فارس نەڕۆڵی

^{کەوتنی هەر سیستم و دەوڵەتێکی دیکتاتۆری لە جیهاندا لە بەرژەوەندی کورددایە، چونکە بزوتنەوەی ئازادیخوازی کورد بەشێکە لە بزوتنەوەی ئازادیخوازی جیهان بەتایبەتی کەوتنی ئەو دەوڵەتانەی کوردیان لە نیشتمانی کورد دا وەک بارمتە گرتووە، ئەوکات ڕژێمێکی ناوچەکە دەکەوێ کورد چاوەڕێی ئەقڵییەتێکی نوێی حوکمڕانییە بۆ ئەوەی لەتەک کورد بە گفتوگۆ بگەنە ڕێککەوتن، بەڵام مێژوو پێچەوانەکەی دەڵێ هەرکات ڕژێمێکی نوێ دەسەڵاتی گرتەدەست لەبەرئەوەی پێویستی بە کاتە بۆ بەهێزکردنی خۆی بۆیە بە زمانێکی نەرم لەتەک کورد دەدوێت، دواتر کەوتوەتە سەرکوتکردنی کورد لە (عیراق لە ئێران لە تورکیا ) نمونەمان هەیە، ئێستا لە قۆناغێکی زۆر هەستیارداین ئەویش قۆناغی دوای بەعسی سوری و ئەسەدە، هەر چۆن ڕوخانی ئەسەد ئاسان نەبوو گەڕانەوەی سەقامگیری بۆ سوریاو سوریایەکی دیموکرات ئاسان نییە، بەڵام لە هەموو}

^{شێرکۆ کرمانج}

^{لە بەشی پێشووی ئەم زنجیرە وتارە باسمان لە دوو دەرکەوتەی نەرێنیی خەباتی چەکداریی کرد و گوتمان خەباتی چەکداریی حەتمییەتی پشتبەستنی بزووتنەوە کوردستانییەکان دێنێتەگۆڕێ لەگەڵ لەدەستدانی جڵەوی بزووتنەوەکان و ئاراستە فکریی و ئایدیۆلۆجییەکانیان. لەم بەشدا، سەرەتا باس لە خەباتی چەکداریی دەکەین وەک شێوازێکی خەبات کە باوی نەماوە. دواتر باس لەوە دەکەین کە چۆن خەباتی چەکداریی بۆتە مایەی شکستی بەردەوام بۆ بزووتنەوە کوردییەکان.}

^{ڕێبازێکی باونه‌ماو}

^{کورد وەک گرووپێکی ئیتنی-نەتەوەیی زیاد لە سەد ساڵ دەبێت پەنای بردۆتە بەر خەباتی چەکداریی، بۆ نموونە بزووتنەوەکانی: شێخ عوبەیدوڵای نەهری (١٨٨٠)؛ سمکۆی شکاک (١٩١٨-١٩٣٠، پچڕپچڕ)؛ شێخ مەحموودی حەفید (١٩١٩-١٩٤١، پچڕپچڕ)؛ شێخ سەعیدی پیران (١٩٢٥)؛ بارزان (١٩٤٣-١٩٤٥)؛ شۆڕشی ئەیلول (١٩٦١-١٩٧٥)؛ شۆڕشی نوێ/گوڵان (١٩٧٦-١٩٨٨)؛ شۆڕشی ڕۆژهەڵات (١٩٧٩-١٩٨٦)؛ تەباخی پە(کە)کە (١٩٨٤-تا ئێستا). بەکورتی، کەم تا زۆر لە سەد ساڵی}

^{گەیلان عەباس}

^{بۆ زۆرێک شۆک و بۆ زۆرێکیش بوە جێی سەرسوڕمان و گومان کاتێک بۆیەکەمجارو لەپەرلەمانی تورکیاوە گوێبیستی پەیامی کەسایەتییەکی ڕەگەزپەرست و نەتەوەپەرستی تورکیا بون کە بەدەنگێکی بەرز هاواری بۆچارەسەری دۆزی کورد کردو کوردەکانی بەبرای خۆی ناو بردن و داواشی لە عەبدوڵا ئۆجالان کرد بێتە ناو پەرلەمانی تورکیاو کۆتایی بە پەکەکە بهێنێت. ئەو دەنگەش دەنگی دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی پارتی نەتەوەپەرستی تورکیا (مەهەپە) بو.}

^{هاوکات ئەمە بۆ یەکەمینجار بو باخچەلی بانگەواز بۆ کوردو ئۆجالان و دەستی چارەسەر بۆ کێشەی کوردو کێشەی (تیرۆر!) لەتورکیادا درێژ بکات. دەستپێکی ئەم هەنگاوەش لەڕوداوی تەوقەکردنی باخچەلی لەگەڵ فراکسیۆنی دەم پارتی دەستیپێکرد کاتێک لەیەکی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ و لەگەڵ دەستپێکردنی خولێکی نوێی یاسادانان لەپەرلەمانی تورکیادا چوە بەردەم فراکسیۆنی دەم پارتی و دەستی دۆستایەتی بۆ درێژکردن.}

^{بێگومان هەم ئەمانەش خۆی لەخۆیدا هەم گۆڕانکارییەکی نوێن، هەم سەرەتای واقیعێکی نوێیە، کە بۆ ئەردۆغان وپارتەکەی وەک کردنەوەی پەنجەرەو دەلاقەی ئومێد}

ئەنوەر حوسێن

^{1-
سەرلەنوێ پرسی پڕۆسەی ئاشتی نێوان توركیا و پەكەكە لەلایەن ئاردۆگان و دەوڵەت باخچەلی وەكو بابەتێكی جێی بایەخ، زۆر بڵاوبوەوە، بۆتە هەواڵێكی گرنگ.
لە دروستبونی پەكەكە لە (27/11/1978) و سازدانی یەكەمین كۆنگرەى لە (15-25/9/1980) گرێدا.}

^{یەكەم چالاكی سەربازیشی لە (15/8/1984) لەژێر ناوی (HRK- هێزەكانی ڕزگاری كوردستان) بۆسەر قەرەقولەكانی توركیا ئەنجامدا.
بەمشێوەیە (46) ساڵە شەڕێكی خوێناوی لە نێوان كورد و توركیا بەڕێوەدەچێت كە زیاتر لە (60.000) كەس بونەتە قوربانی.}

<sup>- ئاتاتورك وتبوی: "كوردەكان توركی شاخاوین".
- دكتۆرێك لە ئەستنبوڵ پێی وتم؛ من و هاوسەرەكەم لە ژوری نوستنەكەی خۆمان نەماندەوێرا بە زمانی كوردی قسە بكەین.
- زیندانیانی سیاسی كورد، ناچار دەكران پیسایی خۆیان بخۆن.
- كوردەكانیان دەكردە ناو ئەشكەوتێك، دواتر دەمی</sup>

^{ھیوا سەید سەلیم}

چەند رۆژێکە لە زاری بەرپرسانی تورکیاوە لێدوانی تازە سەبارەت بە کورد دەبیستین، بەرەی دەسەڵات کە پێیان دەوترێت بەرەی کۆمار و پێکھاتووە لە(پارتی داد و گەشەپێدان و پارتی نەتەوەپەرستی تورکیا) یان ( ئەکەپە و مەھەپە) باس لە چارەسەری پرسی کورد دەکەن، لە بەرامبەری ئەوانیشدا گەورەترین پارتی ئۆپزسیۆنی تورکیا کە (پارتی گەلی کۆماری جەھەپە) یە لەسەر زاری سەرۆکەکەیان ئۆزگور ئۆزەلەوە دەڵێت:" دەبێت کوردەکان لە تورکیا ھەست بەوە بکەن کە ئەو دەوڵەتە ھێ ئەوانیشە و نابێت مافی 20 ملیۆن کەس پشتگوێ بخرێت"

^{دواجاریش، لە دوایین لێدوانیدا دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی (مەھەپە) ووتبووی: " ھەر تورکێک کوردی خۆش نەوێت، تورک نییە)، بەو قسەیەی دەوڵەت باخچەلی بێت گومان دەکەوێتە سەر 90% تورکەکان کە تورک بن، چونکە بەو ئەندازەیە تورکەکان کوردیان خۆش ناوێت، واتا زۆر کەمن ئەوانەی لە نموونەی (ئیسماعیل بێشکچی و جەنگیز چاندەر و ئۆرھان بامۆک و ئەلیف}

^{د. سەردار عەزیز}

^{هەست دەکەم بۆ زۆرێک لە کورد ئاسان نیە لە ڕەفتاری ئێران و ئیسرائیل تێبگەن. لێرەدا هەوڵدەدەم کرۆکی ئەم خراپ تێگەیشتنە لە ڕێگای چەمکی نیشتمان و دەوڵەتەوە ڕاڤە بکەم.}

^{لای و کورد و عەرەب چەمکی دەوڵەت بونی نییە. کاتێک عێراقییەکان لە تشریندا خۆپێشاندانیان کرد دروشمی سەرەکییان داواکاری نیشتمان بوو (نرید الوطن).}

^{لای کورد ئەمە زیاتر بڵاوە. بۆ نمونە کاتێک بەختیار عەلی گلەیی لە سیستەمی سیاسی و ڕەفتاری سیاسی و دەزگاکان دەکات، گلەییەکانی ئاراستەی نیشتمان دەکات وەک لە قەسیدەی نیشتماندا دەنوسێت:}

^{ئەی وڵاتم.. ئەگەر فێر ببومایە مار چۆن دەروات، وا دەڕۆیشتم/دەمەوێت بە لەشە شێدارەکەت بگەم و لە ناو برینەکانتدا پەپکە بخۆم.}

^{ئەمە لە دونیای عەرەبیشدا باوە شاعیری سوریی ناسراو}

^{فوئاد زیندانی}

^{دوای سێ ساڵ و نیو بۆ جاری یەکەم چوارشەممە(٢٣)ی ئۆکتۆبەری(٢٠٢٤)دیدار لەگەڵ(عەبدوڵا ئۆجەلان) ڕێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان لە دورگەی ئیمڕاڵی لە تورکیا ئەنجامدرا، ئەوەش هەنگاوێکی دڵخۆشکەربوو بە ئاڕاستەیەکی ڕاست.}

^{دوای زیاتر لە(٢٥) ساڵ مانەوەی (ئۆجەلان) لە زیندان، دەوڵەتی تورکیا دواجار بیر لە ڕێگەچارەیەک دەکاتەوە، بۆ ئەم مەبەستە دەرفەتیدا پەرلەمانتاری دەم پارتی(عومەر ئۆجەلان) دیدار لەگەڵ ئۆجەلان ئەنجام بدات و پەیامی ئۆجەلان بگەیەنێتە ڕایگشتی. ئۆجەلان لە پەیامەکەیدا دەڵێ(من دەسەڵاتی تیۆری و پڕاکتیکیم هەیە بۆ ئەوەی دۆخی توندوتیژی لە زەمینەی ململانێ و توندوتیژیەوە بکێشمە سەر زەمینەی یاسایی و سیاسی)}

^{پرسیار ئەوەیە هۆکار چیە دەسەڵاتدارانی تورکیا لەم چەند مانگەی دواییدا چارەسەری کێشەی کوردیان لە تورکیا بەباشتر زانی؟}

^{ئەردۆغان ماوەی ساڵێکە زۆر بەچڕی هەوڵیدا پەیوەندییەکانی لەگەڵ سەرۆک کۆماری سوریا(بەشار ئەسەد) ڕێکبخاتەوە، بەڵام سەرکەوتوونەبوو، هاوکات زۆر لەمێژە هەوڵدەدات ئەمەریکا لە سوریا دەستبەرداری کوردەکانی ڕۆژئاوای کوردستان بێت دیسان سەرکەوتوو}

^{فازل کوردی}

^{بە پشتبەستن بە هەندێ ڕاپۆرت و لێدوانی میدیایی و بەدواداچونێکی ورد، وەک سەرۆکی ڕێکخراوێکی قازانج نەویستی بێلایەن، ئەو ڕاپۆرتەی خوارەوەم ئامادە کرد لە بارەی پێشهاتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و کوردستان بە تایبەتی، کە کوردستان وەک چەقی ململانە و کێشە، بە هەمو پێوەرێک دەبێتە بەشێک لە فاکتەری سەقامگیریی ناوچەکە ئەگەر بە شێوەیەکی دروست مامەڵەی لەگەڵدا بکرێ، لەوانە؛ پێڤاژوی ئاشتی، هێرشی چەکداری بۆ سەر دامەزراوەی دروستکردنی درۆن لە ئەنقەرە، زانیاری و تەکنەلۆجیای سەردەم لە ئێران و تورکیا، هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاڤا و ئیسرائیل و ئەمریکا لەم هاوکێشەیەدا.}

^{ڕووداوی هێرشی چەکداری لە ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا بۆ سەر کۆمپانیای دروستکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان (درۆن)، کە تورکیا وەک دەستکەوتێک نیشانی دەدا لە ڕاوکردنی نەیارەکانی خۆی و بە پێی ئاماری سەرەتایی و ئەوەی لەلایەن دەوڵەتەوە بڵاو کرایەوە ژمارەی کوژراوەکان ٥ کەسن و ژمارەی بریندارەکان ٢٢ کەسن، هێرشەکە هاوکاتە لەگەڵ پرسی (پێڤاژۆی ئاشتی) لەگەڵ کورد لە کوردستانی تورکیادا، بەپێی لیدوانەکانی ئەم دوایییەی باخچەلی بەوەی کە ئۆجەلان ئازاد بکرێ و بێتە پەرلەمانی تورکیا و لەگەڵ هێز و لایەنە سیاسیەکاندا تاوتوێی کۆتاییهینانی پرسی کورد بکا بە هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و هەروەها}

^{لەم ڕۆژانەدا بەرگی دووهەمی وەرگێڕانی کوردیی"قانوون لە پزیشکی‌دا"، بە پێنووسی خاتوونی وەرگێڕ و ڵێکۆڵەڕی مەهابادی، خاتوو ماپەرە لاهیجانی، بڵاو کرایەوە.}

^{پارەکە هەر لەم کات و ساتانەدا، بەرگی ئەوەڵی ئەم وەرگێڕانە لە ۷۵۹ لاپەڕەدا و ئەوساڵ بەرگی دووهەمی ئەم بەرهەمە بەپێزە، لە ۶۱۱ لاپەڕەدا و لە قەتعی وەزیری و بە بەرگی گالینگۆرەوە، لە لایەن چاپەمەنیی "آریوحان" بڵاوکرایەوە؛ هەر دوو چاپی هەوەڵ و دووهەم له بەرگەژمێری ۵۰۰ بەرگ‌دا بڵاو بوونەتەوە.}

^{وەرگێڕان و بڵاوبوونەوەی ئەم ئاسەوارە جیاوازە، جیا لەوەی وەک هەواڵێکی زانستی و زمانەوانی بۆ سەرجەم تامەزرۆیان و خەمخۆرانی ڕاستەقینەی بواری زانست}

^{غازی حەسەن}

^{بەپێی ئەو زانیارئانەی لە راگەیاندن بڵاوکراوەتە لەم ڕۆژانە ئێران نامەی نهێنی لەڕێگەی هەندێک وڵاتی ئەوروپایی بۆ ئیسرائیل ناردووە و جەخت لەسەر لێدانی لاوەکی دژی ئیسرائیل دەکاتەوە و بەرانبەر ئەوەش داوای کردووە کۆتایی بە بیرۆکە و هەڕەشەی لێدان بهێنێت. ئایا بەڕاستی ئێران دەیەوێت خۆی بپارێزت و چیتر نایەوێت داکۆکی لە هاوپەیمان و ئەو گروپانە بکات کە سەر بەئەن، یان سیاسەتی شەڕکردن بە گروپەکان لەدەرەوەی ئێران چێ دیکە خێری تێدا نەماوە.
ئیسرائیلیش هەموو شتێک و بیرۆکەیەک بۆ لێدانی شوێنە ستراتیژییەکانی ئێران ئامادەیە و دەڵێن وا لەئێران دەدەین کە فکریشی لێ نەکردبێتەوە. بە واتای ئەوەی ئیسرائیل سوورە لەسەر بیرۆکەی لێدانی بنکە و شوێن و پێگە ستراتیژییەکانی ئێران. هەندێک دەبێژن دوور نییە ڕۆژی سێشەممە ئەوە ڕووبدات.
ئێران پشت بە گروپە چەکدارە توندڕەوەکانی سەر بەخۆی دەبەستێت، لەوەتای ئیسرائیل بڕیاری کوشتنی سەرکردە یەکەمەکانی ئەو گروپانەی داوە، ئێران لە کاردانەوەی میدیایی و ڕاوەشاندنی هەندێک موشەکی بێ ئامانج چی دیکەی نەکردووە و}