(باس) ئه‌ڵمانیا
ئه‌و خانمه كورده ئێزیدییانه‌ی، له ده‌ستی گرووپی تیرۆرستیی داعش رزگاریان بوو، بۆ باشتركردنی باری ده‌روونیان و گێڕانه‌وه‌ی ئاساییان بۆ نێو كۆمه‌ڵگه، هه‌ردوو حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و ئه‌ڵمانیا، به پرۆگرامێكی هاوبه‌ش كاریان له‌سه‌ر ده‌كه‌ن.
به گوێره‌ی ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی له نێوان هه‌ولێر و به‌رلیندا كراوه، له هه‌نگاوی یه‌كه‌مدا، هه‌زار ئافره‌تی كوردی ئێزیدی، بۆ چاره‌سه‌ركردنی ده‌روونی و سوودوه‌رگرتن له‌و پرۆگرامه ره‌وانه‌ی به‌رلین ده‌كرێن.
ئه‌وكاته‌ی داعش په‌لاماری شه‌نگالی دا، زیاتر له 3 هه‌زار ئافره‌تی كوردی ئێزیدیی كه‌وته ده‌ست، كه له‌ناویاندا كچی منداڵ و هه‌رزه‌كاریش هه‌بوون، چه‌كدارامی داعش، ئه‌و ئافره‌تانه‌یان له‌گه‌ڵ خۆیاندا برد و وه‌كو كۆیله به‌كاریان هێنان. ته‌نانه‌ت ده‌ستدرێژییان كردنه سه‌ر و گه‌یشته ئه‌وه‌ی، وه‌كو كۆیله له‌ناو بازاڕه‌كاندا كڕین و فرۆشتنی به‌و ئافره‌تانه كردووه، ئه‌م ره‌وشه‌ش ئه‌و ئارفره‌تانه كه‌وتنه نێو ره‌وشێكی ده‌روونی و ته‌ندروستیی ناهه‌مواره‌وه، به‌شێكی به‌رچاو له‌و ئافره‌تانه، به شێوه‌ی جیاواز له ده‌ست چه‌كداره دڕه‌نده‌كانی داعش رزگاریان بوو، ئێستا ئه‌و ئافره‌تانه به‌و پرۆگرامه هاوبه‌شه‌ی ئه‌ڵمانیا و هه‌رێمی كوردستان، بۆ ماوه‌ی 2 ساڵ چاره‌سه‌ر ده‌كرێن، تا باری دەروونییان ئاسایی بێته‌وه.
له ساڵی 2014 ئه‌وكاته‌ی داعش په‌لاماری شنگالی دا و كۆمه‌ڵكوژییه‌كی گه‌وره‌ی له‌و شارۆچكه‌یه به‌رپا كرد، حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، هه‌وڵی زۆری دا تا له وڵاتانی بیانی داوای هاوكاری بۆ كورده ئێزیدییه‌كان بكات و توانی چه‌ندین كه‌مپیان بۆ بكاته‌وه.
هه‌ر له چوارچێوه‌ی ئه‌و هاوكارییه‌دا له شاری دهۆك، كه‌مپی بۆ ئێزیدییه‌كان كرده‌وه و هه‌موو جۆره هاوكارییه‌كیشی كردن. ئه‌ندام په‌رله‌مانی ئه‌ڵمانیا باده‌ن وێرته‌ن بێرگ، به ئامانجی هاوكاریكردنی ئێزیدییه‌كان ئه‌و پرۆگرامه‌ی خسته واری جێبه‌جێكردنه‌وه و حكوومه‌تی هه‌رێمیش به فه‌رمی له‌گه‌ڵیاندا رێك كه‌وت بۆ ئه‌نجامدانی ئه‌و پڕۆگرامه.
له چوارچێوه‌ی ئه‌و پرۆگرامه‌دا له مانگی شوباتدا ئه‌ڵمانیا له دهۆك خه‌ریكی هه‌ڵبژاردنی ئه‌و ئافره‌تانه بوو كه له ده‌ستی داعش رزگاریان بووه، ناونووسی كردن بۆ ئه‌وه‌ی سوودمه‌ند بن له‌و پرۆژه‌یه، هه‌روه‌ها له دوای ئه‌وه‌ی 2 ساڵ چاره‌سه‌ریان وه‌رگرت، هاتنه‌وه‌یان بۆ كوردستان ئاره‌زوومه‌ندانه ده‌بێت و ده‌توانن له ئه‌ڵمانیاش بمێننه‌وه، ئه‌ڵمانیا حكوومه‌تی عێراقیشی له‌و پرۆژه‌یه ئاگادار كردووه‌ته‌وه.
شاره‌زایانی كوردیش به‌شدارن
به گوێره‌ی ئه‌و پرۆژه‌یه، شاره‌زایانی كوردیش ده‌توانن به‌شداری بكه‌ن و سوودیان هه‌بێت بۆ ئه‌و ئافره‌تانه. چونكه له‌ناو ئه‌و سه‌نته‌ره‌ی تایبه‌ت بۆ ئه‌و پرۆژه‌یه له دهۆك پێكهێنراوه، پزیشكی ده‌روونیی كوردیشیان تێدایه، بۆیه ئه‌وانیش ده‌توانن بچن بۆ ئه‌ڵمانیا و وه‌كو پزیشكی ده‌روونی هاوكاریی ئه‌و هه‌زار ئافره‌ته كورده ئێزیدییه بكه‌ن.
پڕۆفیسۆر د.ئیلهان كزلهان، كه وه‌كو راوێژكاری ئه‌و پرۆژه‌یه دانراوه ئاماژه ده‌دات كه ئه‌و ئافره‌تانه‌ی هه‌ڵبژێردراون تا ئه‌و كاته‌ی به‌ته‌واوی چاره‌سه‌ر وه‌رده‌گرن و سوودی ده‌بێت بۆیان لایان ده‌مێننه‌وه. به گوێره‌ی گوته‌ی (ئیلهان) كه تایبه‌ت بۆ (باس) ئاماژه‌ی بۆ كرد، له‌و پرۆژه‌یه‌دا پزیشك و پارێزه‌ر و چه‌ندین كه‌سی دیكه‌ی كه سوودمه‌ند ده‌بن بۆ ئه‌و پڕۆه‌ژه‌یه جێگه‌یان بۆ كراوه‌ته‌وه و هه‌روه‌ها لیژنه‌یه‌كیش له باشووری كوردستان پێكهێنراوه بۆ یارمه‌تیدانی ئه‌و پرۆژه‌یه و هه‌ڵبژاردنی ئه‌و ئافره‌تانه، هه‌روه‌ها ئه‌و پرۆژه‌یه له ژێر چاودێریی یه‌كێتیی ئه‌وروپایش ئه‌نجام ده‌درێت.
ئه‌ندام په‌رله‌مانی ئه‌ڵمانیا (ستوتگارد) كه یه‌كێكه له‌و كه‌سانه‌ی له نزیكه‌وه له‌ناو پرۆژه‌كه‌دایه و سه‌ردانی كه‌مپی ئێزیدییه‌كانی كردووه له دهۆك، له نزیكه‌وه لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئه‌و ئافره‌ته ئێزیدییانه كردووه كه له لایه‌ن داعشه‌وه ده‌ستبه‌سه‌ر كرابوون، بۆ زیاتر گرنگیدان به‌و پرۆژه‌یه و زیاتر به‌ره‌وپێشچوونی پرۆژه‌كه كاری باشی كردووه.
مافی مانه‌وه‌یان پێ ده‌درێ
ئه‌و ئافره‌تانه‌ی به‌شداری ئه‌و پرۆژه‌یه‌ن، بۆ ماوه‌ی 2 ساڵ ده‌بردرێنه ئه‌ڵمانیا له‌وێمافی مانه‌وه‌یان ده‌درێتێ. هه‌روه‌ها وه‌كو نه‌خۆشیش مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن و له‌وێ ده‌یانبه‌ن بۆ سه‌نته‌ری چاره‌سه‌ری پزیشكی. ئێستا وه‌كو تاقیكردنه‌وه، 300 ئافره‌تیان بردووه بۆ ئه‌ڵمانیا و پاشان ئه‌و رێژه‌یه به‌رز ده‌بێته‌وه بۆ 1000 ئافره‌ت، جگه له چاره‌سه‌ری ده‌روونی ئه‌و ئافره‌تانه‌ی له‌به‌ر دووچاربوونی توندوتیژی داعش بوونه‌ته خاوه‌ن پێداویستیی تایبه‌ت، چاره‌سه‌ری فیزیكییان بۆ ده‌كرێت. هه‌روه‌ها ئه‌و ئافره‌تانه‌ی منداڵی بچووكیان هه‌یه ده‌توانن له‌گه‌ڵ خۆیاندا منداڵه‌كانیش ببه‌ن.
بودجه‌ی پرۆژه‌كه 95 ملیۆن یۆرۆیه
به گوێره‌ی گوته‌ی ئیلهان، ئه‌و پرۆژه‌یه بڕی 95 ملیۆن یۆرۆی تێده‌چێت.
ئه‌وه‌ی له دهۆك چاره‌سه‌ری بۆ ده‌كرێت و پێویست بكات كه چاره‌سه‌ره‌كه‌ی درێژه ده‌خایه‌نێت، ده‌برێته ئه‌ڵمانیا. ئه‌و گوتی: «ئه‌م چاره‌سه‌ركردنه ته‌نیا ئه‌و ئافره‌تانه ده‌گرێته‌وه كه له ده‌ستی داعش رزگاریان بووه و ئه‌شكه‌نجه‌یان بینیوه. واته به‌و مه‌رجه ده‌برێنه ئه‌ڵمانیا، كه ئه‌و مه‌رجانه‌یان تێدا بێت كه ئیمه ویستوومانه. دوای ئه‌وه‌ی ئێمه كاره‌كانی خۆمانمان كرد، ئیدی هه‌نگاوی ڤیزا وه‌رگرتن دێته پێشه‌وه و بۆ ئه‌مه‌شیان لیژنه‌یه‌كی دیكه ئاماده ده‌بێت، چونكه كونسوڵی ئه‌ڵمانیا له هه‌ولێر بچووكه و ناتوانێت ڤیزای هه‌موو ئه‌و ئافره‌تانه ئاماده بكات، بۆیه له دهۆك ئه‌نجام ده‌درێت. گرووپی سێیه‌میش كه پێكهاتوون له نوێنه‌ری یه‌كێتیی ئه‌وروپا له دهۆكه‌وه ئافره‌تان ده‌گوازنه‌وه بۆ هه‌ولێر و له‌وێشه‌وه به فڕۆكه‌ی تایبه‌ت بۆ ئه‌ڵمانیایان ده‌به‌ن».
ئیلهان باس له‌وه‌یش ده‌كات كه ئه‌وان پێشبینی ده‌كه‌ن چاره‌سه‌ركردنی ئه‌وان 2 ساڵ بخایه‌نێت، بۆیه بۆ 2 ساڵ ئیقامه‌یان ده‌درێتێ و ئه‌گه‌ر ویستیشیان له ئه‌ڵمانیا بمێننه‌وه ده‌توانن بمێننه‌وه.
هیوای چاكبوونه‌وه
(ئیلهان) ئاماژه ده‌دات كه ئه‌وات ته‌نیا ئه‌و ئافره‌تانه ده‌به‌ن بۆ ئه‌ڵمانیا كه ده‌زانن چاره‌سه‌ریان ئاسانه و ئه‌وانه‌ی سوود له‌و پرۆژه‌یه وه‌رناگرن پێویست ناكات له‌و پڕۆه‌ژه‌یه سوودمه‌ند بن.
ئه‌و ده‌ڵێت: «بۆ نموونه ئافره‌تێكی 80 ساڵی كه له ده‌ستی داعش رزگاری بووه، نازانێت بخوێنێت و بنووسێت، له گوند گه‌وره بووه، هیچ سوودێك له‌و پرۆژه‌یه نابینێت، چونكه ئامانجمان وه‌رگرتنی چاره‌سه‌ره بۆیان».
رۆژنامه‌نووسی كوردی ئیزیدی، مه‌جید حه‌سۆ، ئاماژه به‌وه ده‌دات كه دوای ئه‌وه‌ی داعش ئه‌و كۆمه‌ڵكوژییه‌ی به‌رامبه‌ر به ئێزیدییه‌كان كرد، حكوومه‌تی ئه‌ڵمانیا بڕیاری هاوكایكردنی ئێزییه‌كانی دا. ئه‌و گوتی: «له ئه‌ڵمانیا زۆرێك له كۆمه‌ڵه و رێكخراو ئاماده‌ییان ده‌ربڕی بۆ هاوكاری كردنی ئێزدییه‌كان.
هه‌روه‌ها هه‌موو دامه‌زراوه‌كانی ئێزیدی له ئه‌ڵمانیا پشتگیریی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی ئه‌ڵمانیا ده‌كه‌ن و دڵخۆشن پێی. هه‌روه‌ها سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی رۆحانیی ئێزیدی له كوردستان و هاووڵاتیانی ئێزیدی، زۆر سوپاسی ئه‌ڵمانیا ده‌كه‌ن بۆ ئه‌م پرۆژه‌یه».
16/9/2015
.jpg)
