(مستەفا شەمامی (دیاکۆ

^{له درێژه‌ی ئه‌م زنجیره بابه‌ته که به مه‌به‌ستی ئاراسته‌کردنی کوورته‌یه‌ک له ئیده‌گه‌لی سیاسی نوێ‌و هه‌نووکه‌یی ته‌رخان کراوه، به‌شی 1و2ی سه‌باره‌ت به گرفتگه‌لی‌دێمۆکراسی‌ هاۆچه‌رخ، نه‌ته‌وه/ده‌وله‌ت، وه دیلێمای سه‌وه‌ری سیاسی، سیستمی جیهانی وه تێزی قه‌یران‌و ته‌واۆبوونی ئیدیۆلۆژیه‌کان، ته‌رخان کرابوو. ناوه‌رۆکی به‌شی 3هه‌می که ئێستا له‌ به‌ر ده‌ستاندایه، له په‌یوه‌ندی ده‌گه‌ل تێزی ته‌واۆبوونی ململانی نێوان‌ئیدیۆلۆژیکی و دارشتنی سیاسه‌تگه‌لی نوێ له سه‌رده‌می پۆسمۆدێرنیتەدا، ناۆئاخنکراوه. دیاره له به‌شه‌کانی دیکه‌ی ئه‌م زنجیره بابه‌ته‌یه‌دا، هه‌ۆل ده‌درێ زۆرینه‌ی ئه‌م ئیده‌ۆ ئیده‌گه‌له سه‌رده‌میانه، به شێوه‌یه‌کی کوورت(به‌ۆ هێوایه که پووختیش بن)ئاراسته بکرێن، تا به‌لکوو بتوانرێت به‌م هۆیه‌وه سه‌ره‌رای ‌به سوودبه‌خشینکردنی بابه‌ته‌که، هاۆکات پێشگیریش له‌وه بکردرێت که خوێنه‌رانی به‌رێز هه‌ست به وه‌ره‌زی‌و ماندوو بوویی ‌جەستەیی و مێشکی بکه‌ن.}

لەلایەن ئەحمەد تەڵعەت

^{لەكاتێكدا عێراقییەكان و هاونیشتمانییانی هەرێمی كوردستان رۆژی چوارشەممە بەرەو سندووقەكانی دەنگدان چوون، هێشتا لە ئاستی پەیوەندییەكانی نێوان هەولێر و بەغدا  هەندێك كێشە بە هەڵپەسێردراوی ماونەتەوە و ئاسۆیەكی روونیش بەدی ناكرێت بۆ چارەسەربوونیان. لە گرنگترین ئەو كێشەو پرسانەش، كە رووبەڕووی عێراق دەبێتەوە، كێشەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان، پەسەندكردنی بودجە، ئاڵۆزییەكانی ئەنبار و چەند ناوچەیەكی دیكەن.} شارەزایان  لەبارەی عێراقی دوای هەڵبژاردن و چارەسەربوونی كێشەكانی نێوان هەردوولا، بۆچوونی جیاواز دەردەبڕن و  چەند سیناریۆیەكیش هەن بۆ ئەگەری رێككەوتنی یان یەكلاییبوونەوەی كێشەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق.

 شارام مێرزایی

 ڕۆشنبیر مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه كه ڕه‌خنه بگرێت و پرسیار له ته‌واوی لایه‌گه‌لی كۆمه‌ڵایه‌تی بكات و به شێوه‌یه‌كی بیركراوانه شییان بكاته‌وه و به‌رچاویان بخات ، ئه‌گه‌ر چی ئه‌م كاره له گه‌ل « یه‌كگرتوویی بیری كۆمه‌ڵگا » دژایه‌تی هه‌بێت . ئه‌مه بنه‌مایه‌كی ئیدواردیه ( ئیدوارد سه‌ئید ڕۆشنبیری ئه‌ره‌ب(

واته ڕۆشنبیر نابێت له هیچ كاتێك و له هیچ بارودوخێك ڕه‌خنه‌گه‌ری فیدای یه‌كگرتوویی بكات . ئه‌مه ڕادیكالترین تایبه‌تمه‌ندیه بۆ بیر و بووچونی ڕۆشنبیر . به ڕاستی چییه‌تی ڕۆشنبیر له‌گه‌ڵ هه‌ڵپچراندنی ئه‌م تایبه‌تمه‌ندیه تووشی گیر و گرفت نابێت ؟ ئایا فیدا كردنی ڕه‌خنه‌گه‌ری به‌م بیانووه – كه ڕه‌خنه‌گه‌ری ده‌بیته هۆی له كیس چوونی یه‌كگرتوویی – ڕۆشنبیر ، ناكاته مرۆڤێكی سیاسی ، كه دۆخه ڕامیاری – كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ، دیار ده‌كه‌ن كه سه‌باره‌ت به چ شتگه‌لێك باس بكات و سه‌باره‌ت به شتگه‌لێك باس نه‌كات ؟له ڕاستیدا ، له ڕۆژهه‌ڵاتی‌ناوه‌ڕاست به تایبه‌ت له كوردستاندا ، ئه‌م كێشه‌یه فه‌راونتر و ئه‌م پرسیارگه‌له به‌رچاوترن ، ئه‌ویش له

 ئۆرال چاڵشلار

"پێناسه‌کردنی "دانوستانی ئاشتی" وه‌کوو ڕه‌وتێکی دوو لایه‌نه‌ی سیاسی، ته‌نیا له‌ نێوان ده‌وڵه‌تی ڕه‌جه‌ب ته‌ییب ئه‌ردۆغان، سه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا و په‌که‌که‌ و پارتی ئاشتی و دیموکراسی بۆ خۆی هه‌ڵه‌یه‌کی زه‌قه‌ و ئه‌وه‌ ڕاست نییه‌ که‌ له‌ شرۆڤه‌ و لێکدانه‌وه‌ی ئه‌م پێڤاژۆیه‌ گرینگه،‌ ده‌وری بنه‌ما کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و چاوه‌ڕوانی و داخوازییه‌کانی خه‌ڵک، له‌ به‌رچاو نه‌گیردرێت." ده‌وری کورد له‌ هاوکێشه‌ سیاسی و حزبییه‌کانی ئه‌مڕۆکه‌ی تورکیا حاشاهه‌ڵنه‌گره‌. کورد له‌ ئێستادا له‌ چه‌ندین به‌ره‌ی سیاسی و ڕێکخراوه‌یی جیاواز له‌ تورکیا چالاکی ده‌نوێنن و له‌م ناوه‌شدا، دوو گرووپی سه‌ره‌کی واتا کورده‌کانی نێزیک له‌ په‌که‌که‌ و پارتی ئاشتی و دیموکراسی (BDP) و کورده‌کانی نێزیک له‌ پارتی داد و گه‌شه‌پێدان AKP و ئه‌ردۆغان، هه‌ریه‌ک به‌ جۆرێک کاریگه‌ری ده‌خه‌نه‌ سه‌ر هاوکێشه‌ و گۆڕانکارییه‌ سیاسییه‌کانی تورکیا. ئۆرال چاڵشلار، نووسه‌ر و شرۆڤه‌وانی ناسراوی تورکیایه‌ و یه‌کێکه‌ له‌و ڕۆژنامه‌وانانه‌ی که‌ به‌پێی هه‌ڵبژاردن و

وشیار كرماشانی

 ١-ئایا پێتانوایە مالکی بۆ جاری سووەمیش ببێتەوە بە سەرۆک وەزیران؟

هه‌ڕوه‌ك ده‌زانن له‌ سه‌ره‌تای پێكهێنانی ده‌سه‌ڵاتی نووی عیراقه‌وه(عیراقی فێدرال)، بڕیار درا كه سه‌رۆك كۆمار له كورده‌كان، سه‌رۆك‌وه‌زیران له شیعه‌كان و پۆستی سه‌رۆكی پارله‌مان بۆ سۆنه‌كان بێت. پێڕه‌وی ئه‌و بڕیاره گومانێك له‌وه‌دا نیه كه سه‌رۆك وه‌زیران ئه‌مجاره‌ش له شیعه‌كان ده‌بێت. به‌ڵام ئه‌وه‌ی كه بۆ جاری سێهه‌م مالیكی له‌سه‌ر ئه‌و كورسیه دابنیشێت یان نا، خۆی پێوه‌ندی به هه‌ندێك شته‌وه‌یه كه له‌وانه‌یه:

1- وه‌رگرتنی ڕه‌زامه‌ندی ئه‌مه‌ریكا له سه‌ر به كورسی دانیشتنی سێ جاره‌ی مالیكی، له به‌ر ئه‌وه‌ی مالیكی له‌م چه‌ند ساڵه‌ی ڕابردووه هه‌ندێك هه‌ڵویستی دژ به سیاسه‌ته‌كانی ئه‌مه‌ریكا نوواند كه تۆڕه‌یی ده‌سه‌ڵاتدارانی ئه‌مه‌ریكای به‌دوواوه بوو.

2- وه‌رگرتنی ڕه‌زامه‌ندی لایه‌نه‌كانی دیكه‌ی شیعه له عیراق دا، وه‌ك "مه‌واتن" و به تایبه‌ت "ره‌وتی سه‌در" كه له ساڵانی ڕابردوو خۆی وه‌ك هێزێكی خاوه‌ن پێگه و جێگه سه‌پاند و كاریگه‌ری خۆی له سه‌ر سیاسه‌ته‌كانی عیراق پێشان دا.

 حوسێن نازدار

^{مێژووی مرۆڤایەتی گەواهی دەدا كە لە گەڵ سەرهەڵدانی كۆمەڵە سەرەتایییەكان‌و بەردەوامبوونی شارستانیەتدا، بە گوێرەی پێویستی ژیان‌و لە پێناوی ئاڵوگوڕی بیرورا‌و وەدەستهێنانی زانیاریدا، پێوەندی نێوان مرۆڤەكان بە شێوازی جیاواز بەردەوام بووە. مرۆڤ هەر لە سەرەتای پەیدا بوونیەوە‌و لەو رۆژەیەوە كە قسەی زانیوە پابەند بووە بە راگەیاندنەوە‌و، ئامرازەكانی پێوەندی جەماوەری دەوری كاریگەر‌و گرینگیان بووە لە ژیانی تاك‌و كۆمەڵدا‌و، لە هەموو قوژبنێكی ئەم دنیایەدا شان بە شانی مرۆڤ ئامرازەكانی پەیوەندی كردنیش لە هەموو روویەكەوە پەرەیان سەندووە .}لە كۆمەڵە دێرینەكاندا بە هۆی باروودۆخی جوگرافیایی‌و ئەو ژینگەیەی كە مرۆڤ تێیدا پەروەردە بووە مەودای پێوەندی كردن‌و زانیاری گەیاندن‌و ئامادەكردنی ڕای گشتی بەرتەسك بووە‌و تایبەت بووە بە چەند بابەتێكەوە‌و زۆر نەچۆتە قووڵایی بابەتەكانەوە، لە هێندێك بوارەوە تێروانینی میتافیزیكیانەی بووە.