامادەبوونی وەزیری شەهیدان و ئەنفالکراوان، پارێزگاری سلێمانی و سەرۆکی زانکۆی تامپڵی فیلادلفیا لە سلێمانی مۆر کرا".

گوتەبێژی وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالکراون راشیگەیاند "ئەو پڕۆژەیە 9 مانگ دەخایەنێت. بودجەکەی لە لایەن پارێزگاری سلێمانیەوە دابین دەکرێت و وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالکراوان تەنها سەرپەرشتی پرۆژەکە دەکات". ناوبراو گوتیشی "زانکۆی تامپڵ کە لەسەر جینۆساید و کۆمەڵکوژی کار دەکات، هەموو ئەو بەڵگەنامانەی لە کارەساتی ئەنفال و کیمیابارانکردنی کوردستان بەجێ ماون، بە مەبەستی زیندوو راگرتنی و ناساندنی به کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ئەرشیڤ دەکات". فواد عوسمان راشیگەیاند "گرێبەستەکە ئەوش دەگرێتەوە ژووری تایبەت بۆ راگڕتنی ئەو بەڵگەنامانە دابندرێت و راهێنان بۆ چۆنێتی پاڕاستنیان دەکرێت". ئەو بەڵگەنامانە لە یەکێک مۆنۆمێنتەکانی کوردستان دەپارێزرێن.

موکریان نیوز

تەرمی 18 هاوڵاتی لە سنووری نێوان رۆژهەڵات و باکووری کوردستان دۆزرایەوە. تەرمی ئەو 18 کەسە لە هیڵی سنووری شاری سەلماسی رۆژهەڵاتی کوردستان دۆزرایەوە کە دەگوترێت ساڵی پار کەوتوونەتە ژێر رەنووە بەفر. بە گوێرەی زانیاریە ناوچەییەکان، ئەو 18 کەسە ساڵی پار ویستوویانە لە سنووری سەلماسەوە ئاودیوی باکووری کوردستان ببن، بەڵام کەوتوونەتە ژێر رەنووە بەفرەوە و هەر لەوێ نیژراون. به هاتنەوەی وەرزی گەرما و تواندنەوەی بەفری ناوچە، تەرمی ئەو هاوڵاتیانە دەرکەوتووە.

دوای دۆزینەوەیان، تەرمەکان بۆ نەخۆشخانەی شاری سەلماس گواستراونەوە و دواتر هەر لەو شارە نێژان. تا ئێستا ناسنامەی ئەو 18 کەسە ئاشکرا نەکراوە. شاری سەلماس لە پارێزگای ورمێ و لە سنوووری نێوان رۆژهەڵات و باکووری کوردستان هەڵکەوتووە. ساڵانە بەدەیان هاوڵاتی کورد و بیانی بۆ گەیشتن بۆ ئەورووپا، لە سنوورەکانی سەلماس و ورمێ دەپەڕنەوە. ئەو ناوچەیە ناوەندی چالاکی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان PJAKه و تا ئێستا دیار نیه ئەو تەرمانه هی قوربانیانی شەڕی ئێران و PJAKن یا خود هی ئەو رێبوارانەن کە بۆ گەیشتن به ئەورووپا هاتوونەتە ئەو ناوچەیه.

سه‌رۆکی ئاژانسی ناوکی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان، پـێشـبینی ده‌کات به‌م نزیکانه‌ ئێران له‌گه‌ڵ ئاژانسی وزه‌ی ئه‌تۆم رێككه‌وتنێك مۆربکات بۆ رێـگه‌دان به‌ پـشـکنه‌رانی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان تاوه‌كو سه‌ردانی ئه‌و شوێنانه‌ بکه‌ن که‌ گومان ده‌کرێت بۆ به‌رنامه‌ی نهێنی چه‌کی ناوکی به‌کارده‌هێنرێن.
 یوکیۆ ئه‌مانۆ، سه‌رۆكى ئاژانسى ناوكى نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان دوێنێ له‌پاش سه‌ردانه‌ کورته‌که‌ی بۆ ئێران‌و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی بۆ ڤیه‌ننا رایگه‌یاند "هه‌رچه‌نده‌ هه‌ندێک جیاوازی هه‌یه‌، به‌ڵام پـێشبینی ده‌كرێت به‌م نزیكانه‌ رێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ ئێران مۆر بكه‌ین بۆ گه‌رانى تیمى وزه‌ى ئه‌تۆم له‌و شوێنانه‌ى ئێران كه‌ گومانى به‌رنامه‌ى نهێنى چه‌كى ناوكى لێ ده‌كرێت".
ئه‌مانۆ، له‌ سه‌ردانه‌که‌یدا بۆ تاران چاوی به‌ گه‌وره‌ وتووێژکاری ناوکی ئێران سه‌عید جه‌لیلی که‌وتووه‌، هه‌ردوولاش بڕیاریانداوه‌ به‌ رێکكه‌وتنێک بگه‌ن که‌ ڕێگه‌ به‌ پشـکنه‌رانی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان بدات بچنه‌ نێو ده‌زگاکانی ئێرانه‌وه‌، له‌وانه‌ بنکه‌ی پارچینی له‌شـکری. وڵاتانی رۆژئاوا گومانیان هه‌یه‌ ئێران بنکه‌ی له‌شـکری پارچین بۆ توێژینه‌وه‌کانی تایبه‌ت به‌ چه‌کی ناوکی به‌کاربهێنێت، ئێرانیش ده‌ڵێت "پارچین ته‌نها شوێنێکی تایبه‌ت به‌ چه‌کی ئاسایـیه‌‌و به‌رنامه‌ ناوکییه‌که‌ی ئاشـتیخوازانه‌یه‌".

سەرچاوە: VOA

ساکار عەبدوڵڵازاده

رووداو- بۆکان

لە 2 رۆژی رابردووەدا، بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین دژی وشک بوونی دەریاچەی ورمێ، خۆپێشاندانێکی بەرفراوان لە شاری ورمێ بەڕێوە چوو. هیزە ئەمنیەکانی ئێران بە توندی رووبەڕووی خۆپیشاندەران بوونەوە و بەو هۆیەوە  گرژی و ئاڵۆزی هاتە ئاراوە و بە دەیان خۆپێشاندەر دەسبەسەر کران. بەگوێرەی ئەو هەواڵانەی لە رۆژهەڵاتی کوردستانەوە بەدەست (روودا) گەیشتووە، ئەو خۆپێشاندانانه وەک ململانێی نێوان دوو نەتەوەی کورد و تورکی ئازەری بۆ خاوەندارێتی لە ورمێ دەرکەوت.

مەسعود کوردپوور، رۆژنامەڤان و چاودێری سیاسی رۆژهەڵاتی کوردستان لەو بارەوە به (رووداو)ی راگەیاند "ئەوە یەکەم جار نیه بۆ پاڕاستنی دەریاچەی ورمێ خۆپێشاندان دەکرێت. ساڵی رابردووش چەندین خۆپیشاندان روویداوە گرژی و ئاڵۆزی لێکەوتەوە. بەبڕوای من ئەو خۆپێشاندانانە پاساوێکە بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین دژی سیاسەتەکانی دەسەڵات لە بەرامبەر نەتەوەکانی ئێران. چون جۆرێک هەستی نەتەوەپەرەستیش لەوەیدایە کە دەگەڕێتەوە بۆ ژینگە و نیشتمانی خۆیان". لەو خۆپێشاندانانەدا تورکه ئازەرییەکان به گوتنەوەی دروشمی "بژی ئازەربایجان"، جۆرێک خاوەندارێتی خۆیان بۆ دەریاچەی ورمێ و پارێزگای ئازەربایجانی رۆژئاوایی دەربڕی.

مەسعود کوردپوور وێڕای ئاماژەکردن به پاڵپشتی کۆماری ئازەربایجان لە تورکە ئازەرییەکانی ئێران رایگەیاند "ماوەیەک لەمەو پێش پەرلەمانی ئازەربایجان، بە فەرمی باسی ئازەربایجانی باشووری هێنا کایەوە و پارێزگای ئازەربایجانی رۆژئاوایشی وەک بەشێک لە خاکی خۆیان ناوبرد. ئێستاش وشک بوونی دەریاچەی ورمێ بووەتە پاساوێک بۆ دەربڕینی هەست و خواستە نەتەوەییەکانیان کە لە لایەن چەندین کەناڵی ئاسمانی ئازەری و تورکیەوە پاڵپشتی دەکرێن". کوردپوور گوتیشی"بەپێچەوانەی کوردەکان کە زۆربەی کێشەکانیان کێشەی ئابووری و ئایینییە، تورکە ئازەرییەکان لەڕووی ئایینی و ئابووری هیچ کیشەیەکیان لەگەڵ ناوەند نیه و ئێستا کیشەکانیان تەنها لە چوارچێوەی نەتەوەییەوە خۆ دەبینێتەوە".

کوردپوور ئاشکراشی کرد "سەرەڕای ئەوەی کورد و تورکی ئازەری خۆیان به خاوەنی دەریاچەی ورمێ دەزانن بەڵام کوردەکانی ورمێ وەک پێویست لەو خۆپێشاندان و ناڕەزایەتیانە بۆ پاڕاستنی دەریاچەی ورمێ بەشداریان نەکردووە و کیشەی دەریاچەی ورمێیان نەکردووەتە کیشەی خۆیان، بەڵام تورکەکان لە ئێستاوە شەڕی خۆیان بۆ ورمێ دەکەن و خاوەندارێتی خۆیان نیشان دەدەن". حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان تا ئێستا هیچ کاردانەوەیەکی فەرمییان بۆ ئەو رووداوانە نەبووە. دەریاچەی ورمێ لە نێوان دوو پارێزگای ئازەربایجانی رۆژئاوایی (زۆرینە کورد) و ئازەربایجانی رۆژهەڵاتی (زۆرینە تورکی ئازەری) هەڵکەوتووە.

بە ئامادەبوونی هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان، کۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانی کورد دەستی بە کارەکانی کرد
کاتژمێر٩ی سەرلەبەیانی ئەمرۆ، ڕێکەوتی ٢ جۆزەردانی ٢٧١٢، ٢٢ مای ٢٠١٢، دووهەم کۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانی کورد لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان بە ئامادە بوونی خاتوو هامنۆ نەقشبەندی وتەبیژی هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئەندامی کومیتەی ئامادەکاری کۆنفرانس و ژمارەیەکی بەرچاو لە کەسایەتی و نوێنەرانی رێکخراوەکانی ژنانی هەر چوار پارچەی کوردستان، بە سروودی نەتەوەیی ئەی رەقیب و ساتێک بیدەنگی دەستی بە کارەکانی کرد.
سەرەتا لە لایەن ئامینە زکری ئەندامی کومیتەی ئامادەکاری کۆنفرانس، پەیامی لێژنەی ئامادەکاری کونفرانس، پێشکەش کرا و دواتر لەیلا زانا کەسایەتی ناسراوی نەتەوەکەمان و سەرپرستیاری کومیتەی ئامادەکاری کۆنفرانس، وتەیەکی پێشکەش کرد.
پاشان لە لەیەن ئاشتی عەزیز، ئەندامی کومیتەی ئامادەکاری کۆنفرانس ، وتەیەک پێشکەش کرا.
ناواخنی ڕێوڕەسمەکە پێکهاتبوو لە کۆمەڵیک گورانی کە لە لایەن هونەرمەندانی ژنەوە ئامادە کرابوو.
لە دریژەی کارەکانی کۆنفرانسی نەتەوەیی ژنی کورد، پاشنیوەڕۆی ئەو رۆژە پانێلێک بۆ هەر کام لە بەرێزان هامنۆ نەقشبەندیی وتەبێژی هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئەندامی کومیتەی ئامادەکاریی کۆنفراس و چنار سەعد عەبدۆڵلا و گوڵتان کشاناک ئەندامی کومیتەی ئامادەکاری کۆنفرانس رێکخرابوو کە تێیدا هامنۆ نەقشبەندی لەسەر روانگەی ژن بۆ چارەسەری پرسی نەتەوەیی لە رۆژهەڵاتی کوردستان باسێکی پێشکەشکرد.
شایانی باسە هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە سەرپەرستی خاتوو هامنۆ نەقشبەندی پێکهاتبوو لەم ریکخراوانە:
- یەکێتی ژنانی پارتی سەربەخۆیی کوردستان
- کۆمەڵەی ژنانی یارسانی کوردستان
- یەکێتی ژنانی رزگاریی کوردستان
- رێکخراوی ئازادیی ژنانی کوردستان "نینا"
جێگەی باسە کۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانی کورد بۆ ماوەی ٣ رۆژ درێژەی هەیە.
بەڕێزەوە

هاوپەیمانیی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان

الشرق الاوسط

محەممەدی حاجی مەحمود، ناوبژیوانی نێوان مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و  نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق دەکات.  محەممەدى حاجی مەحمود، سکرتێری گشتی حزبی سۆسیالیستی دیموکراتی کوردستان بە رۆژنامەى (الشرق الاوسط)ی راگەیاندووە "داوایەکی لە حکومەتی عێراقی پێگەیشتووە تاوەکو ناوبژیوانی نێوان ئەوان و هەرێمی کوردستان بکات".

محەممەدی حاجی مەحمود دەڵێ "لە چەند رۆژی داهاتوودا سەردانی مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەکات بۆ زانینی بۆچون و هەڵوێستەکانی و دواتر لەگەڵ سەرکردەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان  کۆدەبێتەوە بۆ گوێگرتن لێیان و لە پاشان گفتوگۆ لەگەڵ سەرکردەکانی هاوپەیمانی نیشتمانی دەکات". لە وەڵامی ئەو پرسیارەی کە ئایا داواکە لەلایەن مالیکی بووە یاخود نا، محەممەدی حاجی مەحمود دەڵێ "داواکە لەلایەن حکومەتی عێراقی بووە".  سکرتێری گشتی حزبی سۆسیالیستی دیموکراتی کوردستان راشیگەیاندووە لەگەڵ لایەنە ناکۆکەکان گفتوگۆدەکەین، تاوەکو ئەو تەنگژە سیاسیەی عێراق تێپەڕێنین کە زیانی بە هەموو لایەک گەیاندووە نەک یەک لایەن.

هێمن خۆشناو

رووداو- هەولێر

دووەمین کۆنفڕانسی نەتەوەیی ژنانی کورد لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان دەستی بەکارەکانی کرد. دووەمین کۆنفڕانسی نەتەوەیی ژنانی کورد به دروشمی "لەپڕ دەنگی یەکێتی نەتەوەیی دروست دەکەین" و به گوتەکانی ئامینە زکری، رێکخەری کۆنفڕانس و لەیلا زانا ئەندامی کۆمیتەی ئامادەکاری کۆنفڕانسی نەتەوەیی ژنانی کورد دەستی به کارەکانی کرد. 186 ژنی کورد بانگهێشتی کۆنفڕانسی نەتەوەیی ژنانی کورد کراون. باشووری کوردستان 78 نوێنەر، باکوور 50 نوێنەر، رۆژهەڵات 24 نوێنەر و رۆژئاواش 17 نوێنەری لەو کۆنفڕانسەدا دەبێت. ئەوە جگە لەوەی 12 نوێنەر بۆکوردانی ئەوروپا، ئەرمەنستان، روسیا، قەزاقستان و لوبنان دانراوە. بەپێی راگەیەندراوێکی هاوبەش کە وێنەیەکی بۆ (رووداو) نێردراوە، ژنانی 8 پارت و لایەنی سیاسی رۆژهەڵاتی کوردستان بەهۆی ناڕەزایەتی دەربڕین لەو کۆنفڕاسەدا بەشداری ناکەن. ئەو کۆنفڕانسە 3 رۆژ دەخایەنێت و تێیدا پرسی ژنی کورد، هاودەنگی و هەماهەنگی ژنانی هەرچوار پارچەی کوردستان و چۆنێتی بەشداری ژنان لە خەباتی سیاسی کوردستان تاوتوێ دەکرێت. کۆنفڕانسی یەکەمی ژنانی کورد لە ساڵی 2010 لە ئامەدی باکووری کوردستان بەڕێوە چوو.

هاوکات لەگەڵ باشووری کوردستان، شەپۆلێکی بەرفراوانی خۆڵبارین سەرجەم ناوچەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانی گرتووەتەوە .بە گوتەی بەڕێوەبەرایەتی ژینگەی پاریزگاکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، رێژەی خۆڵبارینی لە ئاستێکی مەترسیدارە. ئەمڕۆ دووشەممه، بەڕێوەبەرایەتی گشتی ژینگەپارێزی پارێزگای سنه (کوردستان) رایگەیاند "بەپێی ئەنجامی لێکۆڵینەوەکانی بەدەست گەیشتوو لە وێستگەکانی ژینگە پاریزی، رێژەی تۆز و خۆڵ لە هەوای زۆربەی ناوچەکانی پارێزگای سنه زیاتر لە ستانداردی نێودەوڵەتی ژینگەیە و لە ئاستێکی مەترسیدا دایە". ئەو بەڕێوەبەرایەتیە داوای لە خەڵک کردووە خۆیان لە هاتنە دەر و هەڵمژینی ئەو هەوایە بپارێزن.

بەڕێوەبەرایەتی ژینگەپارێزی مەهاباد لە پارێزگای ورمێ (ئازەربایجانی رۆژئاوایی) هەوای مەهابادی مەترسیدار راگەیاندووە و بەهۆی خۆڵبارینەوە سەرجەم قوتابخانەکانی سەرەتایی ئەو شارە داخراون. بەڕێوەبەرایەتی ژینگەپارێزی پارێزگای کرماشانیش داوای لە دانیشتووانی ئەو پارێزگایە، بەتایبەت بە ساڵاچووان و منداڵان کردووە خۆیان لە هاتنەدەر بپارێزن. بەهۆی زۆربوونی تۆز و خۆڵ لە ئاسمانی کرماشان، ئاستی دیتن بۆ کەمتر لە 200 مەتر دابەزیوە، کەچی ئاستی دیتنی مرۆڤ لە کاتی ئاسایی 10 هەزار مەترە.

هەر بەهۆی دیاردەی خۆڵبارین و هاتنەخواری ئاستی دیتن، فڕۆکەخانەی ئیلام سەرجەم گەشتەکانی خۆی راوەستاندووە. ئەمساڵ بەهۆی زۆری و بەردەوامی دیاردەی خۆڵبارین، دانیشتووانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەیانتوانیوە وەک پێویست کەلک لە بەهاری سەرسەوزی ئەو پارچەیەی کوردستان وەربگرن. ئەوە جگە لەوەی دەیان هاوڵاتی بەهۆی خۆڵبارین تووشی نەخۆشی و هەناسەتووندی بوونە. شەوی رابردوو، شەپۆلێکی خۆڵبارین زۆربەی ناوچەکانی هەرێمی کوردستانی گرتەوە. بەپێی ئەو ئامارانەی دەست (رووداو) گەیشتووە، تا ئێستا تەنها لە پارێزگای سلێمانی 85 کەس بەهۆی خۆڵبارین رەوانەی نەخۆشخانەکان کراون.