حازم ساغیە

^{كورد له‌ كوێ بێت، سته‌م و نه‌هامه‌تی له‌وێیه‌، له‌م رۆژگاره‌ماندا له‌ یه‌ك كاتدا له‌ ئێران و توركیا و عێراق و سووریا دووچاری مه‌رگ ده‌كرێنه‌وه‌.}

^{هۆكاره‌كان زۆرن، ناوخۆیی، هه‌رێمایه‌تی و نێوده‌وڵه‌تیین، كه‌ راڤه‌ی گه‌شه‌سه‌ندنی ئێستای وه‌زری خوێنی كوردیی و گه‌شانه‌وه‌ی له‌سه‌ر رووبه‌ری چوار وڵاته‌كه‌ی ناوچه‌كه‌ ده‌كه‌ن.}

^{هۆكاره‌ سه‌ره‌كییه‌كه‌، كه‌ له‌ هه‌موو هۆكاره‌كان گرنگتره و ده‌كرێت بڵێین هۆی هۆكاره‌كانه‌، ئه‌وه‌یه‌ هه‌ر چوار وڵاته‌كه‌ی ناومان هێنان، ده‌سته‌پاچه‌ن و نه‌یانتوانیوه‌ ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌كان درووست بكه‌ن و كۆمه‌ڵێكی نیشتمانی یه‌كسان پێكبهێنن.}

^{ده‌زانین، كه‌ كورد، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی گه‌وره‌ترین پێكهاته‌یه‌ له‌ جیهاندا، كه‌ تا ئێستا چانسیان نه‌بوو، كاتێك وڵاتی نوێ هاتنه‌ ئاراوه‌، ئه‌وان ده‌وڵه‌تێكیان هه‌بێت، سه‌ره‌ڕای بێبه‌شبوونیان، ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان بۆ نه‌ڕه‌خسێنرا، كه‌ ببنه‌ هاووڵاتی یه‌كسان له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵ و گرووپی دیكه‌ له‌و چوار وڵاته‌ی پێكهێنران.}

^{هۆكارگه‌لێك رێگرن له‌ پێشكه‌وتنی ئه‌و وڵاتانه‌، نه‌ته‌وه‌ی جیای زۆر له‌و وڵاتانه‌ی ناومان هێنان ده‌ژین. ده‌ربڕینی ئه‌و شكسته‌ زۆر شێوه‌ی هه‌یه‌، ئومه‌ت له‌ زۆربه‌ی حاڵه‌ته‌كاندا ده‌وڵه‌تی قوتدا، نه‌ته‌وه‌گه‌ری}

هاونیشتمانانی خۆشەویست
رۆژی ٢ی رێبەندان،٧٧سال بەسەر دامەزرانی یەکەم کۆماری کورستاندا تێدەپەرێت، ٢ی رێبەندان و کۆمار بۆ کورد، تەواوکەری بیرەوەریەکی پر لەشانازی و نووختەگۆرانێکی زەق و بەرچاو لەمێژوویی نەتەوایەتی کورد و کوردستانن. مێژووی کۆمار دەگەڵ رووداوە چارەنووس‌ سازەکەی ٢ی رێبەندان، وەبیرهێنەرەوەی قۆناغێکی زێرینی سەروەری‌سازی بۆ نەتەوەی کوردن، یاد و یادمانی ٢ی رێبەندان و کۆمار، واتە گەرانەوەیەکی ئسوولگەرایانە بەڵام رۆمانتیکی لە عالەمی زەین و خەیاڵ، بۆ دوونیای واقیعی سەروەری و سەربەستی کوردانە، واتە گەرانەوەیەکی زەمەنی بۆ قۆناغێکی درەوشین و زێرینی پر لە بەختەوەری، سەربەستی، پر لە ئازادی‌،و ئاسایش و خێر، وە خۆشی نەتەوەیی، هەربۆیەشە ئەم رۆژە لە گشت لایەکی کوردستان وەک لووتکەی هەره‌بەرزی دوونیای بیرەوەریەکانی نەتەوەیی، بەرێزەوە یادی دەکرێتەوە و جێژنی بۆ دەگیردرێت.
گرینگیی مێژووی ٢ی رێبەندان لەمەدایە، کە دروست لەم رۆژەدا بوو کە بۆ یه‌که‌م جار حکوومەتێکی دیفاکتۆی کوردی له‌ ناوچه‌یه‌کی زۆر به‌رته‌سکی نیشتمانی کورددا دامه‌زرا. لەژێر دەسەڵاتی ئەم حکوومەتەدا بوو کە ئازادی و ئاسایشی نەتەوەیی به‌ پێی گونجاویی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ دابین کرا. خوێندنگه‌ ، چاپخانە‌، گۆڤار و ڕۆژنامه‌ دامه‌زران و وەشانی خۆیان بەزمانی کوردی دەستپێکرد، بازرگانی میللی لەپال دەستپێکی هەڵسووکەوتی دیپلۆماتیک بۆ پاراستنی بەرژەوەندی نەتەوەیی گه‌شه‌ی پێدرا. ئیراده‌یه‌کی میللی سه‌ری هه‌ڵدا که‌ تا ئه‌و سه‌رده‌مه‌ لەهەموو مێژووی پر لەنەهامەتی نەتەوییماندا هه‌بوونی نه‌بوو. لەئەنجامی دەستپێکی دیپلۆماسیەکی چالاک و ئەکتیودا بوو، کە نه‌ته‌وه‌ی کورد توانی له‌ کایه‌ سیاسیەکانی ناوچه‌کەدا، خاوەن رۆڵی دیاریکەرو‌ کارگه‌ر بێت که‌ تا ئه‌و کات حیسابی بوونی بۆ نه‌ده‌کرا.
بەرێزان
کۆماری کوردستان لاپه‌ڕه‌یه‌کی نوێی له‌ ژیانی نه‌ته‌وایه‌تی، کۆمه‌ڵایه‌تی، سیاسی، فه‌رهه‌نگی و حقووقی کورددا هه‌ڵدایەوه‌ که‌ له‌ چه‌شنی خۆیدا بێ وێنه‌ بوو. کورد بۆ یه‌که‌م جار له‌ سه‌رده‌می نوێدا ئه‌زموونی به‌ڕێوه‌بردنی چاره‌نووسی خۆی له‌ به‌شێکی وڵاته‌که‌یدا تاقی کرده‌وه‌ و بەکردەوە ئاستی دەرایەت و کەفایەتی سیاسی خۆی سەبارەت بە خۆبەرێوەبەری خۆجەیی بەعالەم نیشاندا. بۆیە پێویستە وە دەبێ قۆناغی مێژووی کۆماری کوردستان به‌ هه‌موو تاریک و ڕوونیه‌کانیه‌وه‌، به‌ هه‌موو خاڵه‌ زه‌ق و لاواز و کەم و کوری و نەواقساتیەوە، وەک قۆناغێکی پرشەنگدار و زێرینی مێژوویی بێتەنرخاندن و بە رێزو تامەزرۆی دامەزراندنەوەی سەیری ئیلهام بەخشانەی لێبکرێت و رێزی بەشکۆی لێ‌بگیردرێت.
چوونکە کۆمار دەگەڵ ئەوەش کە نووختەگۆرانێکی گرینگی مێژوویە، لەهەمانکاتیشدا لووتکه‌یه‌کی هەرە به‌رزی خه‌باتی نه‌ته‌وایه‌تیمانه‌، واتە قوولەی سەرکێش و لە بەرچاو ووننەبووی گۆرەپانی خەبات و رەوتی مێژووی سەروەریسازی سیاسیمانە. بۆیە هه‌ڵده‌گرێ لەعالەمی پر لەقەیرانی ئیستێراتیژی و شووناسی هەنووکەیی کورددا، ئەم قوولە بەرچاوە و کانگەی بیری نەتەوەیی، وەک قیبلەگای هیواو خەۆنەکانی نەتەوەییمان رووی تێبکرێ و، لەراستای تەنزیمی جەهەتی قوتپنمای سیاسی

^{توانا محەمەد نوری}

^{زیاتر لە چوار مانگە ڕاپەڕینێكی مەزن بە پێشڕەوی ژنان بۆ ڕزگارکردنی خۆیان و هەموو مرۆڤەکانی ژێر چەوساندنەوە و ئیستغلالکردن لە کۆت و بەندەکانی دەسەڵاتی بۆرجواژی كۆماری ئیسلامی دەستیپێكردووە. ڕاپەڕینێك کە میحوەرەکەی "ژن ژیان ئازادی" یە و یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی ڕوخاندنی کۆماری ئیسلامییە.}

^{ڕەنگە هەندێک بە زەحمەتی بزانێ کە خۆپیشاندەرانی بێچەک، هەرچەند ژمارەشیان زۆر بێت، بتوانن حکومەتێکی هار و دڕندە و سەرتاپا سەربازی بروخێنن. کاتی خۆشی ناڕەزایەتییەکان دژ بە دەسەڵاتی پاشایەتی لە ئێران بە هەمان شێوە بەدوور دەزانرا کە سەرکەوتوو بێت. بەڵام خۆپیشاندانەکان بۆ چەند مانگێک لە سەرانسەری وڵاتدا بڵاوبۆوە پاشان مانگرتنەکان دەستیان پێکرد. هێزە ئەمنییەکان وایان لە خەڵک دەکرد لە شوێنێکی کاردا بگەڕێنەوە سەر کارەکانیان، بەڵام کاتێک هێزەکان دەچوونە شوێنی داهاتوو، شوێنی پێشوو مانیان دەگرتەوە. تەنانەت بە چوارەم گەورەترین سەربازی جیهانیشەوە، دەسەڵاتی پاشایەتی ئێران ئەوەندە کارمەندی ئەمنی نەبوو کە بتوانێت بە یەکجار و لە یەک کاتدا هەمووان ملکەچ بکات.}

^{ھەرچەندە لە ماوەی ئەم چوار مانگەدا، کۆماری ئیسلامی تاوانی گەورەی}

^{هەندرێن شێخ راغب}

^{دوو وێنەی كورد لە خۆپیشاندانەكانی ئێران هەیە، وێنەیەكی پیلان داڕێژراوی مەترسی داری رژێم خۆیەتی. كە لەیەكەم ساتەوەختی رووداوەكانی دوای مەركی ژینا ئەمینی كاری لەسەر دەكات. رژێم بە كردەوەش هەنگاوی زۆری نا. پەلاماری هەرێمی كوردستانی دا بەدرۆن‌و موشەك، رای گشتی بەم ئاراستەیە دەبرد كە ئەوەی لە ئێران دەگوزەرێ پڕۆژەیەكی ناوخۆیی (ئێران)ی نیەو گەلانی ئێران نین كە خۆپیشاندان دەكەن، بەڵكو هێزە كوردییە دژ بەرەكانن لە هەرێمی كوردستان و سەر سنورو ناوچە كوردنشینەكان. لەمەشدا چەند مەبەستێك هەیە وەك: بچوك كردنەوەی ناڕەزایەتی‌و خۆپیشاندانەكانی ئێرانە لەیەك شوناس و یەك ناوچەی جوگرافی بچوكی دیاریكراو. هەوڵی كۆكردنەوەو گەمارۆدانی خۆپیشاندانە سەر تاسەریەكانە لەناوچە كوردیەكان‌و دواتر كۆنتڕۆڵ كردنی. هەوڵی رژێمە كە ئەمە ناڕەزایەتی كەمە نەتەوەیەكی ناو ئێرانە لەهەندێك رەفتاری ناو سیستەم، نەك راپەڕین‌و جوڵانەوەیەكی گەلانی ئێران بۆ گۆڕینی سیستەم. ئەم بە كوردی كردنە هەوڵێكی دیكەیە بۆ پەرتەوازەكردنی بەرەی ناڕەزایەتی ناو ئێران بەسەر گروپ‌و نەتەوەو پێكهاتەی جیاواز جیاوازدا، واتە جوڵاندنی هەستی ناسیۆنالیستی فارسی لە تاران دژی}

^{د.سەردار عەزیز}

ئەوەی هەستی پێدەکەم، لە کاتێکدا شۆڕش لە ڕۆژهەڵات هەیە، کە یەکێک لە ڕەهەندەکان و ئامانجی ئەو شۆڕشە ئامادەبونە لە دونیادا، یان هەوڵدانە بۆ ئامادەبون لە دونیادا، بەڵام نوخبەی ڕۆژهەڵاتی ئەو ئامادەییەی نیە بۆ ئامادەبون لە دونیادا.ئامادەبون لە دونیادا چەمک و واقیعێکی ئێجگار ئاڵۆز و سەختە. جێگای سەرسوڕمان نیە کە نوخبەی ڕۆژهەڵاتی کێشەی ئامادەبونی هەیە لە دونیادا. کوردستانی ڕۆژهەڵات، زیاتر لە پارچەکانی تری کوردستان لە ژێر کاریگەری هەژەمۆنیەتی ئیمپراتۆریی فارسیدایە، هەروەها ئێران بە بەراورد بە وڵاتانی تری وەک عێراق و سوریا و تورکیا خاوەن هەژەمۆنیەتێکی زاڵترە.تورک بە لابردنی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی توشی پەشۆکان و برینێکی شارستانی بوو. بە هاتنی ئیسلامییەکان، بە تایبەتی لە سەر دەستی داودئۆغلۆ هەوڵی ئەوە درا ئەو پاشخانە بهێنرێتەوە تێکەڵ بە تورکیای ناو ناتۆ و ئەوروپای بکەن لە پێناو زاڵبونی بە سەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.نوخبەی ئێرانی بە بەراورد بە نوخبەی وڵاتانی تر زیاتر ئامادەیە لە دونیادا و مەیلی مەعریفەی

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، به‌بۆنه‌ی جێژنی لەدایکبوونی عیسای مەسیح و نوێبوونەوەی سال،و دەستپێکی سالی تازەی ۲۰۲۳ی زایینی، پر بەدڵ پیرۆزبایی ئاراسته‌ی خەڵکی کوردستان و گشت مه‌سیحیانی کورد و سەرجەم پەیرەوانی ئاینی پێروزی مەسیحییەت، لە گشت جیهان دا دەکات. و هیوادارە ساڵی تازە، ساڵی ئاشتی، ئاسایش و پێکەوەژیانی بەئاشتی بێت بۆ گشت خەڵکی کوردستان ، ناوچەکە و جیهان. هەروەها ساڵی تازەی ۲۰۲۳ ساڵی تەبایی و سەرکەوتنی سیاسەتی تەعاموول و لێکتێگەیشتنی گشتگیرانە بێت، بەسەر ناتەبایی و سیاسەتی شەرانخوازی و تەقابووڵگەرایانە لە گشت کوردستان و جیهان، بەتایبەتی لە رۆژهەلاتی کوردستان دا کە پێویستی بە
یەکگوتاری و دیالۆگی ناوماڵی کوردە.}

^{وەک بزووتنەوەی کۆماریخوازان: ئاواتە خوازین و لە بەرزەناوی بێهاوتا داواکارین کە لە ساڵی۲۰۲۳ دا، ئاشتی و ئارامی بەسەر کۆمەلگای مرۆڤایەتی،و بە تایبەت بەسەر ناوچە و ئێران و کوردستاندا بال}

^{د. سامان سۆرانی}

^{زمانی دایك بەڵگەی ناسنامە و ڕووەکی ژیان و شادەماری فەرهەنگ و شکۆی شارستانیەت و ئاوێنەی ڕابوون و لانەی میرات و یادەوەری نەتەوەیی و مێژووی مرۆڤە.}

^{بوونی هەر میللەتێ بە زمانەکەیەوە بەندە و هەر کاتێ زمانەکەی لەناوچوو، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەو میللەتە بە لەناوچوو ئەژمار دەکرێت. بێ گومان ناکرێ باس لە نەتەوە بکرێت، ئەگەر خەڵکەکەی دەستبەرداری زمانەکەیان بوون.}

^{زمان ئەو ئامارازەیە، کە بە مرۆڤ بەخشراوە و بەهۆیەوە مرۆڤ خۆی لە بوونەوەرەکانی تر جیادەکاتەوە.}

^{مناڵ هەر لەسەرەتای ژیانییەوە لەگەڵ گەشەی خانەکانی زمانەکەی لە ڕێگەی دەنگی دایکەوە گەشە دەکات، بۆیە بەو زمانە دەوترێ زمانی دایك، واتە ئەو زمانەی کە مرۆڤ بە زگماکی و لە سروشتەوە فێری دەبێت.}

^{فێربوونی زمان وەکو فێربوونی خواردنەوە و خواردن و ڕێكردن وایە، لەوانەیە پێویستی بە هەوڵدان و ویست نەبێت، بەڵام لە ڕێگەی وەڵامدانەوەی سروشتی و بە هۆکاری ویستی مانەوە و خۆگونجاندن لەگەڵ ژینگە فێری دەبێت.}

^{بۆیە دەتوانین بڵێین، زمانی دایك بەشێکی دانەبڕاوە لە کەسایەتی خاوەندەکەی}

ئازاد محەممەدزادە

^{لاوانی کورد له‌ سه‌رده‌می به‌جیهانی بوون، دیالۆگ‌و ئاشتی نێوان شارستانه‌ته‌کان‌و، ئه‌و هه‌موو گۆڕانکاری‌یه‌ خێرا‌و هاوکات پێشکه‌وتنی ته‌کنۆلۆژیا‌و زانست‌دا، هه‌روه‌ها به‌جیهانی بوونی مافه‌کانی مرۆڤ ناتوانن چی دیکه‌ خۆیان له‌ بێ‌شوناسی که‌سێتی‌و ئینکار‌و سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌دا ببیننه‌وه‌. ئایا لاوان کورد ده‌توانن مۆدێلی نوێی خۆیان تاقی بکه‌نه‌وه‌و پڕۆژه‌ی خۆیان بۆ شۆڕشێکی گشتگیری سیاسی‌و گۆڕانکاری کۆمه‌ڵایه‌تی له‌‌سه‌ر بنه‌مای نوێ بوونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگاو ئازادی گشتی‌و تاکی‌یه‌کان‌و دێمۆکڕاسی پێشکه‌ش بکه‌ن؟}

^{بێ‌گومان هێزی لاو کاراترین توێژی کۆمه‌ڵگایه‌‌و سه‌رمایه‌ی ئه‌مڕۆی کۆمه‌ڵگای کوردی به‌ ئه‌ژمار دێ‌و رۆژ له‌‌دوای رۆژ به‌ره‌و سه‌رکه‌وتن هه‌نگاو ده‌نێ، به‌ڵام هێشتاش به‌شی هه‌ره‌زۆری وزه‌و پوتانسێلی لاوان‌ له‌ لایه‌ن سیسته‌م‌و بنه‌ماڵه‌‌و کۆمه‌ڵگاوه‌ به‌تاڵ ده‌کرێته‌وه‌ که‌ ده‌بێ کۆتایی پێ بهێنرێ.
لاو به‌ کورتی: که‌سێکه‌ له‌ هه‌ر دوو ره‌گه‌زی مێ‌و نێر پێک دێ که‌ ته‌مه‌نی منداڵی‌و مێرمنداڵی تێ‌په‌ر کردوه‌و له‌ قۆناغی گه‌شه‌و هزری هه‌نگاو ده‌نێت، تێکه‌ڵ به‌ دونیای گه‌وره‌ ساڵان ده‌بێ‌و به‌رپرسایه‌تی}

^{هاونیشتمانە بەرێزەکان،}

^{خەڵکی بە شەرف و مافخوازی کوردستان،}

^{رۆژی ٢٦ی سەرماوەز، ٧٧ سال بەسەر دەستبەسەرداگرتنی دوایین مۆڵگەی رێژیمی داگیرکەر ئێران لە مەهاباد و هەڵکردن و شەکاوەراگرتنی ئاڵای کوردستان وەک رەمزی سەرکەوتن لەلایەن پۆلێک لە لاوانی وڵات پارێز وکوردپەرەوەر و سەرەنجام دەستخستنی سەروەری سیاسی نەتەوەییمان، لە شکلی کۆماری کوردستان‌دا، تێپەڕ دەبێ. لە ماوەیەی ئەم ۷۵ساڵەدا و بگرە دوابەدوای نەمانی کۆماری کوردستان ( کە لە حەوزەی تەعاموولاتی سیاسی و دیپلۆماتیکدا، وەک حکومەتێکی دفاکتۆ و سەروەریسازی قۆناغی رزگاری نەتەوەیاتیمان ئەرک و رۆڵی دەسەڵاتداریەتی سیاسی/نەتەوەیی دەگێرا )، مێژوویی ژیان و مەکۆی حەوانەوە و بەردەوامی و بەرقەراری کۆمار، هاورێ دەگەڵ رەمز و هێماکانی وەک ( سرود و ئاڵا)، تووشی ژیانی خەباتی ژێرزەوینی و نەهێنیکاری دەبن، عەمەلەن لە دونیای واقیع را بەرەو عالەمی زەین و رەوتی خەباتی نەهێنکاری دەرباز دەبن. بەواتەیەکی دیکە دەتوانرێ بگووترێ لەمەڕ بەردەوامی خەبات و هەبوونی ئیرادەیەکی بەرز و بەهێزی نەتەوەیی لەپێناو دەستخستنی سەروەری سیاسی و نەتەوەیی‌دا، کۆمار لە عالەمی زەین و هەست و خەیاڵدا نەک نەڕووخاو، بەڵکوو زیندوو و بەرقەرار ماوەتەوە، و دیاردەی نەمانی کۆمار}

^{ئا/ كاوان ئه‌حمه‌د حمه‌ ساڵح هه‌ڵه‌بجه‌یی}

^{75 ساڵ له‌مه‌وبه‌رو له‌ 17-12-1946دا ئاڵای كوردستان له‌دوای رووخانی كۆماری كوردستان له‌ مه‌هاباد داگیرا.}

^{رۆژی 17-12 وه‌ك ڕۆژی ئاڵای كوردستان ده‌ستنیشانكراوه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان و له‌داموده‌زگا فه‌رمییه‌كان ساڵانه‌ هاوشێوه‌ی ساڵانی ڕابردوو،یادی ده‌كرێته‌وه‌ و بۆنه‌ و ڕێوڕه‌سمی تایبه‌ت به‌و بۆنه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێت.}

^{ئاڵا چییه‌ ؟
ئاڵا نیشانه‌ وناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌ و هه‌بوونی گه‌لانه‌، ئه‌مڕۆ هه‌موو گه‌ل نه‌ته‌وه‌یه‌كی خاوه‌ن وڵاتی سه‌ربه‌خۆ و بێ وڵات خاوه‌ن ئاڵای تایبه‌ت به‌خۆیانن، رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌ككگرتووه‌كان و پارت و رێكخراوه‌ سیاسیه‌كانی جیهان و دام و ده‌زگا فه‌رهه‌نگی و ئابوورییه‌كان و شاره‌وانییه‌كان و زانستگاكان و كۆمپانیا بازرگانییه‌كان و كۆمپانیا ته‌كنه‌لۆژیاكان و یانه‌ وه‌رزشییه‌كان و فیستیڤاڵ}