<sup>ئەندامێکی مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان ئاماژە بەوە دەکات، کە دەبێت ئەم ساڵ بکرێتە ھەوێنی یەکڕزی لایەنە سیاسییەکانی کوردستان و ”تاکە دەرفەت بۆ لایەنەکان گەڕانەوەیە بۆ پرۆژەکەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان.

شێخ جەعفەر مستەفا، ئەندامی مەکتەبی سیاسیی یەکێتی و فەرماندەی یەکەی 70ـی وەزارەتی پێشمەرگەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بە (باسنیوز)ی راگەیاند، ئەگەر حزبەکان دەیانەوێت خەڵک و ھێزە سیاسییەکان لە ململانێی سیاسی ڕزگاریان بێت، دەبێت بگەرێنەوە بۆ گفتوگۆ، بۆ دۆزینەوەی رێگایەکی خێرا بۆ دەربازبوونی کوردستان لە قەیرانەکان.

هەروەک شێخ جەعفەر شێخ مستەفا رایگەیاند، ئەگەر حزب و لایەنەکان چارەسەر لە گۆڕانکاریی لە سەرۆکایەتیی پەرلەمان و هەرێمی کوردستان دەبینن، پێویستە بگەڕێنەوە بۆ پرۆژەکەی بارزانی، کە ”تاکە دەرفەتە“.

ئێوارەی رۆژی یەکشەممە 20ـی تشرینی دووەم، مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستانپەیامێکی بڵاو کردەوە و تێیدا داوای کۆبوونەوەی لە حزب و لایەنە سیاسییەکانی کوردستان کرد، بۆ پێکهێنانی حکوومەتێکی نوێ و سەرۆکایەتییکی نوێ بۆ پەرلەمانی کوردستان.</sup>

^{سەرۆکی هەرێمی کوردستان هەروەها داوای لە حزبە سیاسییەکان کرد، کەسێک دەستنیشان بکەن بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆکی هەرێمی کوردستان تاوەکو هەڵبژاردنی ئایندە، ”منیش بە هەموو توانایەك یارمەتیی ئەو پڕۆسەیە دەدەم“.}

^1/1/2017

<sup>رێکخراوی توندڕەوی داعش بەرپرسیارێتیی خۆی لە تەقینەوەکەی شاری نەجەف راگەیاند و ناوی خۆکوژەکانیش بڵاو دەکاتەوە.

داعش لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان ناوی خۆکوژەکانی لە تەقینەوەکەی ناوچەی قادسییە لە نەجەف بڵاو کردەوە، کە ئەمانە بوون، ئەبو قسورە ئەلێعراقی، ئەبو حەسەن ئەلعێراقی، ئەبو موسعەب شامی، محەمەد ئەلعێراقی و ئەبو سەیاف شامی بوون.

رووداوەکە بە تەقەکردنی ئەو چەکدارانەی داعش بە چەکی بی کەی سی و کلاشینکۆف لە خەڵکی دەستی پێکرد، دواتر لە بازگەیەکی پۆلیس ناچاری وەستان کران، چەکدارەکانیش لە ناو بازگەکە خۆیان تەقاندەوە.

تەقینەوەکە بووە هۆی کوژران و برینداربوونی 16 ئەفسەر، پۆلیس و هاووڵاتی، بەپێی ئامارە سەرەتاییەکان.

شاری نەجەف، یەکێکە لە پیرۆزترین شارەکانی مەزهەبی شیعە و مەزاری ئیمامی عەلی، ئامۆزای پێغەمبەری ئیسلام (د. خ.) و باوکی هەردوو ئیمام حەسەن و حوسێنی لێیە، کە سێ ئیمامە گەورەکانی شیعەن.</sup>

^1/1/2017

<sup>پەرلەمانتارێک مەرجی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ رادەستکردنی نەوتی کوردستان بە حکوومەتی عێراق، بڵاو دەکاتەوە.

دڵشاد شەعبان، ئەندامی پەرلەمانی کوردستان بە (باسنیوز)ی راگەیاند، وەک پارتی دیموکراتی کوردستان و حکوومەتی ھەرێمی کوردستانیش، ”ئەگەر ھاتوو بەغدا ئامادەبوو برێک پارەی زیاد لەو داھاتەی لە فرۆشتنی نەوت دەستمان دەکەوێت بمانداتێ، ئەوە ئامادەین نەوتی خۆمان رادەستی کۆمپانیای (سۆمۆ)بکەین“.

دڵشاد شەعبان هەروەها رایگەیاند، کە تاوەکو ئێستا بەغدا ئامادەیی نیشان نەداوە و ”ناشیەوێت ئەوە بکات“، چونکە دەرکەوتووە عەقلیەتی حوکمڕانانی عێراق نایەوێت لەگەڵ ھەرێمی کوردستان رێککەوێت، ”نایانەوێت پارەی خۆیان رادەستی کوردستان بکەن و ھەر رۆژە و بیانوویەک بۆ ھەرێمی کوردستان دەدۆزنەوە“.

بە گوتەی ئەو پەرلەمانتارە، بەشێکی زۆری داهاتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا بۆ دانەوەی قەرزی کۆمپانیاکان بووە، ”ئەگەر ئەو قەرزانەمان لەسەر سوک ببێت، چاوەڕوان دەکەین گۆڕنکاری لە دۆخی ئابووری کوردستان رووبدات و سیستەمی پاشەکەوتی مووچەش گۆڕانکاری بەسەردابێت".

هەروەه دڵشاد شەعبان رایگەیاند، ئەگەر لە ساڵی 2017 نرخی بەرمیلێک نەوت بەرزبێتەوە بۆ سەرووی 65 دۆلار، ئەوا قەیرانەکان ”بەخێرایی“ کەم دەبنەوە و ژیان و دەرامەتی خەڵکیش باشتر دەبێت.</sup>

^1/1/2017

ڤلادیمیر پوتین، سەرۆكی رووسیا، لەبەرامبەر سزاكانی ئەمریكا و دەركردنی 35 دیپلۆماتكاریان لەو وڵاتە، رایگەیاند "رووسیا خۆی بۆ ئاستی دیپلۆماسیی نابەرپرسانە دانابەزێنێت و مامەڵەی هاوشێوە لەگەڵ ئەمریکا ناکات".

سەرۆكی رووسیا روونیکردەوە، وڵاتەکەی هیچ دیپلۆماتکارێکی ئەمریکی لە رووسیا دەرناکات و ئەوەی ئەمریکا بەسەرپەرشتی باراك ئۆباما کردوویەتی، ئەو وەک خۆی وەڵامیان ناداتەوە.

شەوی پێنجشەممە 29-12-2016، بەتۆمەتی دەستوەردان لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی مانگی رابردووی ئەمریکا لە بەرژەوەندی دۆناڵد ترەمپ، كاندیدی كۆمارییەكان، ئیدارەی باراک ئۆباما چەند سزایەکی بە سەر مۆسکۆدا سەپاند.

ئیدارەی ئۆباما ژمارەیەک دیپلۆماتکار و دامەزراوەی رووسیای سزادا، لەوانەش ئاژانسی هەواڵگری سەرەکی رووسیا (ناسراو بە گرو) و ئاژانسی خزمەتگوزاریی ئاسایشی فیدراڵی رووسیا (ناسراو بە ئێف ئێس بی).

هەروەها حکومەتی ئەمریکا داوای لە 35 کارمەندی هەواڵگری رووسیا كرد لە ماوەی 72 کاژێردا ئەمریکا جێبهێڵن و دوو باڵەخانەی رووسیاش لە ویلایەتەکانی نیویۆرک و مێریلاند دادەخات.

دوای بڕیارەکەی ئەمریکا، سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا پێشنیازی بۆ کریملن، كۆشكی سەرۆكایەتيی وڵاتەكەی کرد رووسیاش کاردانەوەی هاوشێوەی هەبێت و 35 دیپلۆماتکاری ئەمریکی لە رووسیا دەربکات، بەڵام پوتین رایگەیاند رووسیا خۆی بۆ ئەو ئاستە دانابەزێنێت و ئەم کارە ناکات.

31/12/2016

دادگای تایبەت بە مامۆستایانی ئاینی لە شاری تەورێز، مەلایەكی كوردی دانیشتووی ورمێی دادگایی كرد و سزای بەندكردن و دوورخستنەوەی بۆ دەركرد.

ئەو مەلا كوردە كە ناوی مەلا رەزا عابدییە، رۆژی چوار شەممە 21-12-2016، لە دادگای تایبەت بە مامۆستایانی ئاینی دادگایی كرا، دادەوری دادگا سزای شەش مانگ بەندكردن و دوو ساڵ دوورخستنەوەی لە ورمێ‌ بۆ دەركرد.

ئەو دادگایانەیەی مامۆستایانی ئاینی تێدا دادگای دەكرێن، لە ژێر چاودێری راستەخۆی عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامیی ئێراندایە و بەرپرسی سزادانی قەزایی ئەو مامۆستایانەیە كە رەخنەگر یان دژبەری ئێرانن.

31/12/2016

هەتا ئێستاش هێڵە گشتییەكانی سیاسەتی دەرەوەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا، دیار نین. زاڵمای خەلیلزاد، كۆنە دیپلۆماتی ئەمریكی، لە وتارێكدا لە گۆڤاری (نەشناڵ ئینترەست) چەند پێشنیازێك لەبارەی سیاسەتی دەرەوە بۆ سەرۆكی داهاتووی ئەمریكا دەخاتەڕوو.

وێنەیەكی گشتیی رەوشی جیهان

خەلیلزاد ئاماژە بەوە دەدات كە لە دوای كۆتایی جەنگی سارد "جیهان هیچ قۆناغێكی لەمەی ئێستا مەترسیدارتری بەخۆیەوە نەبینیوە"، هۆكاری ئەمەش بە بۆچوونی خەلیلزاد بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە "زلهێزەكانی جیهان، لەسەرووی هەمووشیانەوە چین و رووسیا دەیانەوێ كێشە بۆ نەزمی زاڵی جیهان دروست بكەن، بۆ ئەوەی برەو بە ئەجێندا و روئیای خۆیان بدەن. هەر بۆیە هەڕەشەی جەنگی نێوان زلهێزەكان لەئارادایە".

باڵیۆزی پێشووی ئەمریكا لە عێراق پێیوایە جگە لە رووسیا (كە پاشەكشێی ئەمریكای قۆستووەتەوە) و چین (كە دەیەوێ ببێ بە هێزی یەكەمی سەردەم) لە ناوچەكانی دیكەی جیهانیش حكومەت و دامەزراوە بان ـ حكومییەكان خەریكن لاواز دەبن، بۆیە دەبینرێ ئەو سنوورانەی رۆژئاوا لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست كێشابوونی، خەریكە لە سووریا و عێراق لەبەریەك هەڵدەوەشێن.

بەگوێرەی وتارەكەی خەلیلزاد، گەورەترین مەترسی كە رووبەڕووی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و بەتایبەتی عێراق و سووریا بووبێتەوە "هەڕەشەی تیرۆریزمە كە بەهۆی دەستێوەردانی زلهێزەكانی ناوچەكەوە ئاگرەكەی تادێت خۆشتر دەبێت". جەختیش لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە سیاسەتەكانی ئێران خەریكە "سیستەمی دەوڵەت ـ نەتەوە" لە ناوچەكەدا لەناو دەبات. ئەمەش بەهۆی "پشتگیریی ئەم وڵاتە لە گروپە توندڕەوەكان و میلیشیاكان لە عێراق، سووریا و یەمەن".

بەبۆچوونی زاڵمای خەلیلزاد "بڵاوبوونەوەی تەكنۆلۆژیاش ئەم هەڕەشانە گەورەتر دەكات"، لەبەر ئەوەی "تەكنۆلۆژیای ئەتۆمی و مووشەكی باڵستیكی خەریكە تەشەنە دەستێنێ". لەلایەكی دیكەوە وڵاتە دژبەرەكانی ئەمریكا و رۆژئاوا "خەریكن پەرە بە توانای هێرشی سایبیریی خۆیان دەدەن، بەمەش هەڕەشە لە ژێرخانە هەستیارەكانی ئەمریكا و رۆژئاوا دەكەن"، ئەمە جگە لەوەی پێشكەوتنی بواری پەیوەندی وای كردووە "گروپە سیاسییەكان بە ئاسانی و دەمودەست جموجۆڵ بە جەماوەرەكانیان بكەن و گروپە تیرۆریستییەكانیش بە كەمترین خەرج چالاكی بكەن و لە هەموو جیهانەوە ئەندام كۆبكەنەوە".

سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا لە رەوشێكی ئاڵۆزدا

لەم بەشەی وتارەكەیدا، خەلیلزاد دەڵێت سیاسەتی دەرەوەی نوێی ئەمریكا دەبێ ئەوەی لەبەرچاو بێ كە پێگەی دەسەڵاتی ئەمریكا رێژەییە "واتە ئەگەرچی ئەمریكا هەتا ئێستاش بەهێزترین دەسەڵاتە لە جیهاندا، بەڵام جیاوازیی هێزی ئەم وڵاتە لە چاو وڵاتەكانی دیكە رووی لە كەمبوونەوەیە". هەر بۆیە "سەرۆكی نوێی ئەمریكا بڕێكی زۆر ئامرازی لەبەردەست نییە بۆ رووبەڕووبوونەوەی تەحەدییەكان". خەلیلزاد دەڵێ "سەرۆكی داهاتووی ئەمریكا لەلایەن دۆست و دوژمنە دەوڵەتی و نادەوڵەتییەكانەوە تاقی دەكرێتەوە".

كۆنە دیپلۆماتەكەی ئەمریكا پێیوایە بۆ رووبەڕووبوونەوەی تەحەداكان، دۆناڵد ترەمپ پێش هەموو شتێك دەبێ روانگەیەكی ستراتیژیی روونی هەبێت، ئەم روانگە ستراتیژییە دیاری دەكات "ئامانجەكانی كامانەن و چۆن دەكرێ پێیان بگات"، بەڵام لە هەمانكاتدا دەبێ ئەوەشی لەبەرچاو بێت كە ئاخۆ "ئاكامەكانی ئەم ستراتیژە هەتا چەندە لای خەڵكی ئەمریكا پەسەندن"، بەم شێوەیەش ترەمپ دەتوانێ "پشتگیری كۆنگرێس (نوخبە) و رای گشتی بەدەست بهێنێ".

باڵیۆزی پێشووی ئەمریكا لە عێراق پێنج هەنگاو پێشنیاز دەكات بۆ ئەوەی ئەمریكا بتوانێ تەركیز بخاتە سەر پرسە درێژخایەنەكان:

یەكەم: هەنگاوی خێرا بنرێت بۆ ئەوەی ئابووریی ئەمریكا بكرێتەوە بە ئابوورییەكی تەندروست و توانای سەربازیی ئەمریكا بەرز بكرێتەوە.

دووەم: ئاشتی لە نێوان زلهێزەكاندا مسۆگەر بكرێ. ئەمە لەلایەكەوە پێویستی بە شارەزایی دیپلۆماتیك هەیە و لەلایەكی دیكەشەوە داوای رێگریی سەربازی دەكات. ئەوەش نەك هەر رێ لە سەرهەڵدانی جەنگی نێوان زلهێزەكان دەگرێت، بەڵكو ناسەقامگیریش لە جیهاندا كەم دەكاتەوە.

سێیەم: رێگە نەدرێ هێزە دوژمنكارەكان دەست بەسەر ناوچە جیاجیاكاندا بگرن، بە تایبەتیش ئەوروپا، رۆژهەڵاتی ئاسیا و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست.

چوارەم: بەرەنگاربوونەوەی توندئاژۆیی و تیرۆریزم پێویستی و ئامانجێكی روون و ئاشكرایە، بەشێك لەم كێشەیەش بەرهەمی قەیرانی نێوخۆیی شارستانییەكی ئیسلامییە. هەر بۆیە چاوەڕێ دەكرێ بۆ ماوەیەكی درێژ ئەم كێشەیە بەردەوام بێ.

پێنجەم: ئەمریكا درێژە بە پێشخستنی دیموكراسی و حوكمڕانی چاك لە جیهاندا بدات. بەڵام ئەمە كە پەرەپێدانی بەهاكانە، دەبێ لەگەڵ پاراستنی بەرژەوەندییەكاندا هاوسەنگ بكرێتەوە.

ترەمپ و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست

خەلیلزاد پێیوایە ئیدارەی ترەمپ لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا رووبەڕووی دوو تەحەدی سەرەكی دەبێتەوە: یەكەمیان پەیوەندی بە هەژمونخوازیی ئێران لە ناوچەكەدا هەیە و ئەوەی دووەمیان بۆ هەڕەشەكانی تیرۆریزم دەگەڕێتەوە لە لایەن داعش و ناوچەكانی نێوان پاكستان و ئەفغانستان.

بۆ چارەسەركردنی ئەم دوو كێشەیەش خەلیلزاد رێگەچارەی سەربازی رەتدەكاتەوە، لەبەر ئەوەی "هەم تێچوونێكی زۆری هەیە و هەمیش درێژە دەكێشن". هەروەها رەتیشی دەكاتەوە ئەمریكا لە كێشە ناوچەییەكاندا "لایەنگری لە لایەنێكی كێشەكان بكات".

سەبارەت بە كێشەی یەكەم (واتە ئێران)، زاڵمای خەلیلزاد پێیوایە "واشنتن دەبێ پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ هاوپەیمانە كۆنەكانی لە ناوچەكەدا بەهێزتر بكات، لە كاتێكدا لە ماوەی دەسەڵاتی ئیدارەی ئۆبامادا متمانەیان بە ئەمریكا كەمبووەتەوە".

لە لایەكی دیكەشەوە ئەمریكا دەبێت چاودێریی چاكسازییە كۆمەڵایەتی و سیاسییەكانی سعودیە بكات، لەبەر ئەوەی سەركردەكانی ئەم وڵاتە "دواجار دانیان بەوەدا ناوە كۆمەڵێك كەس و رێكخراو لەم وڵاتەدا پشتگیرییان لە بڵاوبوونەوەی جیهانبینی ئیسلامی رادیكاڵ كردووە". بە بۆچوونی خەلیلزاد، پرۆگرامی "روئیای 2030" چوارچێوەیەكە بۆ نوێكردنەوەی سعودیە، نەك هەر لەڕووی ئابوورییەوە، بەڵكو لەڕووی سیاسی و كۆمەڵایەتیشەوە. بۆیەش حكومەتی ئەمریكا دەبێ هانی "كۆمپانیا، زانكۆ و رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی ئەمریكا بدات كە لە سەركەوتنی ئەو پرۆگرامەدا یارمەتیدەری ریاز بن".

لەمەڕ قەیرانی سووریا، خەلیلزاد پشتگیری لە هەوڵەكانی ترەمپ بۆ نزیكبوونەوە و پێكهێنانی هاوپەیمانێتی لەگەڵ رووسیا دەكات، هاوكاتیش ئاماژە بەوە دەكات كە بۆ ئەسەد دوو بژارە لەبەردەستدا دەبێت: یەكەم ئەسەد سەرۆكی ناوچە عەلەوییەكانی سووریایەكی نامەركەزی بێت. بژارەی دووەم ئەوەیە جەنگەكە لە بەشەكانی نزیك لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ئەسەدەوە بۆ رۆژهەڵاتی سووریا و ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی ئەسەد بگوازرێتەوە. لەم شوێنانەش ناوچە ئازادكراوەكان رادەستی هێزە كوردی و عەرەبە سوننەكان دەكرێ، بۆ ئەوەی رێگە نەدرێ میلیشیا شیعەكان بۆشایی ئەمنی و سیاسی پڕبكەنەوە.

لە كۆتایی وتارەكەیدا، زاڵمای خەلیلزاد جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە بۆ ئەوەی سیاسەتێكی دەرەوە بتوانێ لە درێژخایەنیشدا سەركەوتوو بێت، دەبێ بژارە و پێشنیازەكانی هەردوو پارتە سەرەكییەكەی ئەمریكا (دیموكراتەكان و كۆمارییەكان) لەبەرچاو بگیرێت. لەم حاڵەتەدا "سەرۆك ترەمپ دەتوانێ شان لە شانی رۆناڵد رەیگن بدات، كە بە سەركردەی سیاسەتی دەرەوە ناسرابوو".

30/12/2016

لە بەرامبەر دەستێوەردانی رووسیا لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی مانگی رابردووی ئەمریکادا، ئیدارەی باراک ئۆباما چەند سزایەکی بە سەر مۆسکۆدا سەپاند.

ئیدارەی ئۆباما سزای ژمارەیەک دیپلۆماتکار و دامەزراوەی رووسیا دەدات، لەوانەش ئاژانسی هەواڵگری سەرەکی رووسیا ناسراو بە گرو و خزمەتگوزاریی ئاسایشی فیدڕاڵی رووسیا ناسراو بە ئێف ئێس بی.

هەروەها حکومەتی ئەمریکا داوا لە 35 کارمەندی هەواڵگری رووسیا دەکات لە ماوەی 72 کاژێردا ئەمریکا جێبهێڵن و دوو باڵەخانەی رووسیاش لە ویلایەتەکانی نیویۆرک و مێریلاند دادەخات.

باراک ئۆباما، سەرۆکی ئەمریکا، رایگەیاند: "ئەم هەنگاوانە پاش چەندینجار هۆشداریدان هاتن بە حکومەتی رووسیا و پێویستیشن و هەنگاوێکی گونجاون لە بەرامبەر ئەو هەوڵانەدا کە ئامانجیان زیان گەیاندن بوو بە بەرژوەندییەکانی ئەمریکا".

هاوکات پۆڵ راین، سەرۆکی کۆنگرێسی ئەمریکا، ئاماژەی بەوەکرد: "بڕیارەکە درەنگە، بەڵام رێگایەکی باشە بۆ کۆتاییهێنان بە سیاسەتی شکستخواردووی ئیدارەی ئەمریکا لەبەرامبەر رووسیا".

هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا لە رۆژی 8ی مانگی نۆڤەمبەری رابردوودا بەڕێوەچوو و تێیدا دۆناڵد ترەمپ، کاندیدی پارتی کۆمارییەکان سەرکەوتنی بە سەر هیلاری کلنتن، کاندیدی پارتی دیموکراتەکاندا بەدەستهێنا.

30/12/2016

بەشێك لە بێ‌ ماڵ و حاڵەكانی تاران لە ترسی هێزە ئەمنییەكان روودەكەنە گۆڕستانەكان و لەوێ‌ شەو دەكەنەوە.

ئەو كەسانەی لە ئێران تووشبووی مادە هۆشبەرەکانن و لەبەر هەژاری و بێ ماڵی لە شەقامەکاندا دەژین و کارتۆن و بەتانی و جلوبەرگی شڕ، ڕاخەر و پێخەفیانە، پێیان دەگوترێت "كارتۆنخەو".

تاوەكو ئەو کاتەی هێزەکانی پۆلیس و شارەوانی هێرشنەکەنە سەریان و کۆیان نەکەنەوە، بە کارتۆن و گۆشە و کەناری شەقام و کەلاوەکانیش رازین. بەڵام هەندێکیان ئەوەشیان دەست نەکەوتووە و بۆ پاراستنی خۆیان لە سەرما و کزەبای ژیان، روویان لە گۆڕەکان کردووە.

بەشێك لەو كەسانە، كە گۆڕستانی نەسیرئابادی شەهریار لە باشووری رۆژئاوای تاران دەكەنە شوێنی خەوتنیان، بە هەڵکەوت دەكە،نە بەڤ كامێرای رۆژنامەنووسێک

گۆڕەكان پێشوەختە بۆ مردووەکان ئامادەکراون، بەڵام ئێستا بوونەتە هێلانەیەک بۆ ئەم زیندووانە کە لە کارتۆنخەوییەوە، بوونەتە "گۆڕخەو"  و ئەو ناوە تازەیە چەند رۆژە لە ئێراندا دەنگی داوەتەوە، بابەتێک کە سەرۆککۆماریشی هێنایە دەنگ.

حەسەن روحانی، سەرۆككۆماری ئێران گوتی "بیستبووم کەسانێک لەبەر هەژاری دەبنە کارتۆن خەو، بەڵام تاوەكو ئێستا گۆڕخەوم نەبیستبوو. کێ دەتوانێت لە کۆمەڵگایەکی گەورە و مەزنی وەک ئێراندا، ئەوە ببینێت کە کەسانێک لە هاوڕەگەزەکانی، کە قوربانیی زیانە کۆمەڵایەتییەکانن، لەبەر بێ ماڵ و حاڵی،  پەنا بە گۆڕەکان ببەن؟".

روحانی ئاماژەی بە نامەکەی ئەسغەر فەرهادی، دەرهێنەری ناوداری ئێرانیش کرد، کە رۆژی رابردوو روو لە روحانی نووسیبووی "لەگەڵ بیستنی ئەو هەواڵە هەستم بە شەرمەزاری کرد و دەمەوێ بە بیانووی نووسینی ئەم نامەیە بۆ ئێوە، هەموو ئەو کەسانە بکەمە هاوبەشی ئەم شەرمەزارییە، کە لەم 30 و چەند ساڵەدا بەرپرسیارییەکیان لەم وڵاتەدا هەبووە".

روحانی بەڵێنی دا بەدواداچوون بۆ ئەو پرسە بکات. بەڵام نوێنەری پەرلەمان و فەرمانداری شەهریار رەخنەیان لە رۆژنامەنووس و میدیاکان گرتووە و گوتوویانە بابەتەکە گەورە کراوە.

وەک رۆژنامەکانی ئێرانیش باسیان کردووە پۆلیس و هێزەکانی شارەوانیی شەهریار، رۆژی رابردوو هێرشیان کردوەتە سەر گۆڕخەوەکان و گۆڕەکەشیان لێ زەوت کردوون. ئەوان ئێستا پەنایان بە کەلاوەیەک لە قەراخی گۆڕستانەکە بردووە و دەڵێن "گەر وازمان لێ بهێنن، ئێمە بەو گۆڕەش رازین".
29/12/2016

رۆژی 23/12/2016، ئەمریكا بە دەنگدانی سپی رێگەی بە نەتەوە یەكگرتووەكان دا بڕیارنامەیەك لە دژی پرۆژەكانی نیشتەجێكردنی جوو لە ناوچە داگیركراوەكانی فەلەستین دەربكات. ژمارەیەك لە بەرپرسانی ئەمریكی و ئیسرائیلی ئاشكرایان كردووە ئەم بڕیارەی ئۆباما پەیوەندی بە سەركەوتنی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكاوە هەبووە لە هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتیی ئەمریكادا.

ئەم هەنگاوەی واشنتن لە كاتێكدایە كە ئۆباما تەنیا چوار هەفتەی لە كۆشكی سپی ماوە. رەنگە ئەمە دوایین گورزی سەختی ئیدارەی ئۆباما بێت لە بنیامین نەتانیاهۆ، سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل كە لە ماوەی هەشت ساڵی رابردوودا بە دەگمەن هەنگاوە سیاسییەكانیان پێكەوە تەبا بووە. ئەم بڕیارەی ئیدارەی ئۆباما لە مێژووی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكادا نەریتشكێنی بوو.

بەرپرسێكی باڵای ئیسرائیل لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە لێدوانێكدا بۆ رۆژنامەی نیۆیۆرك تایمز، جۆن كێری، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا و باراك ئۆباما، سەرۆكی ئەمریكای بەوە تۆمەتبار كرد كە لە پشت ئەم "هەنگاوە شەرمەزاركەرەن". بەرپرسە ئیسرائیلییەكە كە نەیویستووە نای ئاشكرا بكرێ، راشیگەیاند "ئیدارەی ئەمریكی بە نهێنی لەگەڵ فەلەستینییەكان پلانیان بۆ تێپەڕاندنی ئەم بڕیارنامە دژە ـ ئیسرائیلییە داناوە".

بەدواداچوونێكی تایبەتی وۆڵ ستریت جورناڵ پەردە لەسەر لایەنی شاراوەتری ئەو هەنگاوەی واشنتن هەڵدەداتەوە. بەگوێرەی راپۆرتێكی ئەم رۆژنامەیە، بڕیارنامەی تایبەت بە پرۆژەكانی نیشتەجێكردنی جوو لە كەناری رۆژئاوا و رۆژهەڵاتی ئورشەلیم، ماوەی یەك ساڵ لە نەتەوە یەكگرتووەكان دەستاودەستی پێكراوە. ژمارەیەك بەرپرسی ئەمریكیش بۆ رۆژنامە ئەمریكییەكەیان ئاشكرا كردووە كە ئاكامی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا، بژارەكانی بەردەم ئیدارەی ئۆبامای ئاڵۆزتر كردووە.

بەگوتەی ژمارەیەك بەرپرسی ئەمریكی، بەر لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، ئیدارەی كۆشكی سپی بە نیاز نەبووە هەنگاوێك بنێت كە دواتر كێشە بۆ هیلاری كلینتن دروست بكات، لەبەر ئەوەی كلینتن هەموو كات وەكوو پاڵپشتیكارێكی گەورەی ئیسرائیلییەكان سەیركراوە، بەڵام كلینتن لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا دۆڕا. پلانی ئیدارەی ئۆباما بۆ چارەسەری كێشەی ئیسرائیل و فەلەستینییەكان لەسەر بنەمای دروستكردنی دەوڵەتی فەلەستین دامەزرابوو، ئەم رێگەچارەیە بە "رێگەچارەی دوو دەوڵەت" ناوی دەركردبوو، بەڵام پرۆژەكانی ئیسرائیل شكستی بە هەوڵەكانی ئیدارەی ئۆباما هێنا.

ژمارەیەك بەرپرسی ئیسرائیلیش ئاشكرایان كردووە حكومەتی وڵاتەكەیان چاوەڕێی ئەوەیان دەكرد كۆشكی سپی پاش سەركەوتنی ترەمپ كۆمەڵێك هەنگاو بنێت كە لە بەرژەوەندی سیاسەتی حكومەتی ئیسرائیل نین.

رۆژی 12ی كانوونی یەكەم جۆن كێری لە واشنتن لەگەڵ دانوستانكاری فەڵەستینییەكان كۆببووەوە. بەرپرسێكی باڵای ئیسرائیل لەمبارەیەوە بە رۆژنامە ئەمریكییەكەی راگەیاندووە  لەو كۆبوونەوەیەدا "كێری لەگەڵ فەڵەستینییەكان پیلانی ئەوەیان داناوە بڕیارنامەكە تێپەڕێنن". بۆ ئەم مەبەستەش ئەمریكا ئامادەیە دەنگی سپی یان بێلایەن بە بڕیارنامەكەی كۆمەڵگای نێودەوڵەت بدات.

هەڵبەت دیپلۆماتە فەڵەستینییەكان لە تشرینی یەكەمی ئەمساڵەوە بیریان لەوە كردبووەەوە هەوڵ بۆ ئامادەكردنی بڕیارنامەیەكی ئەنجوومەنی ئاسایش بدەن. بۆ ئەم مەبەستەش دوو رەشنووسیان ئامادەكردبوو. یەكەمیان ئیدانەی پڕۆژەی نیشتەجێكردنی ئیسرائیل دەكات، دووەمیان داوا دەكات دان بە دەوڵەتی سەربەخۆی فەڵەستیندا بنرێت كە دواتر وازیان لێی هێنا، چونكە گومانیان هەبووە ئەمریكا بتوانێ پشتیوانی لێبكات. بۆیەش هەوڵەكانیان لەسەر رەشنووسی یەكەم چڕكردووەتەوە.

لە كۆتایی مانگی پێشوو، كۆبوونەوەی وڵاتانی عەرەبی لە قاهیرە بەڕێوەچوو، لەو كۆبوونەوەیەدا داوا كرا میسر، وەكوو تاكە وڵاتی عەرەبی ئەندامی ئەنجوومەنی ئاسایش، سەرپەرشتی هەوڵی فەڵەستینییەكان بكات. میسر ئەم بەرپرسیارێتییەی قەبووڵكرد، بەڵام پاش پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی ترەمپ و عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆكی میسر، قاهیرە رەشنووسەكەی خۆی كێشایەوە.

هەمان شەو ئۆباما كۆنفرانسێكی تەلەفۆنی لەگەڵ جۆن كێری، جۆزێف بایدن، جێگری ئۆباما و سامانسا پاوەر، باڵیۆزی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان سازدابوو. پەیامی ئۆباما روون بوو، واتە سەرۆك ئامادەیە دەنگی سپی بە بڕیارنامەكە بدات، لە هەمانكاتیشدا داوای كردبوو لە دوایین گۆڕانكارییەكان لە رەشنووسی پڕۆژە بڕیارەكە ئاگادار بكرێتەوە.

رەشنووسی بڕیارنامەكە لە لایەن نیوزیلاند، مالیزیا، ڤەنزوێلا و سنیگال ئامادەكرابوو و داوای راگرتنی پرۆژەكانی نیشتەجێكردن لەلایەن ئیسرائیلەوە لە ناوچە داگیركراوەكان دەكات. رۆژی پێشتر میسر پێشنیازێكی هاوشێوەی ئامادەكردبوو، بەڵام لە ژێر گوشاری ئیسرائیل و ترەمپ رەشنووسەكەی خۆی كێشایەوە.

هەنگاوەكەی ئیدارەی ئۆباما ناڕەزایەتی كۆمارییەكان و دیموكراتەكانی لێكەوتووەتەوە، هەردوو لایەنیش جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە ئەمریكا دەبوایە وەكوو نەریتی هەمیشەیی خۆی ئەم جۆرە بڕیارنامانە كە لە دژی ئیسرائیلن، ڤیتۆ بكات، هەڵبەت سەرۆكە یەك لە دوای یەكەكانی ئەمریكا بەردەوام دژایەتی خۆیان لەگەڵ پڕۆژەی نیشتەجێكردن لە ناوچە جێناكۆكەكانی نێوان ئیسرائیل و فەڵەستین دەربڕیوە، بەڵام هیچكات ئەم دژایەتییە خۆی لە چوارچێوەی بڕیارێكی یاسایی و سیاسیدا نەبینیبووەوە.

دوایین هەفتەكانی دەسەڵاتی ئۆباما بە "زۆن یان ماوەی كوشتن" ناوی دەكردووە كە تێیدا ئیدارەی ئێستای كۆشكی سپی كۆمەڵێك هەنگاو دەنێت یان بڕیار دەدات كە هەڵوەشاندنەوەیان بۆ ئیدارەی داهاتووی كۆشكی سپی ئاسان نابێت. سەرەڕای ئەمە ترەمپ دوای تێپەڕینی بڕیارنامەكەی ئەنجوومەنی ئاسایش لە تویتێكدا جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە "لە پەیوەندی لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكاندا، لە دوای 20ی كانوونی دووەم شتەكان جیاواز دەبن". بێن رۆدز، جێگری راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریكا، لە وەڵامی ئەو تویتەی ترەمپ گوتبووی "حاڵی حازر ئەمریكا تەنیا یەك سەرۆكی هەیە".

ئیسرائیل پابەند نابێت

چەند دەیەیە ئیسرائیل سیاسەتی نیشتەجێكردنی ئیسرائیللەكان لەو ناوچانە پەیڕەو دەكات كە لە ساڵی 1967 و لە دوای جەنگی نێوان ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبی دەستی بەسەردا گرتن. زۆربەی وڵاتانی جیهان ئەو هەنگاوەی ئیسرائیل  بە نایاسایی دەزانن و پێیانوایە بەربەستێكی سەرەكییە لە بەردەم ئاشتیدا.

بەپێی بڕیارنامەیەكی نەتەوە یەكگرتووەكان كە رۆژی 23/12/2016 دەنگی لەسەر دراوە، داوا لە حكومەتی ئیسرائیل دەكرێ "دەمودەست و بە تەواوەتی چالاكییەكانی نیشتەجێكردن لە ناوچەی داگیركراوی فەڵەستین رابگرێت. چونكە ئەو چالاكیانە هیچ ئیعتیبارێكی یاسایی نییە و پێشێلكردنێكی زەقی یاسای نێودەوڵەتییە". بەڵام بنیامین نەتەنیاهۆ، سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند "ئیسرائیل پابەندی بڕیارنامەكە نابێت".

29/12/2016

وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا، جارێكی دیكه‌ داوا له‌ پارتی كرێكارانی كوردستان "په‌كه‌كه‌" ده‌كات شنگال چۆڵ بكات و ده‌ڵێت: "نابێت په‌كه‌كه‌ هیچ ده‌سه‌ڵاتێكی له‌ شنگال هه‌بێت".

مارك تۆنه‌ر، یاریده‌ده‌ری گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا، له‌ وه‌ڵامی پرسیارێكی په‌یامنێری كوردستان 24، له‌ كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا، كه‌مێك به‌ر له‌ ئێستا له‌ ئه‌مه‌ریكا، رایگه‌یاند، په‌كه‌كه‌ له‌ ناو لیستی تیرۆری نێوده‌وڵه‌تییه‌ و پێویسته‌ شنگال چۆڵ بكات.

مارك تۆنه‌ر راشیگه‌یاند، پێویسته‌ رێككه‌وتنێكی سیاسی بكرێت بۆ چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌كه‌كه‌ له‌ شنگال و ئه‌وه‌ش دووپاتده‌كاته‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ هاووڵاتییانی شنگال بگه‌ڕێنه‌وه‌ ناوچه‌كه‌و ئه‌و شوێنه‌ ئاوه‌دان بكرێته‌وه‌.

هه‌روه‌ها گوتی: "په‌كه‌كه‌ رێگره‌ له‌ به‌رده‌م ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی شنگال".

28/12/2016