^{عارف قوربانی
بەپێی هەلومەرج و كاتی جیاوازی مێژوویی، هەریەك لە (فارس و كورد و عەرەب و پاشان تورك) چوار نەتەوەی كۆنی ئەم ناوچەیەن. پرسیارێكی دروستە بۆچی كورد وەك نەتەوە دراوسێیەكانی نەبووە بە خاوەن دەوڵەتی خۆی؟ ئەو هەلومەرج و بارودۆخە تایبەتانە چی بوون وایان كردووە فارس و عەرەب و تورك خاوەن ئیمپراتۆریەتی گەورە، حوكمڕانی درێژخایەنی تایبەت بەخۆیان بن و كوردیش وەك گەلێكی پەرتەوازە، نیشتمانێكی داگیركراو و دابەشكراو بمێنێتەوە؟}

^{هەروەها ئەوەش پرسیارێكی بەجێیە ئەگەر لە رابردوودا ئەو هەموو گۆڕانكاری و شەڕە گەورانەی ناوچەكە و جیهان، رووخانی ئیمپراتۆریەتەكانی عەرەب، سەفەوی، عوسمانی، لەبەریەك هەڵوەشانەوەی ئەو دەسەڵاتە تەمەن سەدان ساڵانەی ناوچەكە كە بوون بەهۆكار بۆ دروستبوونی دەیان دەوڵەتی تازە، ئەگەر ئەو رووداوانە دەرفەتیان بۆ سەربەخۆیی كورد نەڕەخساندبێت، ئێستا چی وای كردووە بگوترێت هەلومەرج لەبارە بۆ دروستكردنی دەوڵەتی كوردستان؟}

^{با بزانین ئەو هەلومەرج و دەرفەتە نێودەوڵەتی و هەرێمایەتییانە كامانەن كە دەرگا بەڕووی سەربەخۆیی كوردستاندا دەكەنەوە؟ چ گۆڕانكارییەك لە هاوكێشە هەرێمایەتییەكاندا هاتووەتە ئاراوە تا تابۆی پرسی دەوڵەتی كوردستان شكێندرابێت؟}

^{هەر بەڕاست هەڵوێستی وڵاتە داگیركەرەكانی كوردستان بەو جۆرەیە كە لایەنگری دروستكردنی دەوڵەتێك بن بۆ كورد؟ ئایا سەربەخۆیی كوردستان لە پارچەیەكی خاكەكەی، مەترسی دەخاتە سەر پارچە پارچەبوونی وڵاتانی تری دراوسێی؟}

 ^{كاوە ئەمین
ئۆردوگای زێوە مێژوویەكی تایبەتی هەیە. رژێمی بەعس گەلێكجار بۆردومانی كردووە. دەیانكەس لە خەڵكی بێتاوانی شەهیدكرد. ئیدی زێوە بووە بەشێك لە نەهامەتییەكانی كورد. بەڵام بە دیوەكەی دیكەدا، ژیان بەردەوام بوو. دەیان منداڵی كورد لەژێر بۆردوومانی فرۆكەكانی بەعسدا لەدایك بوون.}

^{ئەوان بێبەش بوون لە لەیستۆك و گەمەی منداڵان، بەڵام لەكۆتاییدا دەیان پێشمەرگە و فەرماندە و خەڵكی دیاریان لێ پەیدابوو. وەك دەڵێن لەژێر هەر بنچكێكی "قژ خۆڵاوی"دا نێرگس و گوڵاڵە و ئاڵەكۆك سەریان دەرهێنا. یەكێك لەوانە شیفا بوو، شیفا گەردی.}

^{باسكردنی كەسێكی وەكو شیفا، نەك بۆ پیاهەڵدان و لەدوای مردن، شین و شەپۆڕكردن نییە. بەڵكو ئەو كە لە ژیاندابوو، لە هەڕەتی هێز و توانا و لاوێتیی خۆیدا بوو. خۆی جێگەی خۆی لە دڵی خەڵكدا كردبووەوە. ئەگەرچی تەنیا پێشمەرگەبوونی باوكی و سەركردایەتی چەندین چالاكی و نەبەردی لەدژی دوژمنان، لە ئاوارەیی لەدایكبوون بەسن بۆئەوەی هەتاهەتایە لەنێو نەتەوەكەیاندا سەربڵند بن.}

^{چەندجارێك لەلای هەڤاڵانم باسی ئەوەم دەكرد کە دەبێت ئەم شەڕە دەسكەنەی ژیانی چەند كەس بكات، كام هاوڕێمان بەرەو دوا مەنزڵگە بەرێت. من چەندین فەرماندەی پێشمەرگە كە هاوڕێم بوون لەو شەڕەدا شەهیدبوون. ئازاری لەدەستدانی ئەو هەڤاڵانە برینێكە سارێژ نابێت، ئێستا وا برینی شیفا گەردیشی هاتەسەر. لە چاوترووكانێكدا هەواڵی شەهیدبوونی شیفا هەموو دنیای تەنی.}

 ^{هێمن عەبدوڵڵا
لەنێو ئەو تەپوتۆزەدا کە ئۆتۆمبێلەکەمان دروستیکردبوو، ئاڵای کوردستان لە دوایین خاڵی سنووری باشووری کوردستان، لە ئاوێنەکەوە بەزەحمەت دەبیندرا. زۆر جاری دیکە لە گەرمەی شەڕی داعشدا لەگەڵ هیڤیدار ئەحمەدی هاوکارم چووینەتە زۆنە جەنگییەکان، بەڵام ئەمجارەیان بۆ رووماڵ و بەرنامە نا، بەڵکو بۆ پێشوازی لە تەرمی "شیفا" شکۆدارەکەمان بەڕێگەوە بووین.}

^{بەرلەوەی بگەینە کۆڵانە چۆڵ و کڵێسا رووخاو و خانووە وێران و دووکەڵاوییەکانی حەمدانییە، هیڤیدار شوێنی ئەو تەنکەرەی پیشاندام کە بە خۆی و ئەحمەدی وێنەگریدا تەقییەوە. ئەو رۆژەی ئەو باسیدەکرد، لە ئۆفیسی سەرەکیی رووداو، لەسەر مێزی کارەکەم دانیشتبووم و راستەوخۆ دیمەنی تەقینەوەی تەنکەرەکەم تەماشادەکرد. لەبیرمە تەنیا دیمەنی دووکەڵمان هەبوو و ناڵەی هیڤیدارمان دەبیست کە دەیەویست بزانێ کامێرامانەکەی زیندووە یان شەهیدبووە. دیمەنەکان هەر لەسەر شاشە بوون و دەستمان لەسەر دڵمان بوو بۆ زانینی هەواڵی تەندروستیی تیمەکەی رووداو. بێدەنگییەکی سامناک، وەک جارەکانی دیکە، باڵی بەسەر نیوزڕوومی رووداودا کێشابوو. لەپڕ هەواڵ هات کە هیڤیدار و کامێرامانەکەی سەلامەتن. دیسان بە بزەیەکەوە هەمووان دەستبەکاربوونەوە و خەریکی ئامادەکاری بوون بۆ رووماڵێکی جوانتر.}

^{لەوەتەی رووداو دامەزراوە، هەم من و هەم بەڕێوەبەرانی دیکەی رووداویش، دڵەخورپەیەکی دووبارە و رۆژانەمان هەیە. رۆژێک بۆ هاوکارە بەدیلگیراوەکانمان بەدەستی داعش، رۆژێک بۆ پەیامنێرە بەجێماو و گەمارۆدراوەکەمان لەسەر}

 ^{زریان رۆژهەڵاتی}

^{دوای دیدارەكەی بارزانی – زەریف لە پەراوێزی كۆنفرانسی ئەمنیی میونیخ، مەسەلەی چوون و نەچوونی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ تاران و پەیوەندییەكانی هەولێر- تاران كەوتوونەتە‌وە بەرباس. هەڵبەت گرفتی جددی لە بەینی هەردوولا هەن كە بە ئاسانی چارەسەر ناكرێن و هەر ئەمەش بارزانیی دوودڵ كردووە لەوەی كە سەردانی تاران بكات.}

^{زۆرجار، سەركردەكانی وڵاتان بەرلەوەی سەردانی پایتەختەكانی دیكە بكەن، زۆرێك لە بابەتەكانی نێوانیان لەگەڵ لایەنی بەرامبەر دەبڕێننەوە یان زەمینەی قسەكردن لەسەریان فەراهەم دەكەن و ئەوسا بەڕێدەكەون.}

^{تاران، هەرێمی كوردستان بە سەرچاوەیەكی هەڕەشەی ئەمنیی لەسەر خۆی دەزانێت و هەولێریش ئێران بە بەربەستێكی بەردەم پرۆژەكانی خۆی دەزانێت. هەرێمی كوردستان بە سێ هۆكاری گرنگی ناوخۆیی، ناوچەیی و نێودەوڵەتی بایەخی بۆ ئێران هەیە و دەیەوێت رێگا لە "مەترسییەكانی سەر خۆی" لە هەولێرەوە بگرێت.}

^{راستییەكەی ئەوەیە كە توانای سەربازی و هەژموونی تاران هاوسەنگیی ناوچەكەی تێكداوە و ئێران دەزانێت كە ئەم بارودۆخە بە ئاستێك گەیشتووە، بۆ هەندێك لە وڵاتان قابیلی تەحەمول نییە، بۆیە هەست بە مەترسی و هەڕەشەیەك لەلایەن بەشێك لە وڵاتانی جیهان و بەتایبەتی‌ ئەمریكا- خەلیج و ئیسرائیلەوە دەكات.}

^{‌ئێران خەریكە پەرە بە پیشەسازیی سەربازی خۆی دەدات و جگە لە بەرنامەی ئەتۆمییەكەی، توانای}

^{عیسا مێرگەسۆری}

^{لە پەراوێزی کۆربەندی نێودەولەتی میۆنشێن و لە دووەم رۆژی ئەم دیدارە دا ، محمد جەوادی زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران و مەسعود بارزانی چاویان بە یەکتری کەوت ، زەریف دیسانەوە داوای لە بارزانی کرد کە سەردانی تاران بکات .}

^{ھەروەھا لە سەردانی ئەم دووایەی سەرانی یەکگرتوو کە حزبێکی سونی مەزھەبی بە بۆینباغی نزیک لە ئیخوان و بەرەی تووکیایە بۆ تاران و دیداریان لە گەل سەرانی کۆماری ئیسلامی و پێشوازیە پرۆتۆکۆلیە گەرم و گورەی کە لێیان کرا و دیداریان لەگەل کەسە یەکەمەکانی ئێران کە جاران ئەم جۆرە پەیوەندیانە لە بارەگای ھێزێکی سوپا لە سەر سنور( قەرارگای رەمەزان ) تێپەری نەدەکرد ئەوە دەردەخات کە ئێران پێداچوونەوەی بە سیاسەتەکانی خۆی کردوە بەرامبەر بە کورد، بە پێی گووتەی بەشداربووانی شاندەکەی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان ، ئێران داوای پەیوەندی گەرم و گور و فراوان بوونی سەردان و شاندی زیاتریان کردووە بۆ ئێران ، پێش چەند رۆژێک لە چوونی شاندەکە ( سەلاحەدین بەھائەدین ) سەرۆکی ئەم حزبە لەگەل بارزانی کۆ بووتەوە و رەنگە پەیامی بارزانی گەیاندبێتە دەسھەلاتدارانی ئێران ، کە گوایە لە دانیشتنەکاندا باسی ھەندێک رەھەندی نیشتیمانی و کوردستانیش کراوە وەکو ئەگەر دستوری عێراق بە رێرەوی خۆی دا نەروات ئەوە یەکپارچەی ئەو ولاتە کە ئێران بە ناراستەوخۆ}

^{ئەسرین محمدزادە}

^{مرۆڤ کە لە دوو رەگەزی ژن و پیاو پێک هێنەری ژیانی هاوبەش لە چوار چێوەی بنەماڵە و کۆمەڵگا دان، زۆر رێگای پر لە هەوراز و نشێویان لەسەر بنەمای چۆنیەتی ڕێز و بە جێ گەیاندنی ئەرکەکانیان بڕیوە.
لە چاخی کۆنەوە تاکوو ئێستا و لە ناوچە جیاجیاکانی جیهان بە گشتی، ژنان بەپێ داب و نەریتی عەشیرەای و کۆمەڵگا و دیاردەی ئایین و لە سەرووی هەمووشیانەوە سەیرکردنی ژنان وەک کالایەکی جنسی ولەش ناسک کاریگەرترین زەبری بەرچاو، و لەهەمان کات دا بەدوور لە مرۆڤایەتی لەژنانی بەش مەینەت داوە.}

^{باسی مافی ئینسانی ژنان بابەتێکی سووک و هاسان نییە، چون لە بنەڕەت دا وەک ئاماژەم پێکرد دەبێ هۆکارەکانی پێشێلکرانی مافی ژنان و چۆنیەتی دەربازبوون لەم بەربەستە پڕ مەترسییانە بناسین و دەست نیشانیان بکەین و بەڕەچاوکردنی بارودۆخی کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی و تەنانەت رەوتی ئابووری و سیاسی کاری بۆبکەین، و هەول بدەین وەک ئەزمونیکی بەهێزی مێژوویی بە دارشتنەوەی و واتای نوێی،و بە فەرهەنگ سازی لە مەدرەسە و بنەمالەکاندا بتوانین ئەم دیاردە مرۆڤایەتییە بە باشترین شێوە بەرەو ئامانجی ئینسانی و بایەخ بە گرنگی بوونی ژنان لە کۆمەلگا و بنەما و هەروەها کار و تێکۆشان لە هەموو بوارەکاندا، ڕەپشەیەکی هێمن و پارێزرارویان بۆ ڕیک بخەین.}

 ^{نوورەدین وەیسی}

^{باكووری كوردستان لە بارودۆخێكی دژواردا دەژی، پێكدادان وئاڵۆزییەكانی ئەم دواییە، بووەتە هۆی كوژران و برینداربوونی دەیان كەس، سەدان كەس ئاوارەبوون و لە چەند ناوچەیەكیش رەوشی ئاوارە و قەدەخەكردنی هاتوچۆ راگەیاندراوە. بەرپرسانی هەدەپە داوای راپەڕین لە خەڵك دەكەن، بەڵام تا ئێستا خۆپێشاندانێكی دەیان هەزاریش ئەنجام نەدراوە، لەكاتێكدا هەدەپە پێشتر سەدان هەزار بگرە رێپێوانی ملیۆنیشی كردووە.  پرسیارەكە ئەوەیە خەڵكی باكوور بۆچی بە گشتی بێدەنگن؟ وەڵامەكەی ئەوەیە: لە سیاسەتی منداڵبازاڕییانەی پەكەكە و هەدەپە بێزاربوون. سیاسەتی هەدەپە لە چەند مانگی رابردوودا، سەرلێشێوانێكی گەورەی پێوەدیارە. زیاتر لە سەر بنەمای پەرچەكردار سیاسەت دەكەن، بەناو حیزبێكی كوردین، بەڵام بە كردەوە حیزبێكی چەپی تورك، بە ئاشكرا دژایەتی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن. نەك تەنیا لە باكوور، بەڵكو لە پارچەكانی دیكەش. بە قسەی خۆیان دەوڵەتی كوردی كارێكی دواكەوتووانەیە و دەبێ بخرێتە زبڵدانەوە! تەنانەت هەدەپە دژایەتی ئەو سەركردانەشی دەكا كە مەیلێكی نەتەوەییانەیان هەیە و پەراوێزیان دەخا وەك لەیلا زانا، ئەحمەد تورك، عوسمان بایدەمیر و ئەحمەد ئاڵتان. لە هەڵبژاردنەكانی حوزەیرانی رابردوودا، سەركەوتنی هەدەپە و بەدەستهێنانی هەشتا كورسی، بەرپرسانی ئەو حیزبەی مەست كرد و تووشی لە خۆباییبوونێكی زۆربوون، وایاندەزانی ئەو توركانەی دەنگییان بە هەدەپە دا،لە باوەڕییان بوو بە دیموكراسی ومافەكانی مرۆڤ نەك بۆشایی ئۆپۆزیسیۆنێكی سیكیولار كە لە هەمبەر ملهوڕیی پارتی داد وگەشەپێدان AKP بووەستێ.}

 ^{هێمن لهۆنی}

^{دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی نوێی ئەمریکا بەیانییەک دێتە دەوام و دەڵێ دەمەوێ کۆنگرەیەکی رۆژنامەڤانی سازبکەم.  یاریدەدەرەکانی دەڵێن: بەڕێز سەرۆک، چۆن دەبێ؟ ئاخر هیچ بۆنەیەک نییە و بەپێی رێساکان ناکرێ.  ترەمپ دەڵێ: بۆنەی ناوێ و قسەم هەیە بۆ گوتن. رۆژنامەنووسان کۆدەکرێنەوە و سەرۆک چاو دەبڕێتە چاویان و دەڵێ: میدیا زۆربەی درۆیە و دواتر بە تویتێک دەڵێ زۆربەی میدیاکانی وڵاتەکەی دوژمنی ئەمریکان. لە کۆنگرە رۆژنامەڤانییەکەدا ترەمپ وەک زۆربەی جارەكانی پێشتر، باسی ئەوە دەكاتکە ئەو لەدوای سەرۆک رۆناڵد ریگنەوە زۆرترین کورسیی "کۆلێژی هەڵبژاردنی" بردوونەتەوە.دواتررۆژنامەنووسێک دەست بەرزدەکاتەوە و دەڵێ قسەم هەیە، رۆژنامەنووسەکە دەڵێ: بەڕێز سەرۆک، ئێمە چۆن بتوانین بڕوا و متمانە بە تۆ بکەین، لەکاتێکدا زانیاریی ناڕاست دەدەیت؟ تۆ لەدوای ریگن زۆرترین کورسی کۆلێژی هەڵبژاردنت نەبردوونەتەوە. ترەمپ دەڵێ: بەڵێ بردوومەتەوە.}

^{رۆژنامەنووسەکە دەڵێ: ئۆباما لە خولی یەکەمدا لە تۆ زیاتری هێنا. ترەمپیش دەڵێ: من مەبەستم کۆمارییەکانە. ئینجا رۆژنامەنووسەکە دەڵێ: جۆرج بووش-ی باوک کۆماری بوو. ئەویش لە تۆ زیاتری هێنابوو. لەوەڵامدا ترەمپ دەڵێ: زانیارییەکەت بۆ من نوێیە و نەمزانیبوو، بەڵام بردنەوەکەم گەورەبوو، وایە؟ رۆژنامەنووسەکەش دەڵێ: ئێستا تۆ سەرۆکی.}

^{بەڵێ دۆناڵد ترەمپ ئاشنا نییە بە زۆر شتی نێو واشنتن دیسی، پایتەختی بڕیاری وڵاتەکەی و جیهان.}

<sup>رەزا شوان

کوردستانی نیشتمانی خۆشەویست جوانمان، ئەو ناوە پیرۆز و شیرینەیە، کە هەمیشە لە ناخی دڵمان و لە هۆش و بیر و خەیاڵمان دایە، بۆتە وێردی شیرینی هەمیشەی سەر زارمان.. کوردستان هەناسە و ژیانمانە.. پێناسە و ناسنامەمانە.. سۆز و خۆشەویستی و دڵسۆزی و هاوبەستەبوونمان بۆ کوردستانی رەنگین و قەشەنگمان.. ئەو هەست و سۆزە ناخییە بێوێنەیەمانە.. ئەو هاوبەستبوونە بەهێزە و رەگ ئەستوورەمانە.. کە هەرگیز داگیرکەرانی کوردستان، نەیانتوانیووە و ناتوانن لە دڵی ئێمەی کوردستان پەروەردا هەڵیبکەنن یا کاڵی بکەنەوە.. بەڵکو رۆژ لە دوای رۆژ ئەم هەست و سۆز و خۆشەویستی و هاوبەستەبوونەمان بۆ کوردستان گەورەتر و بەهێزتر دەبێت.</sup>

^{ئەگەرچی سۆز و خۆشەویستیمان بۆ کوردستانمان، بۆماوە نییە کە لەدایکان و لە باوکانمانەوە بۆمان مابێتەوە.. بەڵام لەگەڵ لەدایکبوونماندا.. سۆز و خۆشەویستی و پەیوەندییەکی رووحی لە نێوان ئێمەی کورد و خاکی پیرۆزی کوردستانمان لەدایک بووە.. لەگەڵ لە دایکبوونماندا.. خۆشەویستییەکی لە رادەبەدەر بۆ کوردستانمان، لە ناخی دڵماندا بەرجەستەبووە و، چۆتە خوێنمانەوە.. تا ئەو رادەیەی کە کوردستان پەروەری بووە بە گرووپی خوێنمان.. لەگەڵ گەورەبوونمان سۆز و خۆشەویستی و هاوبەستەبوونمان بۆ کوردستان گەورەتر و شیرینتر بووە..}

^{د.شەونم یەحیا}

^{دیموكراسی ئەو كۆنسێپتەیە كە ئەستەمە پێناسەیەكی جێگیر و دیاری بۆ بكرێت، هەندێك دەڵێن دیموكراسی واتا فەرمانڕەوایی لەلایەن گەلەوە، بەڵام لە بەرامبەردا هەندێكیش هەن كە دەڵێن دیموكراسی فەرمانڕەوایی گەل ناگەیەنێت، بەڵكو سیستەمێكە كار بۆ بەرژەوەندیی گشتی دەكات.}

^{"رۆچر سكرتۆن" فەیلەسوفێكی بەریتانیی پارێزخوازە، ئارتكڵێكی بەناوی "سنووری دیموكراسی" بڵاوكردووەتەوە كە تێیدا ئاماژە بۆ سەرەتاكانی بنەمای دیموكراسی دەكات و ئەو دەستكەوتە بۆ پرۆتستانتەكان لە بەریتانیا دەگەڕێنێتەوە و دەڵێت "كولتووری پرۆتستانتی زیاتر لە كولتووری ئیسلام لەگەڵ دیموكراسیدا دەگونجێت".}

^{ئەم وتارەی رۆچر كۆمەڵێك شیكردنەوە هەڵدەگرێت كە دەتوانرێت لەسەر كۆمەڵگەی عێراقی بە نموونە جێبەجێ‌ بكرێت، بنەما و پرەنسیپە سەرەكییەكانی دیموكراسی  ئەوكاتە دەچەسپێ كە دەوڵەتێكی عەلمانی هەبێت، دیموكراسی دەرهاویشتەیەكی گرنگە لە دەرهاویشتەكانی عەلمانییەت، وەكو "ئەلبێرت كامۆ فەیلەسوفی فەرەنسی دەڵێ‌: "ناتوانرێت یەك یاسا دابنرێت بۆ كۆمەڵێك هاووڵاتی  لەناو یەك وڵاتدا ئەگەر ئاین لە دەوڵەت جیانەكرێتەوە".}

^{چەمكی (تیۆكراسی) و (دێموكراسی) بێگومان ئەم دوو چەمكە ناتوانرێت لە حوكمڕانیدا بخرێتە ناو یەك چوارچێوە و ببێتە سیستەمی بەڕێوەبردن. (تیۆكراسی) واتای حوكمی ئاینی كە پشت بە شەرع و ئەحكامەكانی ئاین و تێكستە دینییەكان دەبەستێ و نابێت دەستكاری بكرێت. ئەم بنەمایانە دەبنە ئامانجی حوكمداریی دەوڵەت، لێرەدا بە ئەحكامەكانی ئاین، راستییەكانی ناو ماڵ لەپێشەوەترن وەك لە بیركردنەوە فەلسەفییەكان و راستییە زانستییەكان.}