ئەنوەر حوسێن

^{1-
سەرلەنوێ پرسی پڕۆسەی ئاشتی نێوان توركیا و پەكەكە لەلایەن ئاردۆگان و دەوڵەت باخچەلی وەكو بابەتێكی جێی بایەخ، زۆر بڵاوبوەوە، بۆتە هەواڵێكی گرنگ.
لە دروستبونی پەكەكە لە (27/11/1978) و سازدانی یەكەمین كۆنگرەى لە (15-25/9/1980) گرێدا.}

^{یەكەم چالاكی سەربازیشی لە (15/8/1984) لەژێر ناوی (HRK- هێزەكانی ڕزگاری كوردستان) بۆسەر قەرەقولەكانی توركیا ئەنجامدا.
بەمشێوەیە (46) ساڵە شەڕێكی خوێناوی لە نێوان كورد و توركیا بەڕێوەدەچێت كە زیاتر لە (60.000) كەس بونەتە قوربانی.}

<sup>- ئاتاتورك وتبوی: "كوردەكان توركی شاخاوین".
- دكتۆرێك لە ئەستنبوڵ پێی وتم؛ من و هاوسەرەكەم لە ژوری نوستنەكەی خۆمان نەماندەوێرا بە زمانی كوردی قسە بكەین.
- زیندانیانی سیاسی كورد، ناچار دەكران پیسایی خۆیان بخۆن.
- كوردەكانیان دەكردە ناو ئەشكەوتێك، دواتر دەمی</sup>

^{ھیوا سەید سەلیم}

چەند رۆژێکە لە زاری بەرپرسانی تورکیاوە لێدوانی تازە سەبارەت بە کورد دەبیستین، بەرەی دەسەڵات کە پێیان دەوترێت بەرەی کۆمار و پێکھاتووە لە(پارتی داد و گەشەپێدان و پارتی نەتەوەپەرستی تورکیا) یان ( ئەکەپە و مەھەپە) باس لە چارەسەری پرسی کورد دەکەن، لە بەرامبەری ئەوانیشدا گەورەترین پارتی ئۆپزسیۆنی تورکیا کە (پارتی گەلی کۆماری جەھەپە) یە لەسەر زاری سەرۆکەکەیان ئۆزگور ئۆزەلەوە دەڵێت:" دەبێت کوردەکان لە تورکیا ھەست بەوە بکەن کە ئەو دەوڵەتە ھێ ئەوانیشە و نابێت مافی 20 ملیۆن کەس پشتگوێ بخرێت"

^{دواجاریش، لە دوایین لێدوانیدا دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی (مەھەپە) ووتبووی: " ھەر تورکێک کوردی خۆش نەوێت، تورک نییە)، بەو قسەیەی دەوڵەت باخچەلی بێت گومان دەکەوێتە سەر 90% تورکەکان کە تورک بن، چونکە بەو ئەندازەیە تورکەکان کوردیان خۆش ناوێت، واتا زۆر کەمن ئەوانەی لە نموونەی (ئیسماعیل بێشکچی و جەنگیز چاندەر و ئۆرھان بامۆک و ئەلیف}

^{د. سەردار عەزیز}

^{هەست دەکەم بۆ زۆرێک لە کورد ئاسان نیە لە ڕەفتاری ئێران و ئیسرائیل تێبگەن. لێرەدا هەوڵدەدەم کرۆکی ئەم خراپ تێگەیشتنە لە ڕێگای چەمکی نیشتمان و دەوڵەتەوە ڕاڤە بکەم.}

^{لای و کورد و عەرەب چەمکی دەوڵەت بونی نییە. کاتێک عێراقییەکان لە تشریندا خۆپێشاندانیان کرد دروشمی سەرەکییان داواکاری نیشتمان بوو (نرید الوطن).}

^{لای کورد ئەمە زیاتر بڵاوە. بۆ نمونە کاتێک بەختیار عەلی گلەیی لە سیستەمی سیاسی و ڕەفتاری سیاسی و دەزگاکان دەکات، گلەییەکانی ئاراستەی نیشتمان دەکات وەک لە قەسیدەی نیشتماندا دەنوسێت:}

^{ئەی وڵاتم.. ئەگەر فێر ببومایە مار چۆن دەروات، وا دەڕۆیشتم/دەمەوێت بە لەشە شێدارەکەت بگەم و لە ناو برینەکانتدا پەپکە بخۆم.}

^{ئەمە لە دونیای عەرەبیشدا باوە شاعیری سوریی ناسراو}

^{فوئاد زیندانی}

^{دوای سێ ساڵ و نیو بۆ جاری یەکەم چوارشەممە(٢٣)ی ئۆکتۆبەری(٢٠٢٤)دیدار لەگەڵ(عەبدوڵا ئۆجەلان) ڕێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان لە دورگەی ئیمڕاڵی لە تورکیا ئەنجامدرا، ئەوەش هەنگاوێکی دڵخۆشکەربوو بە ئاڕاستەیەکی ڕاست.}

^{دوای زیاتر لە(٢٥) ساڵ مانەوەی (ئۆجەلان) لە زیندان، دەوڵەتی تورکیا دواجار بیر لە ڕێگەچارەیەک دەکاتەوە، بۆ ئەم مەبەستە دەرفەتیدا پەرلەمانتاری دەم پارتی(عومەر ئۆجەلان) دیدار لەگەڵ ئۆجەلان ئەنجام بدات و پەیامی ئۆجەلان بگەیەنێتە ڕایگشتی. ئۆجەلان لە پەیامەکەیدا دەڵێ(من دەسەڵاتی تیۆری و پڕاکتیکیم هەیە بۆ ئەوەی دۆخی توندوتیژی لە زەمینەی ململانێ و توندوتیژیەوە بکێشمە سەر زەمینەی یاسایی و سیاسی)}

^{پرسیار ئەوەیە هۆکار چیە دەسەڵاتدارانی تورکیا لەم چەند مانگەی دواییدا چارەسەری کێشەی کوردیان لە تورکیا بەباشتر زانی؟}

^{ئەردۆغان ماوەی ساڵێکە زۆر بەچڕی هەوڵیدا پەیوەندییەکانی لەگەڵ سەرۆک کۆماری سوریا(بەشار ئەسەد) ڕێکبخاتەوە، بەڵام سەرکەوتوونەبوو، هاوکات زۆر لەمێژە هەوڵدەدات ئەمەریکا لە سوریا دەستبەرداری کوردەکانی ڕۆژئاوای کوردستان بێت دیسان سەرکەوتوو}

^{فازل کوردی}

^{بە پشتبەستن بە هەندێ ڕاپۆرت و لێدوانی میدیایی و بەدواداچونێکی ورد، وەک سەرۆکی ڕێکخراوێکی قازانج نەویستی بێلایەن، ئەو ڕاپۆرتەی خوارەوەم ئامادە کرد لە بارەی پێشهاتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و کوردستان بە تایبەتی، کە کوردستان وەک چەقی ململانە و کێشە، بە هەمو پێوەرێک دەبێتە بەشێک لە فاکتەری سەقامگیریی ناوچەکە ئەگەر بە شێوەیەکی دروست مامەڵەی لەگەڵدا بکرێ، لەوانە؛ پێڤاژوی ئاشتی، هێرشی چەکداری بۆ سەر دامەزراوەی دروستکردنی درۆن لە ئەنقەرە، زانیاری و تەکنەلۆجیای سەردەم لە ئێران و تورکیا، هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاڤا و ئیسرائیل و ئەمریکا لەم هاوکێشەیەدا.}

^{ڕووداوی هێرشی چەکداری لە ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا بۆ سەر کۆمپانیای دروستکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان (درۆن)، کە تورکیا وەک دەستکەوتێک نیشانی دەدا لە ڕاوکردنی نەیارەکانی خۆی و بە پێی ئاماری سەرەتایی و ئەوەی لەلایەن دەوڵەتەوە بڵاو کرایەوە ژمارەی کوژراوەکان ٥ کەسن و ژمارەی بریندارەکان ٢٢ کەسن، هێرشەکە هاوکاتە لەگەڵ پرسی (پێڤاژۆی ئاشتی) لەگەڵ کورد لە کوردستانی تورکیادا، بەپێی لیدوانەکانی ئەم دوایییەی باخچەلی بەوەی کە ئۆجەلان ئازاد بکرێ و بێتە پەرلەمانی تورکیا و لەگەڵ هێز و لایەنە سیاسیەکاندا تاوتوێی کۆتاییهینانی پرسی کورد بکا بە هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و هەروەها}

^{لەم ڕۆژانەدا بەرگی دووهەمی وەرگێڕانی کوردیی"قانوون لە پزیشکی‌دا"، بە پێنووسی خاتوونی وەرگێڕ و ڵێکۆڵەڕی مەهابادی، خاتوو ماپەرە لاهیجانی، بڵاو کرایەوە.}

^{پارەکە هەر لەم کات و ساتانەدا، بەرگی ئەوەڵی ئەم وەرگێڕانە لە ۷۵۹ لاپەڕەدا و ئەوساڵ بەرگی دووهەمی ئەم بەرهەمە بەپێزە، لە ۶۱۱ لاپەڕەدا و لە قەتعی وەزیری و بە بەرگی گالینگۆرەوە، لە لایەن چاپەمەنیی "آریوحان" بڵاوکرایەوە؛ هەر دوو چاپی هەوەڵ و دووهەم له بەرگەژمێری ۵۰۰ بەرگ‌دا بڵاو بوونەتەوە.}

^{وەرگێڕان و بڵاوبوونەوەی ئەم ئاسەوارە جیاوازە، جیا لەوەی وەک هەواڵێکی زانستی و زمانەوانی بۆ سەرجەم تامەزرۆیان و خەمخۆرانی ڕاستەقینەی بواری زانست}

^{غازی حەسەن}

^{بەپێی ئەو زانیارئانەی لە راگەیاندن بڵاوکراوەتە لەم ڕۆژانە ئێران نامەی نهێنی لەڕێگەی هەندێک وڵاتی ئەوروپایی بۆ ئیسرائیل ناردووە و جەخت لەسەر لێدانی لاوەکی دژی ئیسرائیل دەکاتەوە و بەرانبەر ئەوەش داوای کردووە کۆتایی بە بیرۆکە و هەڕەشەی لێدان بهێنێت. ئایا بەڕاستی ئێران دەیەوێت خۆی بپارێزت و چیتر نایەوێت داکۆکی لە هاوپەیمان و ئەو گروپانە بکات کە سەر بەئەن، یان سیاسەتی شەڕکردن بە گروپەکان لەدەرەوەی ئێران چێ دیکە خێری تێدا نەماوە.
ئیسرائیلیش هەموو شتێک و بیرۆکەیەک بۆ لێدانی شوێنە ستراتیژییەکانی ئێران ئامادەیە و دەڵێن وا لەئێران دەدەین کە فکریشی لێ نەکردبێتەوە. بە واتای ئەوەی ئیسرائیل سوورە لەسەر بیرۆکەی لێدانی بنکە و شوێن و پێگە ستراتیژییەکانی ئێران. هەندێک دەبێژن دوور نییە ڕۆژی سێشەممە ئەوە ڕووبدات.
ئێران پشت بە گروپە چەکدارە توندڕەوەکانی سەر بەخۆی دەبەستێت، لەوەتای ئیسرائیل بڕیاری کوشتنی سەرکردە یەکەمەکانی ئەو گروپانەی داوە، ئێران لە کاردانەوەی میدیایی و ڕاوەشاندنی هەندێک موشەکی بێ ئامانج چی دیکەی نەکردووە و}

^{شوان حەمە}

^{حەوتی ئۆکتۆبەری ساڵی پار، بزووتنەوەی ح. هێرشێکی کتوپڕی کردە سەر فێستیڤاڵێکی ئیسرائیلییەکان.}

^{لەو هێرشە کتوپڕەدا و لە ماوەی چەند کاتژمێردا، ١١٣٩ ئیسرائیلی کوژران، لەوانە ٧٠٠ کەسی سڤیل، کە لە ناویاندا ٣٦ منداڵ و ٧٠ بیانیان تێدا بوو، هەمانکات دەیان هاوڵاتی ئیسرائیلی، بە ژن و منداڵ و پیرەوە، وەک بارمتە، راپێچی تونێڵەکان غەزە کران.}

^{شیعە ئێرانییەکان، توانییان لە بەرژەوەندی خۆیان، سوننە ئیخوانییەکانی فەلەستین بەکار بێنن. لەو گەمە سیاسی و مەزهەبییەدا، زیانمەندی گەورە، خەڵکی سیڤیلی غەزە و فەلەستینییەکان بوون.
بەڵام ئەو ئاگرەی شیعەکانی ئێران، بۆ سوننەی فەلەستینیان خۆش کرد، پەڕییەوە ناو ماڵی خۆیان.}

^{لەدرێژەی ئەو رووداوانەدا، چەندین جەنەرالی سوپای پاسداران}

^{بەهرۆز جەعفەر}

^{وەک چاوەڕێدەکرا، لە ١١ی سێپتەمبەری ٢٠٢٤ دا، سەرۆک کۆماری ئێران "مەسعودی پزیشکیان" یەکەمین سەردانی خۆی بۆ عێراق دوای دەستبەکاربوونی ئەنجام دا. بوونی زۆرترین تەوەری گرینگ و چارەنووسساز دەری دەخات، کە عێراق تا چ ڕادەیەک بوەتە بۆڕی هەناسەدانی ئێڕان:
مەلەفی ئاو، سەت ساڵە لە نێوان عێراق و ئێراندا دادەپۆشرێت!
هەمیشە ئاو و رێڕەوە ئاوییەکان بڕبڕەی پشتی کێشەکانی ئێران بوە لەگەڵ عێراق و عەرەبستاندا، بە تایبەتی لە خوزستان لەسەر کەنداوی عەرەبی (یان کەنداوی فارس). ئێران لە ساڵی ١٩٢٥ خوزستانی بە زەبری هێز لە عەرەبستان (سعودییە) داگیرکردوەو ئێستاش زۆرینەی ئەو پارێزگایە کە دەکەونە سەر ڕێرەوێکی ستراتیجی و یەدەگێکی سرووشتی گرنگیشی هەبوە، پێکهاتەی عەرەبن، هەروەها کورد، ئازەر، بەلووچ و لووڕ. بوونی کێشەی ئاو لە سنورەکانی نێوان هەردوو وڵاتدا بە تایبەت لە بەسرە، بەردەوام سەرچاوەی کێشە ناوچەییەکان و جەنگەکانی هەردوولا بوە. ساڵی ١٩٣٧ لە کۆشکی سەعد ئاباد عێراق و ئێران لەسەر سنورو کێشە ئاوییەکانی نێوانیان ڕێککەوتن، بەڵام دواتر حکومەت لە ئێران گۆڕاو، پەشیمانبونەوەو، کێشەکانی قووڵترکردەوە. هەموو کاتێکیش عەرەبستان و عێراق هاوکاری گرووپە یاخییبوەکانی ئێرانی کردوەو، ئێرانیش هاوکاریی گرووپ و جووڵانەوە چەکدارییەکانی کوردی کردوە؛ بۆ ئەوەی کیشەی ئاو بەگشتی و ناوچەی خوزستان بەتایبەتی لە بیری عەرەبی}

دوکتۆر ئەحمەد ئەحمەدیان؛ زمانناس و توێژەر و مامۆستای زانستگا

^{"زمان"، خانوولەی ژیان و مان و ڕایەڵەی بێ هەودای پێوەندیی بوون و گەردوونە. زمان، پێناسەی ناسکردن و ئامرازی هەڵاوارتەیی کەسێتیی مروڤە لە بوونەوەرانی تر. زمان، ماکە و هیم و بنچینەی داڕێژەری پێکهاتەی هەست و نەست و خوست و هەڵوێست و، هەروەها بیر و هزر و ئاوەز و تێڕامان و تێفکرین و بیرکردنەوەیە. زمان، کۆڵەکە و ژێرکۆڵەکەی ڕاگری کۆشکی شکۆداری بیریاریی و هزروانی وئاوەزمەندییە. "زمانی زگماکی"، ئەستوندەکی تاوڵی جوانیناسی و خۆش-وێژی و خۆش-خوانی و هۆزانوانی‌ لە هەواری هەراوی هەرێمی نەتەوە و گەلە و دیرەگی ڕاگیرکەر و خۆڕاگری خێوەتی بوون و هەبوونی شوناسی خۆیی و خۆماڵی و نەتەوەییە لە هەمبەر گەردەلوول و باهۆزی بەهێز و سەرما وسۆڵەی تووش و سەخڵەتی کڕێوە و شەختەی نەمان و فەوتانی میرات و کەلەپووری پیرۆز و دێرینی باو باپیرانمان. زمانی زگماکی داڵدە و داشدارمانە لەمەترسی و قەیرانی داڕمانی کۆشک و قەڵای بەرزەڕۆیوی پێناسە و ناسنامەی نەتەوەییمان. زمانی زگماکی پێشەوا و پێشەنگمانە بۆ بەرخۆدانی کەلتووری و شۆڕشی تەس دانەوەی قەیرانی خۆلێ ونبوون و ئاڵی بوون وئالینەبوون. زمانی زگماکی هانا و هاریکار و بریکار و یارمەتیدەرمانە بۆ بەرگری لە چەمکی پیرۆز و دڵئەنگێو و}