^{د. سامان سۆرانی}

^{زمانی دایك بەڵگەی ناسنامە و ڕووەکی ژیان و شادەماری فەرهەنگ و شکۆی شارستانیەت و ئاوێنەی ڕابوون و لانەی میرات و یادەوەری نەتەوەیی و مێژووی مرۆڤە.}

^{بوونی هەر میللەتێ بە زمانەکەیەوە بەندە و هەر کاتێ زمانەکەی لەناوچوو، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەو میللەتە بە لەناوچوو ئەژمار دەکرێت. بێ گومان ناکرێ باس لە نەتەوە بکرێت، ئەگەر خەڵکەکەی دەستبەرداری زمانەکەیان بوون.}

^{زمان ئەو ئامارازەیە، کە بە مرۆڤ بەخشراوە و بەهۆیەوە مرۆڤ خۆی لە بوونەوەرەکانی تر جیادەکاتەوە.}

^{مناڵ هەر لەسەرەتای ژیانییەوە لەگەڵ گەشەی خانەکانی زمانەکەی لە ڕێگەی دەنگی دایکەوە گەشە دەکات، بۆیە بەو زمانە دەوترێ زمانی دایك، واتە ئەو زمانەی کە مرۆڤ بە زگماکی و لە سروشتەوە فێری دەبێت.}

^{فێربوونی زمان وەکو فێربوونی خواردنەوە و خواردن و ڕێكردن وایە، لەوانەیە پێویستی بە هەوڵدان و ویست نەبێت، بەڵام لە ڕێگەی وەڵامدانەوەی سروشتی و بە هۆکاری ویستی مانەوە و خۆگونجاندن لەگەڵ ژینگە فێری دەبێت.}

^{بۆیە دەتوانین بڵێین، زمانی دایك بەشێکی دانەبڕاوە لە کەسایەتی خاوەندەکەی}

ئازاد محەممەدزادە

^{لاوانی کورد له‌ سه‌رده‌می به‌جیهانی بوون، دیالۆگ‌و ئاشتی نێوان شارستانه‌ته‌کان‌و، ئه‌و هه‌موو گۆڕانکاری‌یه‌ خێرا‌و هاوکات پێشکه‌وتنی ته‌کنۆلۆژیا‌و زانست‌دا، هه‌روه‌ها به‌جیهانی بوونی مافه‌کانی مرۆڤ ناتوانن چی دیکه‌ خۆیان له‌ بێ‌شوناسی که‌سێتی‌و ئینکار‌و سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌دا ببیننه‌وه‌. ئایا لاوان کورد ده‌توانن مۆدێلی نوێی خۆیان تاقی بکه‌نه‌وه‌و پڕۆژه‌ی خۆیان بۆ شۆڕشێکی گشتگیری سیاسی‌و گۆڕانکاری کۆمه‌ڵایه‌تی له‌‌سه‌ر بنه‌مای نوێ بوونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگاو ئازادی گشتی‌و تاکی‌یه‌کان‌و دێمۆکڕاسی پێشکه‌ش بکه‌ن؟}

^{بێ‌گومان هێزی لاو کاراترین توێژی کۆمه‌ڵگایه‌‌و سه‌رمایه‌ی ئه‌مڕۆی کۆمه‌ڵگای کوردی به‌ ئه‌ژمار دێ‌و رۆژ له‌‌دوای رۆژ به‌ره‌و سه‌رکه‌وتن هه‌نگاو ده‌نێ، به‌ڵام هێشتاش به‌شی هه‌ره‌زۆری وزه‌و پوتانسێلی لاوان‌ له‌ لایه‌ن سیسته‌م‌و بنه‌ماڵه‌‌و کۆمه‌ڵگاوه‌ به‌تاڵ ده‌کرێته‌وه‌ که‌ ده‌بێ کۆتایی پێ بهێنرێ.
لاو به‌ کورتی: که‌سێکه‌ له‌ هه‌ر دوو ره‌گه‌زی مێ‌و نێر پێک دێ که‌ ته‌مه‌نی منداڵی‌و مێرمنداڵی تێ‌په‌ر کردوه‌و له‌ قۆناغی گه‌شه‌و هزری هه‌نگاو ده‌نێت، تێکه‌ڵ به‌ دونیای گه‌وره‌ ساڵان ده‌بێ‌و به‌رپرسایه‌تی}

^{هاونیشتمانە بەرێزەکان،}

^{خەڵکی بە شەرف و مافخوازی کوردستان،}

^{رۆژی ٢٦ی سەرماوەز، ٧٧ سال بەسەر دەستبەسەرداگرتنی دوایین مۆڵگەی رێژیمی داگیرکەر ئێران لە مەهاباد و هەڵکردن و شەکاوەراگرتنی ئاڵای کوردستان وەک رەمزی سەرکەوتن لەلایەن پۆلێک لە لاوانی وڵات پارێز وکوردپەرەوەر و سەرەنجام دەستخستنی سەروەری سیاسی نەتەوەییمان، لە شکلی کۆماری کوردستان‌دا، تێپەڕ دەبێ. لە ماوەیەی ئەم ۷۵ساڵەدا و بگرە دوابەدوای نەمانی کۆماری کوردستان ( کە لە حەوزەی تەعاموولاتی سیاسی و دیپلۆماتیکدا، وەک حکومەتێکی دفاکتۆ و سەروەریسازی قۆناغی رزگاری نەتەوەیاتیمان ئەرک و رۆڵی دەسەڵاتداریەتی سیاسی/نەتەوەیی دەگێرا )، مێژوویی ژیان و مەکۆی حەوانەوە و بەردەوامی و بەرقەراری کۆمار، هاورێ دەگەڵ رەمز و هێماکانی وەک ( سرود و ئاڵا)، تووشی ژیانی خەباتی ژێرزەوینی و نەهێنیکاری دەبن، عەمەلەن لە دونیای واقیع را بەرەو عالەمی زەین و رەوتی خەباتی نەهێنکاری دەرباز دەبن. بەواتەیەکی دیکە دەتوانرێ بگووترێ لەمەڕ بەردەوامی خەبات و هەبوونی ئیرادەیەکی بەرز و بەهێزی نەتەوەیی لەپێناو دەستخستنی سەروەری سیاسی و نەتەوەیی‌دا، کۆمار لە عالەمی زەین و هەست و خەیاڵدا نەک نەڕووخاو، بەڵکوو زیندوو و بەرقەرار ماوەتەوە، و دیاردەی نەمانی کۆمار}

^{ئا/ كاوان ئه‌حمه‌د حمه‌ ساڵح هه‌ڵه‌بجه‌یی}

^{75 ساڵ له‌مه‌وبه‌رو له‌ 17-12-1946دا ئاڵای كوردستان له‌دوای رووخانی كۆماری كوردستان له‌ مه‌هاباد داگیرا.}

^{رۆژی 17-12 وه‌ك ڕۆژی ئاڵای كوردستان ده‌ستنیشانكراوه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان و له‌داموده‌زگا فه‌رمییه‌كان ساڵانه‌ هاوشێوه‌ی ساڵانی ڕابردوو،یادی ده‌كرێته‌وه‌ و بۆنه‌ و ڕێوڕه‌سمی تایبه‌ت به‌و بۆنه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێت.}

^{ئاڵا چییه‌ ؟
ئاڵا نیشانه‌ وناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌ و هه‌بوونی گه‌لانه‌، ئه‌مڕۆ هه‌موو گه‌ل نه‌ته‌وه‌یه‌كی خاوه‌ن وڵاتی سه‌ربه‌خۆ و بێ وڵات خاوه‌ن ئاڵای تایبه‌ت به‌خۆیانن، رێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌ككگرتووه‌كان و پارت و رێكخراوه‌ سیاسیه‌كانی جیهان و دام و ده‌زگا فه‌رهه‌نگی و ئابوورییه‌كان و شاره‌وانییه‌كان و زانستگاكان و كۆمپانیا بازرگانییه‌كان و كۆمپانیا ته‌كنه‌لۆژیاكان و یانه‌ وه‌رزشییه‌كان و فیستیڤاڵ}

^{ئەبوبەکر کاروانی}

^{پێدەچێت بۆ یەکەم جار ڕژێمی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە فۆرمی ویلایەتی فقیھدا، دووچاری ئاڵنگاری وجودیی بووبێتەوە. بۆیە ئاڵنگاری و تەحەداکەش بە وجودی وەسف دەکەین چونکە ئاڕستەی بناغەی نیزام و سەرچاوەکانی ڕەوایەتیەکەی کراوەو پرسیار خراوەتە سەر کۆی سیستم نەك بەشێ یاخود ڕەھەندێ لە ڕەھەندەکانی. ھەڵسەنگاندنێکی لەو جۆرەش، ناڕەزایەتیەکان لە ڕووی پێناسەکددنەوە لە سنورەکانی شۆڕش نزیك دەکاتەوە، لانی کەم بۆن و بەرامەی شۆڕشگێڕیان پێدەبەخشێت. ئەوەش وا دەکات، شێوازە باوەکانی ڕابردوو بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگاری و ناڕەزایەتیەکان، کارایی جارانیان لەدەست بدەن و نەتوانن سنورێکی یەکلاکەرەوە بۆ کۆتاییپێھێنانیان دیاری یاخود پێشبینی بکەن.}

^{نارەزایەتیەکانی ئەمجارە لە ڕووی: قەبارە، قەڵەمڕەوی جوگرافی، دەستپێك و پاساو، ناسنامەی جوڵێنەرو بەشداران، داخوازی، مەوداو کاتبەندی جیاوازن. وا پێدەچێت ڕژێم لە سەرەتادا، توانای پێشبینیکردنی}

^{بەرێز، کاک عەبدوڵڵای موهەتەدی سکرتێری گشتی
بەرێزان، ئەندامانی هێژای سەرکردایەتی کۆمەڵەی شۆرشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران
لەگەل ئاراستەکردنی سڵاو و رێزمان
رێگام بدەن لەلایەن خۆمان و رێبەری بزووتنەوە و گشت چالاکوانانی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، بەبۆنەی یەکگرتنەوەی ریزەکانی کۆمەڵە« کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران و کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان » لە ناو کۆمەڵەی یەکگرتوودا، واتە کۆمەڵەی شۆرشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران، پربەدڵ پیروزبایی ئاراستەی جەنابتان وەک سکێرتێری گشتی و سەرکردایەتی هیژا و سەرجەم ئەندام و لایەنگرانی کۆمەڵە، بکەیین.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان، مێژوویی خەباتی کۆمەڵە و قۆناغە سەخت و ئاستەمەکانی دەستپێکی خەباتی نەهێنی و ئاشکرا،و هەروەها رێبەری شۆرشی نوێی رۆژهەلاتی کورستان، کە زیاتر لە ۵دەیە لەوە پێش لە پێناو دەستەبەرکردنی ئاشتی، ئازادی، دێموکراسی، مافی مرۆڤ، و عەدالەت و دادپەروەری کۆمەڵایەتی،و هەروەها بە ئەمری واقیعکردنی ئەسلی مافی دیاریکردنی چارەنووس دەستی پێکردبوو، وە هەنووکەش تێدەکۆشێت سەربەرزانە بەئەنجام و ئاکامی بەگەیەنێت بەخاڵێکی گرنگ و ئەرێنی لەمێژوویی خەباتی کۆمەڵەدا هەژمار دەکات،و بەرز و پیرۆز دەنرخێنێ.
بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە باوەڕی قوول و قایمی بە خەبات لە پێناو ئاشتی و هاوژینی بەئاشتی،و ئازادی و هەروەها ساغکردنەوەی سەروەری سیاسی بۆ رۆژهەڵاتی کوردستان، پێی وایە باشترین مکانیزم و رێکاری گوونجاو بۆ بەئەمری واقیعکردنی ئەم پرینسیپانە، تێکۆشانی گشت رەهەندی بۆ چەسپاندنی ئەسلی دیالۆگی گشتگیر و ئاشتەواییە، کە دەتوانی یەکانگیری ریزەکانی ئەکتەرگەلی دەخیل لە گۆرەپانی خەباتی نەتەوەیی لەپێناو ساغکردنەوەی}

ئەبوبەکر عەلی

_{لەئێستادا شایەتی ھێرش وپەلاماری ھەردو سوپای تورکیاو ئێرانین بۆسەر خاکی ھەرێم بەبیانوی بونی بارەگاکانی ھێزە کوردییەکانی ڕۆھەڵات و باکور لە باشوری کوردستاندا.بەڵام لەڕاستیدا ھۆکاری قوڵ وڕاستەقینەی ئەم دۆخە پەکەکە و ھێزەکانی ڕۆژھەڵات نییە، بەڵکو ئامادە نەبونە بۆ داننان بە کێشەی کوردستان و دۆزینەوەی چارەسەرێکی عادیلانە وئاشتیخوازانە بۆی، چونکە ئەم شەڕە سەدەیەکە بەفۆرمی جیاواز درێژەی ھەیە.بەواتایەکی تر ھێزە کوردییەکانی باکورو ڕۆژھەڵات (بەدەر لەوەی بون ونەبونی چەك لەئێستادا چ خزمەتێك دەکات) دەرھاویشتەو بەرەنجامی چارەسەر نەکردنی کێشە نەتەوەییەکەن، ئەوکێشە چارەسەر ببوایە، لەئێسادا شوێنەوارێك لەئۆپۆزیسیۆنی چەکداری کوردستانی نەدەبو.چارەی بنەرەتی وکۆتایی ویەکجارەکیش تەنھاو تەنھا لەگرەوی چارەسەری پرسی نەتەوەیی کورد و کوردستاندایە.چونکە جەوھەری کێشەی کورد سیاسیە نەك ئەمنی، جگە لەچارەسەرێکیش کورد پێی ڕازیبێت، کەلەئێستادا لەچوارچێوەی دەوڵەتەکاندا دەرناچێ وئەوپەڕی فیدڕاڵییە، ئەم ململانێ وشەڕە لەفۆرمی جۆراو جۆردا بەردەوامی دەبێت.سەرجەم ھێزو پارتەکانی ئێستاش لەناوببرێن، پارت وھێزو ڕێبەرایەتی تر دێتە مەیدان، چونکە زۆر بەکورتی چوارەم نەتەوەی گەورەی ناوچەکە واتە کورد، سەدساڵە دۆخی سەیرکردنی وەك کەمینە ڕەتدەکاتەوە، چ جای لەھەندێ شوێن وەك کەمینەش دانی پیانانرێت!سەد ساڵ بەسە بۆ دەرکەوتنی ناکامی ونائەخلاقیبونی گرەو کردن لەسەر سڕینەوەو بەکەمینەو ئەمنیکردنی مەسەلەی کورد}

^{ئازادی حاجی ئاقای}

^{سێ میتافۆر لەجەستەی سیاسی}

^{‹ئۆزبەك› شازادەیەكی فارسەو لەگەڵ هاوڕێكەی `ریكا` لەساڵی ١٧١١ وڵاتی پێرسیا بەرەو فەڕەنسا، بەجێدێڵێت. لەماوەی مانەوەی نۆ ساڵەی ئۆزبەك لەفەڕەنسا، هاوسەرەكانی لەناو حەرەمسەراكەیدا رۆژ لەدوای رۆژ زیاتر یاخیتر دەبن. سەرەڕای ئەوەی ئۆزبەك كەسێكی رووناكبیرە، بەڵام دوای بینینی ئەم یاخیبوونە رێگا دەدا سەرۆكی حەرەمسەراكەی، ژنەكانی سەركوت بكات، ئەمەش وەك دەرەنجامێك دەرفەت بۆ ئاشتبوونەوەی نێوانیان لەناودەبات. سەرەڕای نامەی `رۆكسانا` خۆشەویستترین هاوسەری ئۆزبەك، كەتێیدا، باس لەدروستبوونی دۆخێكی پڕ لەترس و تاریكی و تۆقێنەر لەلایەن سەرۆكی حەرەمسەراكەی بۆ تەواوی ژنەكان دەكات، لەم نامەیەدا دەردەكەوێت؛ ئەگەرچی ئۆزبەك وای بیردەكردەوە كەپەیوەندیەكی مۆدێرن و ئەڤیندارانەی لەگەڵ رۆكسانا هەیە، بەڵام خۆی فریوداوەو رۆكسانای خستووەتە ناو جۆرێك لەدیلی و سەركوتەوە. ئۆزبەك لەم نامەیەدا تەنانەت تێدەگا رۆكسانا خۆشەویستێكی دیكەی بۆ خۆی هەڵبژاردووە.}

^{لەنامەكەیدا رۆكسانا بەتوڕەییەوە هەستە درۆیینەكان و ئازادی ساختەی تەواوی ژنان و پیاوان دەخاتەڕوو كە لەژێر دەسەڵاتی رەهادان و بۆ ئۆزبەك دەنووسێت “راستە من تۆم فریودا، من كڵاوم نایە سەر سەری سەرۆكی حەرەمسەراكەت، توانیم ژوورە پڕ لە ترسەكانی تۆ بكەم بەشوێنێك بۆ چێژە خۆشەكان… بەڵام چۆن دەتوانی ئاوا}

^{گەلی خۆراگری کورد!}

^{هێز و لایەنە ئازادیخوازەکان!.
ئازادیخوازان!}

^{لەکاتێک دا کە کۆمەڵگای ئێران لەئەنجامی دابڕانی خەڵک لە حکومەت تووشی قەیرانگەلێکی گشت رەهەندی و گشتگیر و قووڵ بۆتەوە، و رەوشی ئێران بەهۆی خۆپێشاندانی گەنجان و بەرنگاربوونەوەیان لەئاست هێزەکانی داپلۆسێنەر دا لەوپەڕی خەراپی خۆی دایە، و هەنووکە هەروەکی دەبینرێت زۆرینەی کۆمەڵگای ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان بە تایبەتی، دوای نزیک بە دوو مانگ لە بە ناحەق کوشتنی ژینا ئەمینی، کچە کوردی ۲۲ ساڵەی خەڵکی شاری سەقز، نارەزایەتی لەهەمبەر سیاسەتی سەرەرۆیی و دژە ئازادی کۆماری ئیسلامی سەراسەری ئێرانی تەنیوەتەوە، مەخابن لەم دۆخەدا، کۆماری ئیسلامی لە جیاتی دۆزینەوەی رێگاچارەی مومکین بۆ ئەم رەوشە نالەبارەی ناوخۆی ئێران، بۆ جارێکی تر هێزەکانی سپای کۆماری ئیسلامی بە بەزاندنی ئاسمانی عێراق و پێشێلکردنی سەروەری عێراق و هەرێمی کوردستان، بنکە و بارەگاکانی حیزبەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستانی لە شاری کۆیە و زرگوێز، لە باشووری کوردستان و ناوچە سنووریەکانی قەندیل داوەتە بەر هێرش و پەلاماری موشەکی دوورهاوێژ و درۆنی بۆمبرێژکراو، کە بەداخەوە لەئەنجامدا چەندین کەس شەهید و برینداری لێکەوتۆتەوە. بۆیە}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، وێرای ئیدانەکردنی ئەم هێرشە،و شەرمەزارکردنی ئەم کردەوە قیزەوەنەی کۆماری ئیسلامی کە شەهید و برینداربوونی چەندین کەسی لێکەوتوتەوە، سەرەخۆشی و هاودەردی ئاراستەی سەرجەم حیزبەکان و بنەمالەی شەهیدان و بەگشتی خەلکی کوردستان دەکات، و خۆی بە هاوبەشی}

^{ئارام ڕفعەت}

^{لە ٤٣ ساڵی رابردوودا هەزاران ژینای ئێران دەبنە قوربانی یاسا حیجابیەكانی كۆماری ئیسلامی، بەڵام ژینایەكی رۆژهەڵاتی دەبێتە چەخماخەی رابوون دژی ئەو رژێمە. پرسیارە سەرەكییەكە ئەوەیە بۆچی لەناو هەزاران مەرگی تری تراژیدیدا ژینا، دەبێتە چەخماخەی رابوونێكی سەرتاسەری؟}

^{بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە پێویستمان بەتێگەییشن لە ژینا هەیە. بۆ ئەوەی لە ژیناش تێبگەیین دەبێت لەدۆخی كوردبوونی ژینا، واتە دۆخی كوردبوون لەڕۆژهەڵات، تێبگەین.}

^{كوردبوون لەڕۆژهەڵات دۆخە. دۆخێك كە هیچ كام لەنەتەوەو ئەتنیكەكانی تری ئێران، هەر لە بەلوج و عەرەب و توركمان و تاڵیش و گیلەكەوە تا ئازەری و فارس تێیدا نەژیاون و ناژین. ئەم دۆخی كوردبوونە لەسەرەتاكانی هاتنە سەركاری كۆماری ئیسلامی ئێران دێتە كایەوەو ٤٣ ساڵیشە بەردەوامە.}

^{یەكەم پایەی دۆخی كوردبوون لەڕیفراندۆمەكەی ئازاری ١٩٧٩دا درووست دەبێت. لەبەرواری ٣٠ و ٣١ی ئازاری ١٩٧٩دا، واتە تەنها مانگ و نیوێك دوای رووخانی رژێمەكەی شا، ئایەتوڵلا خومەینی و لایەنگرانی، ریفراندۆمێكیان بۆ بۆ ئیسلامی بوون و نەبوونی رژێمی داهاتووی ئێران ئەنجامدا. لەو ریفراندۆمەدا، جگە لەگەلی كوردستان، سەرجەم گەلانی تری ئێران دەنگیاندایە حوكمڕانییەكی ئیسلامی و شەرعییەتیان دایە هەمان ئەو رژێمە ئیسلامییەی كەئێستا بەخوێن}