راگەیاندراوی كومیتەی ناوەندی "یەكێتی شۆڕشگێڕانی كوردستان"

بە بۆنەی"114"هەمین ساڵیادی "رۆژنامەگەری كوردی"یەوە

هاونیشتمانانی خۆڕاگر

رۆژنامەنووسان و رۆشنبیرانی نەتەوەیی

لاوانی ناسیۆنالیست

114 ساڵ لەمەوبەر و لە رێكەوتی 2ی گوڵانی 2598ی كوردیدا، لە قاهیرەی پایتەختی میسر، یەكەمین رۆژنامەی كوردی بە ناوی "كوردستان" لەسەردەستی رووناکبیر و سیاسەتوان"مێقداد مەدحەت بەدرخان" چاپ و بڵاوكرایەوە، كە ئەمەش بە سەرەتای دەسپێكی كاری رۆژنامەگەری لە كوردستاندا دادەنرێت.

نەتەوەی ئێمە ئەگەرچی لەبواری گەیشتن بە ماف و سەروەرییەكانیدا بووەتە قوربانی پیلانێكی قورسی نێودەوڵەتی و  لە گەیشتن بە ئامانجەكانی دواخراوە، بەڵام هەر لە سەرەتای گەشەی بیری نەتەوایەتییەوە لە رۆژئاوا و گەیشتنی شەپۆلەكانی ئەم رەوتە لەگەشەی شارستانییەتی مرۆڤ بە دەروازەكانی رۆژهەڵات، كە  بە لەبەریەكهەڵوەشانی ئیمپراتوورییە كۆنەكان دەستی پێكرد، كوردیش ئامادەیی ئەوەی تێدا بوو، ببێ‌ بە خاوەنی دەوڵەت و... كاراكتەرێكی بەهێز و كاریگەری گۆڕەپانی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوین بێت، چونكا كورد هەر لە نیوەی دووهەمی سەدەی نۆزدەی زایینی یەوە هەوڵی جیاكردنەوەی سنوورەكانی خۆی لە داگیركارانی كوردستان داوە و پاراستنی كلتوور و زمان و تایبەتمەندییە نەتەوەییەكانی خۆی بۆ وەرگرتنی شوناسی تازە، كردووە بە ئامانجی شۆڕشەكانی خۆی.

سیاسەتوانان و رووناكبیرانی نەتەوەكەمان لە سەختترین هەلومەرجدا و لە تاراوگە و لە كاتی شەڕە قورسەكانی ناو جەرگەی شاخەكانی كوردستاندا، هیچكات لەو ئەركە خۆیان نەبواردووە كە دەبێ‌ پەرە بە رۆشنگەریكردن لە دژی داگیركارانی كوردستان بدەن و ئەم كارەش بە پەرەپێدانی نووسین و كاری رۆژنامەگەری و كاركردن لەسەر گەشەی  رێزمان و رێنووسی زمانەكەمان مومكین بوو، كە زۆر شێلگیرانە تاكو ئێستا هاتووە و بە پاراستنی میراتی بەدرخان و  بە پەرەپێدانی میدیای كوردی لە هەموو بوارەكانیدا، ئەمڕۆ كورد وەك یەكێك لە نەتەوە هەرە زیندووەكانی جیهان دەناسرێت، گەرچی هێشتا رێگایەكی دژواری لەپێشە، تا وەك دەوڵەتانی دیكەی ناوچەكە ببێ‌ بە خاوەنی كیان و ناسنامەی سەربەخۆی خۆی.

كومیتەی ناوەندی "یەكێتی شۆڕشگێڕانی كوردستان" وێڕای پیرۆزبایی ئەم رۆژە مێژوویی یە لە هەموو شۆڕشگێڕان، رووناكبیران و پێشمەرگەكانی بواری راگەیاندن كە ئەركی پاراستنی كلتوور و شوناسی نەتەوەیییان لە رێگای گواستنەوەی پەیامی رزگاریخوازانەی شۆڕش و رەسەنایەتیی كوردییەوە لە ئەستۆ گرتووە و لەگەڵ  رێزدانان بۆ  باوكی رۆژنامەنووسیی كورد: مێقداد مەدحەت بەدرخان، بە پێویستی دەزانێ‌ بەم بۆنەیەوە پێشنیاری بەرپرسیارانەی خۆی بخاتە بەردەم رای گشتی.

1-       وەكو كورد پێویستە "كۆنفێدراسیۆنی راگەیاندنكارانی كورد"مان هەبێت، كە بانگەوازی یەكگرتوویی لە گوتاری نەتەوەیی و كەڵك وەرگرتن لە هێزی پەرتەوازەی راگەیاندنی پەراوێزخراوی كوردستانییانە بكاتە ئامانج.

2-       هەوڵدانی هەمەلایەنە بۆ بەستنی "كۆنگرەی نەتەوەیی راگەیاندنی كورد" و دیاریكردنی ماف و ئەركەكان

3-       دانانی هێڵەگشتییەكانی رێبازی راگەیاندنی كوردستانییانە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاكانی كورد

4-       توێژینەوە لەسەر خەسارناسی راگەیاندنی كوردی بكرێت، كە چۆن بتوانین زیانەكانی راگەیاندنی بێ بەرنامە لەسەر شۆڕشی پارچەكانیتری كوردستان كەم بكەینەوە و قازانجی زیاتر بە پرۆژەی رزگاریی نەتەوەیی بگەیەنین.

5-       پڕكردنەوەی بۆشایییەكانی ناو گۆڕەپانی راگەیاندنی كوردی و بەهێزكردنی وەك میدیایەكی شۆڕشگێڕ و مافخواز

6-       دامەزراندنی زمانێكی سادە بۆ راگەیاندن كە زمانی تێگەیشتنی هەموو كورد بێت و لە كەموكورتییەكانی زمانی ئێستامان كەم بكاتەوە و هەوڵی گەیاندنی هەواڵ و پەیامەكانی بە ماڵی كوردان لەهەموو شوێنێكی كوردستان بدات.

7-       بتوانین بە مەبەستی دەستپێڕاگەیشتن بە هەموو شێوە هەواڵێك و كۆكردنەوەی ڕای كوردستانییان، رۆحێكی نیشتمانپەروەرانە و بەرگریكارانەی هاوكار لەگەڵ میدیاكاراندا دروست بكەین، كە ئازارەكان بە زووترین كات رەنگدانەوەیان لە میدیای كوردیدا ببێت. یانی پەیامنێر و ریپۆرتێر لە خودی هاوڵاتییان دروست بكەین و خەڵك بۆخۆیان وەك سەردەمی پێش ئەم قۆناغە، هەواڵەكان بگوازنەوە بۆ ناوەندەكانی راگەیاندن.

8-       بتوانین بە كەڵكورەگرتن لە ئیمكاناتی بەهێزی راگەیاندنی سەردەم، سیاسەت و پیلانەكانی دوژمنانی گەل باشتر لەقاو بدەین .

9-       لە ئیمكاناتی سەردەم بۆ بردنەسەری ئاستی رۆژنامەگەری و چالاكیی میدیای كوردی كەڵك وەربگرین و بەرەو ئاستێكی جیهانی هەنگاو هەڵبگرین.

10-     پێوەندیی ناوەندەكانی راگەیاندن و بە تایبەت میدیای ئۆپۆزیسیۆنی پارچە رزگارنەكراوەكانی كوردستان بەهێز بكەین و لە كاتی رووداوی هەستیار و راپەڕینەكاندا بتوانن بە هاوكاریی یەكتر هەواڵەكان باشتر بگوازنەوە و خەڵكەكە زیاتر رێنوێنی و رێبەری بكەن.

11-     كار بۆ ئازادكردنی میدیاكارە بەندكراوەكانی كورد لە زیندانی دیكتاتۆرەكانی كۆماری ئیسلامی و تورك و بەعسی سوریادا بكەین.

لە كۆتاییدا جارێكیتر پیرۆزبایی ئەم رۆژە مێژوویی یە لە سەرجەم خەڵكی خەباتكاری كورد و رۆژنامەنووسان و چالاكانی بواری رۆشنگەری و راگەیاندنی كوردی دەكەین و ئاواتەخوازین میدیا و رۆژنامەگەریی وڵاتەكەمان بەردەوام روولەگەشە بێت.

بژی كورد

پایەدار بێت كوردستان

كومیتەی ناوەندی

"یەكێتی شۆڕشگێڕانی كوردستان"

رووداو- ئاژانسەکانی تورکیا
تورکیا، بۆ راگرتنی ئۆپەراسیۆنەکانی لە دژی گەریلاکانی پارتی کرێکاری کوردستان (PKK) مەرجی هەیە.
رەجەب تەیب ئەردۆگان، سەرۆک وەزیرانی تورکیا رایگەیاند "تورکیا ئامادەیە ئۆپەراسیۆنی سەربازی و ئەمنی لە دژی چەکدارانی پارتی کرێکاری کوردستان (PKK) رابگرێت، ئەگەر بێتوو (PKK) چەک دابنێ".
ئەو قسانەی رەجەب تەیب ئەردۆگان، دوێنێ لەمیانەی ئەو کۆنگرە رۆژنامەوانییە هات، کە لە دۆحەی پایتەختی قەتەر ئەنجامیدا.
سەرۆک وەزیرانی تورکیا راشیگەیاند "ئەگەر هاتوو (PKK) پابەند نەبوو بە چەکدانان و راگرتنی شەڕ، ئەستەمە بتوانیین پرۆسە سەربازی و ئەمنییەکان لە ناوەوە و دەرەوەی وڵات رابگرین".

رووداو- بەغدا
نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لێدوانەکانی ئەردۆگانی بە "تائیفی" وەسفکرد و دەڵێ "زیان بە تورکیا دەگەیەنێ". نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند "لێدوانەکانی ئەم دوایانەی ئەردۆگان گەڕانەوەیە بۆ پەیڕەوی دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆی عێراقدا".هەروەها دەڵێ "ئەو لێدوانە ئەوە دووپاتدەکاتەوە کە تا ئێستا خەون بە باڵادەستی ناوچەکەدا دەبێنێ". سەرۆک وەزیرانی عێراق هەر لە بەیاننامەکەدا لێدوانەکانی سەرۆک وەزیرانی تورکیای بە "تائیفی" وەسفکرد. هێمای بۆ ئەوەشکردووە ئەو لێدوانە رەتدەکرێتەوە لەلایەن هەموو عێراقیەکانەوە.
نوری مالیکی نیگەرانى خۆشی لە لێدوانەکانی ئەردۆگان دەربڕی و ئاماژەبەوەش دەکات، "بەردەوامبوون لەسەر ئەو سیاسەتانە زیان بە بەرژەوەندی تورکیا دەگەیەنێت و دەیکاتە وڵاتێکی دووژمنکار بۆ هەموو لایەک".
رەجەب تەیب ئەرۆدگان، سەرۆک وەزیرانی تورکیا لەمیانەی کۆبوونەوەی لەگەڵ مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان هێرشیکردە سەر نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق و بە دروستکردنی بارگرژی لە نێوان سوننە و شیعە و کورد لە عێراقدا تۆمەتباری کرد.

رووداو- بەغدا
سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل دەڵێ "ئەوەی پێیوابێت بارزانی کەسێکی لاوەکییە لە سیاسەت ناگات" و راشیگەیاند " لە چەند رۆژی داهاتوودا کۆبوونەوەکان لەگەڵ کورد بەرهەمی دەبێ". جەمال کەربولی، سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل لە پەرلەمانی عێراق لە لێدوانێکدا بۆ ئاژانسی هەواڵی (ئەین)ی عێراق رايگەیاند "ئەوەی پێیوابێت مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان کەسێکی لاوەکییە، بەهیچ شێوەیەک لە سیاسەت تێناگات". کەربولی دەڵێ "پێشتر بارزانی رۆڵێکی بەهێز و کاریگەری لە گۆڕینی ئیبراهیم جەعفەری لە پۆستی سەرۆک وەزیرانی عێراق و دانانی نوری مالیکی هەبوو" هەروەها ئاماژە بەوە دەکات "تائێستاش بارزانی رۆڵێکی کاریگەری لە گۆڕەپانی سیاسی عێراقدا هەیە".
سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل ئەوەی درکاند "هەندێ لە فڕاکسیۆنەکان دەستیان بە جولەکردن بەرەو کورد کردووە، بۆ ئەوەی پەیوەندی ئایندەیان لەگەڵ کورد رێکبخەن، ئەوەش بە وتەی کەربولی "بەڵگەیە لەسەر ئەوەی ئەو کوتلانە دەرکیان بە رۆڵی راستەقینە و گرنگی کورد کردەوە لە پرۆسەی سیاسی و گۆڕانکارییەکانیدا". لەبارەی کۆبوونەوەی کوتلەکاندا، جەمال کەربولی، سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل لە پەرلەمانی عێراق گوتی "دیدار و کۆبوونەوەی سەرکردەی کوتلەکان لەگەڵ سەرکردەکانی کورد لە چەند رۆژی داهاتوودا بەرهەمی دەبێت، بۆ کۆتایی هێنان بە ناکۆکی نێوان کوتلە سیاسییەکان".

هێمن خۆشناو 
تایبەت بە رووداو
سەرەتای مانگی داهاتوو پرۆسەی نووسینی دەستووری نوێی توركیا دەستپێدەكات. پارت و رێكخراو و سەندیكا كوردییەكان پڕۆژەیەكی هاوبەش ئامادەدەكەن و دەدەینە كۆمسیۆنی دەستوور لە پەرلەمانی توركیا. پەرلەمانتارێكی كوردیش دەڵێ داننان بە زمان و ناسنامەی كورد لە دەستووری نوێی توركیا ئە هێڵی سوورەیە كە ئەوان لێی ناهێننە خوارەوە .
لەكاتی هەڵبژاردنەكاتی 12ی حوزەیرانی 2011 لە توركیا، پرۆسەی ئامادەكردنی دەستوورێكی نوێ بۆ توركیا تاوەكو جێگەی دەستووری ئێستا بگرێتەوە، كە دوای كودەتای سەربازی لە ساڵی 1982 نووسراوە، كەوتەوە بەرباس. بۆ ئەم مەبەستە كۆمسیۆنێكی هاوبەش لە فراكسیۆنەكانی پەرلەمان بە سەرۆكایەتی جەمیل چیچەك، سەرۆكی پەرلەمانی توركیا دروستكرا. 
كۆمسیۆنەكە سەرەتا لەگەڵ زۆربەی گرووپ و نەتەوەو ئایینزا و چین و توێژەكانی كۆمەڵگەی توركیا گفتوگۆی كرد و بۆچوونی وەرگرتن. حەسیپ قاپلان، جێگری سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی ئاشتی و دیموكراتی BDP و ئەندامی كۆمسیۆنی دەستوور لە پەرلەمانی توركیا دەڵێ قۆناغی گوێگرتن لە داواكاری توێژ و چینە جیاجیاكانی كۆمەڵگەی توركیا تەواوبووە و لە 1ی مانگی داهاتوو كۆمسیۆنی ناوبراو پێشنیاز و پڕۆژەكان لەیەكتر جیادەكاتەوە. 
قاپلان لە لێدوانێكدا بۆ (رووداو) دەڵێ "لە 1ی ئایار پارتەكانی نێو پەرلەمان، پێشنیاز و پڕۆژەكانی خۆیان ئامادە دەكەن و رەشنووسی دەستوور بۆ گفتوگۆكردن لەسەری دەخرێتە بەردەم پەرلەمان. تاوەكو 1ی ئابی داهاتوو، پێویستە پڕۆژی دەستووری تازە بۆ راپرسی گشتی ئامادە بكرێت". 
كورد پرۆسەی ئامادەكردنی دەستووری نوێی توركیا بە دەرفەتێكی مێژوویی دەبینێ تاوەكو بتوانێ مافەكانی تێدا بچەسپێنێ. بۆ ئەم مەبەستە پارت و رێكخراو و سەندیكا كوردییەكان لە باكووری كوردستان پێكەوە پڕۆژەیەكیان داوەتە كۆمسیۆنی دەستوور، وەك داواكانی كورد بۆ دانانیان لەو دەستوورەدا.
بایرام بۆزیەل سەرۆكی پارتی ماف و ئازادییەكان HAK-PAR بە(رووداو)ی راگەیاند "لەسەر بنەمای چوار خاڵ پڕۆژەكە پێشكەشی كۆمیسۆنی دەستوور كراوە، كە بریتین لە: داننان بە ناسنامەی كورد، خوێندن بە زمانی دایك و بەكارهێنانی زمانی كوردی هاوشانی زمانی توركی لە شوێنە گشتی و خزمەتگوزارییەكان لەباكووری كوردستان، ئازادی رێكخراوبوون بەگوێرەی پێوانەكانی یەكێتی ئەوروپا، داننان بە مافی چارەی خۆنووسین جا فیدرالی بێ یان ئۆتۆنۆمی بۆ كورد".
بۆزیەل لەوباوەڕەدا نییە ئەو چەند خاڵەی كورد داوایان دەكات لە دەستووری نوێدا جێگیر بكرێن "بەڵام دەبێ كاریان بۆ بكەین، رای گشتی بجوڵینین و دەنگی كورد بگەینینە هەموو گۆشە و لایەك".
ماوەیەكە بەرپرسانی توركیا لەبارەی خوێندن بە زمانی كوردی دەڵێن كوردی نابێتە زمانێكی فەرمی پەروەردە، بەڵام دەكرێ زمانی كوردی بابەتێكی بە هەڵبژاردن (اختیاری) بێت. بولەند ئارنج، جێگری یەكەمی سەرۆكوەزیرانی توركیا لە كۆبوونەوەی لەگەڵ عوسمان بایدەمیر، سەرۆكی شارەوانی گەورەی ئامەد گوتی "ئامادەنین بۆ خوێندن بە زمانی كوردی، بەڵام بابەتی كوردی بە هەڵبژاردن دەبێ".
هەفتەی رابردووش لەكاتی سەردانەكەی بۆ سعودیە، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك وەزیرانی توركیا بە رۆژنامەنووسانی گوت "خوێندن بە زمانی دایك ناكرێ، زمانی فەرمی توركییە، بەڵام دەكرێ زمانی كوردی و عوسمانی لە قوتابخانەكان وەك بابەتی هەڵبژاردە بخوێنرێت".
 حەسیپ قاپلان پێیوایە ئیتر هەموو كەس دەزانێ داواكاری كورد چییە و دەبێ حیسابی بۆ بكرێت " زمان و ناسنامەی كورد بۆ ئێمە هێڵی سوورە، ئەگەر ئەوانە نەبن ئەو دەستوورە هیچ سوودێكی بۆ كورد نییە"، گوتیشی "تاوەكو ئەمڕۆ بۆچوونی جەماعەتی گولەن و پلاتفۆرمی ئابانت سەبارەت بە دەستوور و مافەكانی كورد باشە، بەڵام نازانین AKP بۆچوونی ئەوان بە هەند وەردەگرێت یان نا".
جگە لە ناكۆكییەكانی كورد و AKP، پێشبینی دەكرێت ناكۆكی و كێشمەكێش لەنێوان پارتی گەلی كۆماری CHP و پارتی داد و گەشەپێدان AKP لەكاتی پرۆسەی نووسینەوەی دەستوور پەرەبستێنێ. لە كۆتایی مانگی شوباتی رابردوو پلاتفۆرمی ئابانت، كە بە دەزگایەكی نزیك لە جەماعەتی فەتحوللا گولەن دەناسرێت، لە بارەی پرس و كێشە ناوخۆیی و دەرەكییەكانی توركیا كۆبوونەوەو سەمینار ساز دەكات، كۆبوونەوەیەكی لەبارەی دەستووری نوێی توركیا سازدا. یەكەمجار CHP بەشداری لەو كۆبوونەوەی دەزگای ناوبراو كرد.
كۆبوونەوەكە بە قسەكانی جەمیل چیچەك دەستیپێكرد. كە گوتی ئەگەر پارتەكانی نێو پەرلەمان لەبارەی نووسینەوەی دەستوور سازش لەگەڵ یەكتر نەكەن، ئەوە مەینەتییەكانی توركیا درێژەیان دەبێ "پێویستە سازش بكەین و خۆمان لە زمانی یەكتر تاوانباركردن رزگار بكەین، ئەگەرنا پرۆسەی دەستووری نوێ هیچ مانایەكی نابێ".
ئەردۆغان تۆپراك، جێگری سەرۆكی گشتی CHP لە وەڵامی جەمیل چیچەكدا گوتی "پێویستە واقیعیبین. كۆمەڵگە و زۆربەی سیاسەتمەداران لەتوركیا لەبارەی پێویستی دەستوورێكی نوێ هاوبیرن،بەڵام چاوەڕوانی جیاوازیان هەیە. كێشەكە لێرەوە سەرهەڵدەدات. دەخوازین سازشێكی پسپۆڕانە بكرێت، لێرەدا دەمەوێ هەموو لایەنەكان ئاگاداربكەمەوە. هاتنە سەر دەسەڵات لەتوركیا بە واتای بێدەنگكردنی دەنگە جیاوازەكان نییە". 
هەروەها كەمال كلیچدارئۆغڵۆ، سەرۆكی گشتی CHP لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ (رووداو)دا لە كۆتایی مانگی رابردوودا رایگەیاندبوو، كە ئەوان هێڵی سووریان لە پرۆسەی نووسینەوەی دەستووردا هەیە و گوتی "هەر پارتێكی نێو كۆمسیۆنی دەستوور ئەگەر لەسەر ماددەیەكی دیاریكراو ناڕەزایی نیشانبدات یان بیەوێ بۆچوونی خۆی بسەپێنێ، ئەوا پرۆسەكە دەوەستێ. تەنیا ئەو ماددانە بۆ دەنگدان پێشكەشی پەرلەمان دەكرێن كە 100% رێككەوتنیان لەبارەوە دەكرێت". هەر حیزبێك دوو نوێنەری لە كۆمسیۆنی نووسینەوەی دەستووردا هەیە، كە یەكێك لەو حیزبانە BDPیە، هەر حیزبێكیش مافی ڤیتۆكردنی هەر مادەیەكی دەستووری هەیە.
AKP بە ئاسایی دەزانێ ئەگەر پرۆسەی نووسینەوەی دەستوور كێشمەكێشی لێبكەوێتەوە. جومعە ئیچتەن پەرلەمانتاری كوردی AKP بە (رووداو)ی گوت "ئێمە دەستوورێكی مەدەنی ئامادە دەكەین، بۆیە ناكۆكیش دروستدەبن". ئیچتەن لە درێژەی قسەكانیدا گوتی "خۆ ێشانەوە لە پرۆسەی نووسینەوەی دەستوور بۆ هەر پارتێك وەك ئەوەیە خۆی بكوژێ، چونكە دەنگدەرانی ئەو پارتە بۆ ئەوە دەنگیان پێداوە تاوەكو كار بۆ چەسپاندنی داواكانیان لە دەستووردا بكات".
 سەبارەت بە پەسەندكردنی داواكارییەكانی كورد، ئیچتەن گوتی "ئەگەر ئەمڕۆ داواكانی كورد قبوڵ بكرێن، رۆم، چەركەس، لاز و ئەوانەی دیكەش قیت دەبنەوەو داوای چەسپاندنی ناسنامە و مافەكانیان دەكەن. بۆیە دەستوور تەنیا بۆ كورد نانووسرێتەوە، بۆ هەموو توركیا دەنووسرێتەوە". 
بڕیارە لە 27ی ئەم مانگە، بە چاودێری یەكێتی ئەوروپا لە ئیستەنبۆڵ لەبارەی دەستووری نوێی توركیا كۆبوونەوەیەكی بەرفراوان ئەنجامبدرێت. حەسیپ قاپلان دەڵێ "ئاگامان لەو كۆبوونەوەیە و تێیدا بەشدار دەبین". لەبارەی گرنگی ئەو كۆبوونەوەیە و رەنگدانەوەی لەسەر داواكانی كورد قاپلان پێیوایە "بەهۆی ئەو قەیرانە ئابوورییەی ئەوروپا پێیدا تێدەپەڕێت، ئەوان وەك رابردوو كاریگەریان لەسەر توركیا نییە، بەڵام بۆ راوێژكردن و ئامادەكردنی رای گشتی بێگومان كۆبوونەوەكە گرنگە".
داواكارییەكانی كورد لە دەستووری نوێی توركیا:

- داننان بە ناسنامەی كورد.
- خوێندن بە زمانی دایك و بەكارهێنانی زمانی كوردی، هاوشانی زمانی توركی، لە شوێنە گشتییەكانی باكووری كوردستان.
- ئازادی رێكخراوبوون بە گوێرەی پێوانەكانی یەكێتی ئەوروپا.
- داننان بە مافی چارەی خۆنووسین جا فیدرالی بێ یان ئۆتۆنۆمی بۆ كورد.

ساکار عەبدوڵڵازاده

بەڕێز کاک عارف باوەجانی، سەرۆکی پارتی سەربەستی کوردستان

بەداخ و پەژارەیەکی زۆرەوە، هەوالی کۆچی دووایی خوالێخۆشبوو کاک فەرهاد جەهانگیری، جێگری سەرۆکی پارتی سەربەستی کوردستانمان، پێگەیشت،ئەم رووداوە چاوەروان نەکراوە دەگەل ئەوەی زۆر غەمگینی کردین، وەک رووداوێکی پر لە خەساریش کە تووشتان هاتوە، دەنرخێنین. بۆیە دەگەل هێوای لەسەرخۆبوویی و سەبووریتان، بە دلێکی پر لە غەم و پژارەوە، سەرخۆشی خۆم و گشت چالاکوانانی بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان، ئاراستەی بەرێزتان و گشت ئەندامانی سەرکردایەتی پارتی سەربەستی کوردستان و بنەمالەی بەرێزی خوالێخۆشبوو کاک فەرهاد جەهانگیری دەکەین و هیوادارین روحی تیکۆشەری کۆچکردووتان، بە بەهەشتی بەرین شاد بێت و  ناۆ و یاد و یادمانی هەر دم زیندوو، رێگە و رێبازی پر رێبوار بێت.

مستەفا شەمامی

بەرپرسی شورای هاۆئاهەنگی بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان

رێکەۆتی ٢٠/٠٤/٢٠١٢

ساکار عەبدوڵڵازاده

رووداو- سلێمانی

ئیقباڵ مورادی، باوکی زانیار، که خۆی پێشمەرگەیەکی دێرینه و 5 ساڵی تەمەنی لە زیندانەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران تێپەڕاندووە و ئێستاکەش لە باشووری کوردستان سەرقاڵی خەباتی سیاسیە، به (رووداو)ی راگەیاند "ماوەیەک پێش دەسگیرکردنی زانیار، چەند کەسێک لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێران هەوڵی تیرۆرکردنی منیاندا و من لەو رووداوەدا به سەختی بریندار بووم، کە هەواڵی دەسگیرکردنی لوقمان و زانیارم پێ گەیشت هەر وامزانی ئەو کارە بۆ ترساندن و کپ کردنی منه، تا ئەوەی به کوشتنی کوڕی ئیمام جومعەی مەریوان تۆمەتبار کران". ناوبراو دەڵێت "راستە زانیار لە بنەماڵەیەکی سیاسی پەروەردە بووە، بەڵام زانیار سەرقاڵی خوێندن بووه و هیچکات تێکەڵی سیاسەت نەبوو. ئەو تۆمەتانەی دادگا سیاسی و بێ بنەمان. زانیار و لوقمان هیچ تاوانێکیان ئەنجام نەداوە". باوکی زانیار گوتیشی "زانیار و لوقمان لەژێر ئەشکەنجە و لێدان و هەڕەشه دانیان به تاوانێک ناوە که ئەنجامیان نەداوە".

ئیقباڵ مورادی داوای له ئیمام جومعەی شاری مەریوان کرد که وەک مرۆڤێکی باش و راست کردار ئەرکی ئایینی و نەتەوەیی خۆی بەجی بگەیەنێ و رەزامەندی خۆی بۆ ئازادکردنی لوقمان و زانیار دەرببڕێ. باوکی زانیار هەروەها داوای لە سەرجەم چالاکڤانان و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و کۆمەڵگای مەدەنی کرد که رێگری لە جێ بەجێ کردنی بڕیاری لەسێدارەدانی زانیار و لوقمان موردای بکەن و لە رێگەی رێکخراوە نێودەوڵەتیەکانەوە به هانایان بچن. زانیار و لوقمان مورادی له دوو ساڵ لەمەوبه‌ر بە تۆمەتی كوشتنی كوڕی ئیمام جومعەی شاری مەریوان دەستبەسەر كراون و لە لایەن دادگای شۆڕشی شاری تاران به تاوانی (محاربه) سزای لە سێدارەدانیان بەسەر سەپێندرا. رێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی و ئەحمەد شەهید، رێپۆرتێری تایبەتی نەتەوەیەکگرتووەکان لە بواری مافی مرۆڤ له ئێران، لە سێ بەیاننامەی جیاوازدا رایانگەیاندووە کە ئەو دوو گیراوە کوردە لە ژێر ئەشکەنجه و هەڕەشە ناچار کراون تاوانێک قەبووڵ بکەن کە ئەنجامیان نەداوە. ئەو دوو زیندانییە سیاسیە کورده که ئێستاکه لە بەندی 4ی گرتووخانەی رەجایی شاری کەرەج چاوەڕوانی پەتی سێدارە دەکەن، لە چەندین نامەدا داوایان له چالاکانی مافی مرۆڤ کردوە تا به هانایانەوە بچن.

رۆژنامه‌ی (حورِیه‌ت)ی توركی نووسیویه‌تی"توركیا وه‌ك سه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت پێشوازی له‌ مه‌سعود بارزانی ده‌كات". رۆژنامه‌ی (حورِیه‌ت)ی توركی هه‌روه‌ها ده‌ڵێ" مه‌سعود بارزانی له‌ دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی سوپای ئه‌مریكا له‌ عێراقدا رۆڵێكی گرنگ ده‌گێرِێ له‌ ناوچه‌كه‌دا، بۆیه‌ ده‌رفه‌تێكه‌ كێشه‌ی كورد به‌ شێوه‌یه‌كی نوێ چارسه‌ربكرێت".

 ئه‌مرِۆ مه‌سعود بارزانی، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا له‌ ئه‌سته‌مبول كۆده‌بێته‌وه‌ و سبه‌ی ده‌چێته‌ ئه‌نقه‌ره‌ له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا گول، سه‌رۆك كۆماری توركیا كۆده‌بێته‌وه‌. هه‌روه‌ها حورِییه‌ت ئاماژه‌به‌وه‌دان ئه‌مه‌ نیشانی ده‌دات "كه‌ توركیا گرنگی زۆر به‌ مه‌سعود بارزانی ده‌دات و رێگه‌ نادات كورد بكه‌وێت، به‌تایبه‌تی دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له‌ عێراقدا". سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان به‌ فرِۆكه‌یه‌تی تایبه‌ت له‌ شاری زیوریخی پایته‌ختی سویسرا گه‌یشته‌ ئه‌سته‌مبول و له‌ فرِۆكه‌خانه‌ی ئه‌تاتورك له‌ هۆڵی (VIP) له‌لایه‌ن فه‌ره‌یدون سنرلی ئۆغلۆ، راوێژكاری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی توركیا پێشوازی لێكرا. بارزانی ئه‌مرۆِ له‌ نووسینگه‌ی دۆڵمه‌ باخچه‌ی، له‌گه‌ڵ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا كۆده‌بێته‌وه‌.

ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا دوێنێ له‌ كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند"له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌ی ئه‌مرِۆماندا له‌گه‌ڵ بارزانی، مه‌سه‌له‌ی سووریا و كێشه‌ی تیرۆر و پارتی كرێكارانی كوردستان (PKK) تاوتوێ ده‌كه‌ین". ئه‌ردۆگان گوتیشی "هیودارم ئه‌و دیداره‌ی من و بارزانی له‌ كاتێكی نزیكدا كاریگه‌ری خۆی لێبكه‌وێته‌وه‌". سه‌ردانه‌كه‌ی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كورددستان بۆ توركیا 2 رۆژ به‌رده‌وام ده‌بێت. كاژێر 2ی دوای نیوه‌رِۆ به‌كاتی توركیا، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌ دۆڵمه‌ باخچه‌ نووسینگه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆگان دوایین پێشهاته‌كانی ره‌وشی سیاسی عێراق و ناوچه‌كه‌ تاوتوێ ده‌كات. هه‌روه‌ها راگه‌یاندنه‌كانی توركیا ئاماژه‌ی به‌وه‌ش ده‌كه‌ن، بارزانی له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا گول، سه‌رۆك كۆماری توركیاش كۆده‌بێته‌وه‌، ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا پێشتر راگه‌یاندنه‌كانی توركیا باسیان له‌وه‌نه‌كردبوو كه‌ بارزانی له‌گه‌ڵ گول كۆده‌بێته‌وه‌.

لەیلا زانا، پارلەمانتاری ئامەد، سبەی چوارشەممە لە پارلەمانی ئەورووپا، لە چوارچێوەی کۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانی دا، سەبارەت بە ڕەوشی مانگرتوانی ستراسبورگ دەدوێ. زانرا کە سبەی چوارشەممە، 18ی ئاپریل و هاوکات لەگەڵ 49مین ڕۆژی مانگرتن لە خواردنی چالاکانی سیاسی و مەدەنی کورد لە ستراسبوورگی فەرانسە، خاتوو لەیلا زانا، نوێنەری ئامەد لە پارلەمانی تورکیا، پاش کۆبوونەوە لەگەڵ پارلەمانتارانی ئەورووپا، بەشداری کۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانی دەبێت و باس لە ڕەوشی تەندرووستی، داواکاری مانگرتووان و بابەتە پێوەندیدارەکان دەکات. بە گوێرەی ئاژانسی فرات، "نیگار عینایەتی"، بە نوێنەرایەتی لە 15 چالاکی مانگرتوو "بێرنارد ڕێڤێلۆن"، ئەندامی دەستەی پشتیوانی لە مانگرتووان و "یورگێن کلووتێ"، پارلەمانتاری ئەوورووپایی بەشداری کۆنفڕانسەکە دەبن.

شایانی باسە کە گرووپێکی 15 کەسی، کە 5 چالاکی ژنیشیان لەگەڵ دا، لە یەکی مارسی 2012وە لە ستراسبوورگی فەرانسە، مانیان لە خواردن گرتووە و ڕۆژ بە ڕۆژ ڕەوشی تەندرووستیان بەرەو خراپتربوون دەڕوا و هەر ئێستا مەرگ هەڕەشە لە ژیانیان دەکات.چالاکیەکە پاش ئەوە دەستیپێکرد کە لە 15ی فێوریەی ئەمساڵەوە 2 پارلەمانتاری گیراوی BDP لە گرتووخانەکانی باکووری کوردستان مانیان لە خواردن گرت و بە پێوەستبوونی سەدان گیراوی تر لە ڕۆژەکانی دواتر دا، هەژمارێکی 2000 کەسی لە گیراوانی سیاسی، مەدەنی و ڕۆژنامەوانی کورد لە گرتووخانەکانی باکووری کوردستان و تورکیا دەستیان بە مانگرتن لە خواردنێکی بێسنوور کرد.داواکاری چالاکانی مانگرتوو، کۆتایی هاتن به گۆشەگیری سەر ڕێبەری زیندانی پارتی کرێکارانی کوردستان و کۆتایی زەخت و گووشاری تورکیا بۆ سەر گیراوان و چالاکانی سیاسی و مەدەنی کورد ڕاگەیاندراوە. مانگرتنی یەکەم گرووپ، دوو مانگی تێپەڕکردووە.