ساکار عەبدوڵڵازاده
رووداو- رۆژهەڵاتی کوردستان
کوردانی سەر بە زاراوەی کوردی خواروو (کەلهۆری، لۆری، لەکی، فەیلی، گۆرانی و...هتد) زۆرینەی دانیشتووانی رۆژهەڵاتی کوردستان پێک دێنن و لە زیاتر لە 6 پارێزگا نیشتەجێن، کەچی لە کەناڵە راگەیاندنەکان و تەنانەت سیاسەتی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان گرنگیەکی ئەوتۆیان پێ نەدراوە. شاهۆ نادری، رۆژنامەنووس و چالاکوانی مەدەنی کرماشان، لەو بارەوە به (رووداو)ی راگەیاند "لە 70% سەرچاوە ئابوورییەکان و هێزی مرۆیی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ناوچەکانی خواروویدا کۆ کراوەتەوە، کەچی ئەو ناوچانه لە بڕیاری سیاسی و بەرنامەی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان فەرامۆش کراون و بایەخێکی ئەوتۆیان پێنەدراوە".
شاهۆ نادری ئاشکراشی کرد "ئەگەر سەیری پێکهاتەی سەرکردایەتی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بکەین دەبینین له 100%ی سەرکردایەتیان لە کوردی سونی پێک هاتووە. راسته هەندێک دروشمی بریقەداریان هەڵگرتووە بەڵام ئەمانه بە کردەوە نابیندرێ. نمونەیەکی هەرە بەرچاو بۆ سکۆلارنەبوونی حیزبەکانی رۆژهەڵات، پێک هێنانی یەکێتی زانایانی ئیسلامی کوردستانه لە لایەن یەکێک لە حیزبەکانەوە". ناوبراو گوتیشی "پێویسته ناسیۆنالیزمی کوردی پێناسەیەکی تایبەت و نوێی پێ بدرێت و خوێندنەوەیەکی نوێ بۆ ئەو بابەتە بکرێت. بەداخەوە ئێستا کوردبوون تەنیا لە سونی بوون و دانیشتووبوونی ناوچەیەکی دیاریکراو وەک موکریان و سنه کورت کراوەتەوە. پێویسته ناسۆنالیزمی کوردی به شێوەیەکی زۆر سەردەمیانه و زانستیانه دابڕێژرێتەوە بۆ ئەوەی خەڵکی ناوچەکانی خوارووش لەخۆیدا جێ بکاتەوە".
هەر لەو بارەوە، وەحید کەماڵی، چالاکڤانی سیاسی ئیلام که خۆی کوردی لۆره به (رووداو)ی راگەیاند "حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەک لە ئاستی سەرکردایەتیان بەڵکو لە ئاستی کادر و ئەندامیش، 50 کەسی ناوچەکانی خوراوویان تێدابەدی ناکرێت کەچی ئەو ناوچانه زۆرینەی دانیشتووانی رۆژهەڵاتی کوردستان پێک دەهێنن". زۆربەی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە رابردوودا بەرنامەیەکی ئەتۆیان بۆ ئەو ناوچانه نەبووە، بەڵام ئێستا مژدەی ئەوە دەدەن که بە بەرنامە و سیاسەتێکی نوێ، خۆیان بۆ خزمەتکردنی ئەو ناوچانه ئامادە کردووە. ئەرسەلان یارئەحمەدی، چالاکڤانی سیاسی خەڵکی کرماشان و ئەندامی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران لەو بارەوە به (رووداو)ی راگەیاند "حیزبەکان لە ئاست ئەو دروشم و بەرنامه کوردستانیەی کە هەڵیانگرتبوو کاریان بۆ ناوچەی خواروو نەکرد، بەڵام ئێستا چالاکیان لەو ناوچانەدا زۆر بەرفراوان بووە و به بایەخیکی زیاترەوە کار بۆ کوردی خواروو دەکەن".
هەرەها ئەرسەلان یارئەحمەدی کەم و کورتیەکانی بۆ خەڵکیش گەراندەوە و گوتی "جگە لە حیزبەکان، خەڵکی ئەو ناوچانەش بەرپرسیارن. کوردی خواروو کەمتر پەیوەندیان به حیزبەکانەوە گرتووە و تەنانەت ئێمه زۆرجار بۆ بەڕێوەبردنی بەرنامه تەلەفیزیۆنیەکان به زاراوەی کوردی خواروو رووبەرووی کەمی هیزی مرۆیی دەبینەوە". لە لایەکی دیکە، نەجمەدین گوڵپەری، ئەندامی کومیتەی ناوەندی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحکەتکێشانی کوردستان لە لێدوانێکدا بۆ (رووداو) بوونی جیاوازی لەنێوان کوردانی شیعه و سونی لەناو حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رەت کردەوە و راشیگەیاند "بەرپرسان و ئەندامانی سەرکردایەتی لە رێگەی هەڵبژاردن و بە دەنگی ئەندامانی حێزبەکان هەڵدەبژێردرێن و هیچ جۆرە رێگرێکی نووسراو و گوتراو بۆ هەڵبژاردنی کوردانی ناوچەی خواروو بوونی نیه، تەنها ئەو کوردانە بەهۆی کەمی ئەندام و بەشداربووانیان تا ئێستا به ئاستی سەرکردایەتی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەگەیشتوون".
وەحید کەماڵی، چالاکی سیاسی ناوچەی ئیلام لەسەر ئەو باوەرەیه کە شەپۆلێکی بەئاگا هاتنەوەی خەڵکی ناوچەکانی خواروو و گەڕاندنەوەیان بۆ رەسەنایەتی و شوناسی نەتەوەیی خۆیان لە ئارادا هەیه که پێویسته حیزبەکان بە پێداچوونەوە به سیاسیەتی خۆیان لە رووی رێکخستن و ئەندامێتی، جیاوازییەکی ئەرێنی بۆ خەڵکی ئەو ناوچەیە دابنێن و لە سەرکردایەتی حیزبەکاندا بەشداریان بکەن. هەفتەی رابردوو، گروپێکی چەکدار بەناوی (پارتیزانانی خوارووی کوردستان) لە بەیاننامەیەکدا بوونی خۆیان راگەیاند.
بە بروای چاودێران، راگەیاندنی ئەو گروپه پارتیزانیه بۆ ئامادەنەبوونی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ناوچەکانی خوارووی کوردستان دەگەڕێتەوە.
پارێزگاکانی کرماشان، ئیلام و بەشێکی زۆر لە پارێزگاکانی هەمەدان، لۆرستان، چوارمەحاڵ و بەختیاری، کەهکیلویه و بۆیر ئەحمەد، خوزستان و بوشێهر شوێنی نیشتەجێ بوونی کوردانی کەلهۆر، لەک و لۆرن و به ناوچەی خوارووی رۆژهەلاتی کوردستان ناسراون. ئەو ناوچانه، سەرەرای پانتایی خاک و زۆری ژمارەی دانیشتووانیان، لەو ساڵانەی دواییدا کەمترین بەشداریان لە خەباتی رزگاریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان هەبووە، کەچی لە مێژووی کۆنی کورددا چالاکانه رۆڵیان گێڕاوە و ئیمپراتۆری مێدیا و ساسانیەکان لەو ناوچانەدا دامەزراون. زۆرینەی دانیشتووانی ئەو ناوچەیە سەربه ئایینی شیعەن و لە دابەشکردنی نوێی زمانی کوردیدا، زاراوەکەیان به زاراوەی کوردی خواروو ناوبانگی دەرکردوە.