^{نووری بێخاڵی}

^{15 ملیۆن منداڵ بەدەست جەنگ و ناکۆکیی تایەفییه‌وه‌، دەناڵێنن}

^{دواجار‭ ‬وەک‭ ‬دەڵین،‭ ‬ئەوەی‭ ‬لە‭ ‬شەڕەکاندا‭ ‬بە‭ ‬میرات‭ ‬بەجێ‭ ‬دەمێنێ،‭ ‬وێنە‭ ‬و‭ ‬نامەکانن‭. ‬ڕەنگە‭ ‬لەو‭ ‬نێوەدا‭ ‬کورد‭ ‬خاوەنی‭ ‬دەوڵەمەندترین‭ ‬گەنجینە‭ ‬و‭ ‬میراتیی‭ ‬وێنە‭ ‬و‭ ‬نامەکان‭ ‬بێت،‭ ‬چ‭ ‬ئەو‭ ‬وێنە‭ ‬و‭ ‬نامانەی‭ ‬ناو‭ ‬زاکیرەی‭ ‬برینداری‭ ‬خۆی،‭ ‬کە‭ ‬لە‭ ‬گۆڕەپانەکانی‭ ‬شەڕ‭ ‬و‭ ‬لە‭ ‬چۆڵەوانی‭ ‬دوای‭ ‬ئافاتەکانی‭ ‬کۆمەڵکوژی‭ ‬و‭ ‬زیندەبەچاڵ‭ ‬و‭ ‬ڕاوەدووناندا‭ ‬لێی‭ ‬بەجێ‭ ‬مان‭. ‬یان‭ ‬ئەو‭ ‬وێنە‭ ‬و‭ ‬نامانەی‭ ‬تەتەرێک،‭ ‬کە‭ ‬ئەو‭ ‬ڕۆژگارە‭ ‬بەسەر‭ ‬برینی‭ ‬کوردا‭ ‬هاتووە‭ ‬و‭ ‬ئێستا‭ ‬بۆیانی‭ ‬نمایش‭ ‬دەکات‭ ‬و‭ ‬دەگێڕێتەوە‭.‬ڕەنگە‭ ‬وێنەکەی‭ ‬عومەری‭ ‬خاوەر‭ ‬و‭ ‬جگەرگۆشەکەی‭ ‬نزیکترین‭ ‬نموونەی‭ ‬نێو‭ ‬ئەو‭ ‬مێژووە‭ ‬و‭ ‬نامە‭ ‬کەڕوو‭ ‬هەڵێناوەکانی‭ ‬ناو‭ ‬زیندانە‭ ‬تاکەکەسییەکانیش،‭ ‬زیندووترین‭ ‬بەڵگە‭ ‬بن‭. ‬لەناو‭ ‬هەموو‭ ‬ئەمانەشدا‭ ‬و‭ ‬زیاتر‭ ‬لە‭ ‬نامەکان،‭} ‬وێنەکان‭ ‬هۆکار‭ ‬و‭ ‬تەنانەت‭ ‬کلیلی‭ ‬ئەوە‭ ‬بوونە،‭ ‬کە‭ ‬لە‭ ‬قۆناغێکی‭ ‬دیکەی‭ ‬دوای‭ ‬کوێرەوەری‭ ‬و‭ ‬لە‭ ‬سای‭ ‬هەلومەرجێکی‭ ‬دیکەی‭ ‬پاش‭ ‬بە‭ ‬کۆمردنی‭ ‬کوردان،‭ ‬قوفڵی‭ ‬دەرگای‭ ‬ئاسۆیەکی‭ ‬نوێیان‭ ‬بەڕووی‭ ‬کورددا‭ ‬کردبێتەوە‭. ‬یان‭ ‬هەرنا‭ ‬کڵاوڕۆژنەی‭ ‬ئومێدێکیان‭ ‬لە‭ ‬دیواری‭ ‬بە‭ ‬خوێن‭ ‬و‭ ‬بارووت‭ ‬و‭ ‬

 ^{شەریف فەلاح}

^{بە گوتەی سەرۆكی ئاژانسی هەواڵدەریی نیوە فەرمیی میهری ئێران لە رۆژانی داهاتوودا بەشی كوردیی ئەو هەواڵدەرییە دەكرێتەوە.“عەلی عەسكەری” سەرۆكی ئاژانسی میهر كە رۆژی یەكشەممە سەردانی پارێزگای سنەی كردووە، باسی لەوە كردووە كە ئامادەكارییەكان بۆ كەوتنەگەڕی بەشی كوردیی هەواڵدەریی میهر جێبەجێ‌ كراون و لە ماوەی 10 رۆژی داهاتودا یەكلایی دەبێتەوە.ناوبراو لەباری گرنگیی پارێزگای سنە لە چوارچێوەی كولتووردا كردووە، بۆیە ناوەندی ئەو هەواڵدەرییە لەوێ‌ دەبێت.بڵاوبوونەوەی ئەم هەواڵە لە كاتێك دایە كە چالاكوانانی فەرهەنگی و مەدەنیی كورد پێیان وایە ئەو هەوڵانە لە بەرژەوەندیی كورد و زمانی كوردیدا نین و تەنیا چەواشەكردنی زمان و فەرهەنگی كوردین و بۆ پڕوپاگەندەی هەڵبژاردنن.}

بەرەی‭ ‬دژ‭ ‬بە‭ ‬ئەردۆگان‭ ‬و‭ ‬پارتەکەی‭: ‬پارتی‭ ‬دیموکراتی‭ ‬گەلان‭ (‬هەدەپە‭) ‬و‭ ‬دەمیرتاش،‭ ‬سەرۆکی‭ ‬پارتەکە،‭ ‬بۆ‭ ‬ئەم‭ ‬مەبەستە،‭ ‬لەسەر‭ ‬بنەمای‭ ‬دینامیکیی‭ ‬کورد،‭ ‬ئاگرەکە‭ ‬هەڵگیرسا‭ ‬و‭ ‬بۆ‭ ‬ئەوەی‭ ‬هەموو‭ ‬دژبەرانەی‭ ‬پارتی‭ ‬داد‭ ‬و‭ ‬گەشەپێدان‭ ‬لێی‭ ‬کۆ‭ ‬ببنەوە‭ ‬و‭ ‬پاڵپشتیی‭ ‬پارتی‭ ‬دیموکراتی‭ ‬گەلان‭ ‬و‭ ‬سەرۆکی‭ ‬کاریزماتیک،‭ ‬سەلاحەدین‭ ‬دەمیرتاش‭ ‬دەست‭ ‬پێ‭ ‬کرد‭. ‬ئەوەی‭ ‬کە‭ ‬دەگوترێ‭ ‬ئۆجەلان‭ ‬گوتوویەتی‭ ‬ادەمیرتاش‭ ‬پرۆژەی‭ ‬نێودەوڵەتییەب،‭ ‬ڕێک‭ ‬لەم‭ ‬کاتەدا‭ ‬جێگای‭ ‬خۆی‭ ‬دەگرێ‭. ‬لە‭ ‬کاتی‭ ‬هەڵبژاردنی‭ ‬سەرکۆماری‭ ‬تورکیا،‭ ‬زیرەکی‭ ‬و‭ ‬بڕوا‭ ‬پێکردن‭ ‬و‭ ‬پابەندبوونی‭ (‬بەو‭ ‬لایانانەی‭ ‬کە‭ ‬پاڵپشتی‭ ‬دەمیرتاش‭)‬ن،‭ ‬دەمیرتاش‭ ‬تێست‭ ‬کرا‭ ‬و‭ ‬کردیان‭ ‬بە‭ ‬ڕکابەری‭ ‬ئەردۆگان‭ ‬و‭ ‬جیهانی‭ ‬خۆرهەڵات‭ ‬و‭ ‬دارودەستەکانی‭ ‬لەنێو‭ ‬تورکیا‭ (‬ڕاگەیاندن‭ ‬و‭ ‬ڕێکخراوەکانی‭ ‬مەدەنی‭) ‬بە‭ ‬هێزەوە‭ ‬پاڵپشتی‭ ‬دەمیرتاش‭- ‬یان‭ ‬کرد‭. ‬لە‭ ‬ئەنجامدا‭ ‬ئاواتەکانی‭ ‬ئەردۆگان‭ ‬بۆ‭ ‬سەرۆکایەتی‭ ‬تێک‭ ‬شکێنران‭ ‬و‭  ‬7ی‭ ‬حوزەیران،‭ ‬پارتی‭ ‬داد‭ ‬و‭ ‬گەشەپێدان‭ ‬نەیتوانی‭ ‬بە‭ ‬تەنیا‭ ‬حکوومەت‭ ‬دابمەزرێنێ‭. ‬

فاروق حاجی مستەفا

^{ره‌نگه‌‭ ‬خوێنه‌رێك‭ ‬بپرسێت‭: ‬بۆچی‭ ‬سێیه‌مین‭ ‬قیامه‌ت؟‭ ‬ڕووداوه‌كه‌‭ ‬به‌ڕێكه‌وت‭ ‬بووه‌،‭ ‬ده‌یان‭ ‬خێزان‭ ‬هه‌ن‭ ‬منداڵه‌كانیان‭ ‬له‌‭ ‬كۆڵ‭ ‬ده‌گرن‭ ‬و‭ ‬ڕێی‭ ‬ئه‌وروپا‭ ‬ده‌گرنه‌‭ ‬به‌ر،‭ ‬حاڵه‌تی‭ ‬خنكانی‭ ‬هاوشێوه‌ی‭ ‬ئه‌وه‌ش‭ ‬ڕوو‭ ‬ده‌دات،‭ ‬ڕووداوه‌كه‌ش‭ ‬نه‌گه‌یشتووه‌ته‌‭ ‬ئاستی‭ ‬اقیامه‌تب‭. ‬تۆش‭ ‬كه‌‭ ‬باسی‭ ‬قیامه‌تی‭ ‬سێیه‌م‭ ‬ده‌كه‌یت،‭ ‬ئه‌دی‭ ‬كوانێ‭ ‬قیامه‌تی‭ ‬دووه‌م،‭ ‬تا‭ ‬باسی‭ ‬قیامه‌تی‭ ‬سێیه‌م‭ ‬بكه‌ین؟‭ ‬ڕه‌نگه‌‭ ‬وه‌ڵامی‭ ‬ئه‌مه‌‭ ‬ئاسان‭ ‬بێت‭. ‬یه‌كه‌مین‭ ‬قیامه‌ت‭ ‬ساته‌وه‌ختی‭ ‬شاڵاوه‌كه‌ی‭ ‬داعش‭ ‬بوو،‭ ‬كه‌‭ ‬كۆبانێی‭ ‬خاپوور‭ ‬كرد‭ ‬و‭ ‬خه‌ڵكه‌كه‌شی‭ ‬ده‌ربه‌ده‌ر‭ ‬كرد،‭ ‬ته‌نانه‌ت‭ ‬ئێمه‌‭ ‬ده‌توانین‭ ‬بڵێین،‭ ‬كۆبانێ‭ ‬ته‌فر‭ ‬و‭ ‬توونا‭ ‬كرا‭. ‬كاتێك‭ ‬خه‌ڵكه‌كه‌‭ ‬دوای‭ ‬ئازادكردنی‭ ‬گه‌ڕانه‌وه‌،‭ ‬له‌‭ ‬ماڵه‌كانی‭ ‬خۆیاندا‭ ‬ته‌نانه‌ت‭ ‬سه‌لكه‌‭ ‬پیازێكیان‭ ‬نه‌دۆزییه‌وه‌،‭ ‬سه‌رباری‭ ‬زیانی‭ ‬زۆر‭ ‬له‌‭ ‬سه‌ر‭ ‬و‭ ‬ماڵیان‭. ‬قیامه‌تی‭ ‬دووه‌میش‭ ‬ساته‌وه‌ختی‭ ‬دزه‌كردنی‭ ‬ده‌یان‭ ‬داعش‭ ‬بوو‭ ‬به‌‭ ‬جلوبه‌رگی‭ (‬ی‭ ‬پ‭ ‬گ‭) ‬و‭ ‬سوپای‭ ‬ئازاده‌وه‌‭ ‬بۆ‭ ‬نێو‭ ‬شاره‌كه‌،‭ ‬سه‌دان‭ ‬كه‌سی‭ ‬بێتاوانیان‭ ‬له‌‭ ‬شیرینیی‭ ‬خه‌ودا‭ ‬كوشت،‭ ‬هه‌ندێكیان‭ ‬له‌سه‌ر‭ ‬به‌رماڵ‭ ‬بوون،}

به‌رهه‌م عه‌لی  

^{زۆر ده‌یهێنم و ده‌یبه‌م، تا هه‌نووكه‌ له‌ نهێنیی ئه‌م لێشاوی كۆچه‌ی ئێستای خه‌ڵكی وڵاتانی سووریا و لیبیا و سوماڵ و عێراق و ئه‌فغانستان و ئێران و… هتد، تێ نه‌گه‌یشتووم، كه‌ ده‌ڵیم تێ ناگه‌م، مه‌به‌ستم هۆكاری كۆچكردنه‌كه‌ نییه‌، چونكه‌ له‌ هه‌ر یه‌كێك له‌م وڵاتانه‌، ساڵانێكه‌، سه‌دان هۆكار هه‌ن كه‌ وا له‌ هاووڵاتییانیان ده‌كات، بیر له‌ به‌جێهێشتنی نیشتمانی خۆیان و گه‌یشتن به‌ نیشتمانێكی دی بكه‌نه‌وه‌. به‌ڵام له‌وه‌ تێناگه‌م، بۆچی له‌ هێكڕا و له‌ ماوه‌ی مانگ و نیوێكدا، ده‌یان هه‌زار كه‌س بوونه‌ قاچاخچی و، سنووری ده‌ریایی و وشكایی وڵاتانی وه‌ك توركیا، یۆنان، هه‌نگاریا، سربیا، مه‌كه‌دۆنیا، ئیتاڵیا، ئاوڵا بوون و شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌ كۆن و كلاسیكییه‌كان و به‌له‌مه‌ رزیوه‌كان و تڕێله‌ سه‌رقه‌پاته‌كان، بوونه‌ پردی گه‌یشتن به‌ (به‌هه‌شت) و وه‌دیهێنه‌ری خه‌وه‌نی ئاره‌زوومه‌ندانی كۆچی یه‌كجاره‌كی! خۆ خه‌ڵكی ئه‌و وڵاتانه‌ی ناوم هێنان، ساڵانێكه‌، جه‌نگ و كوشتار و توندوتیژی و برسێتی و قاتوقڕی، بڕستی لێ بڕیون، ئیتر بۆچی له‌ ماوه‌ی ئه‌م مانگ و نیوه‌دا، له‌پڕ یاسا توندوڵه‌كانی پاراستنی سنوور و وه‌رگرتنی په‌ناهه‌نده‌، كه‌وتنه‌ ژێر پێ و هه‌موان ده‌ڵێن: ”ئێمه‌ باوه‌شی پڕ سۆز بۆ په‌نابه‌ران ده‌كه‌ینه‌وه‌“!} 

ڕێبوار سیوه‌یلی

له‌ خۆرهه‌ڵاته‌وه‌ بۆ خۆرئاوا و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌.. (له‌باره‌ی ئالانه‌ چكۆلی خنكێنراوه‌وه‌)

^{1 – ئه‌مڕۆ جیهان گوندێكی بچكۆله‌یه‌. ئه‌و گوته‌یه‌ی مارشاڵ مه‌ك لووهان (1911-1980)، ساڵه‌ها له‌مه‌وپێش پێشبینیی به‌ گوندبوونی جیهانی كردبوو، زۆر له‌مێژه‌ بووه‌ته‌ واقیعێكی جیهانی. جیهان گوندیكه‌ له‌ په‌یوه‌ندیی سیاسی، ئابووریی سه‌رمایه‌دارانه‌ به‌ كۆی دامه‌زراوه‌ و دروشمه‌كانی خۆیه‌وه‌. له‌ناو ئه‌م گونده‌دا، جیاوازییه‌كان سڕدراونه‌ته‌وه‌ و ژیان به‌ سیسته‌ماتیك و ستاندارد و لێكچوو كرا‌وه‌. نه‌ له‌ فڕۆكه‌خانه‌كان، نه‌ له‌ مۆڵ و ماركێته‌كان و نه‌ له‌ بانك و میدیاكان، جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆ له‌نێوان شوێن و گه‌ڕه‌ك و كۆڵانه‌ جوگرافیاییه‌كانی ئه‌م گونده‌ جیهانییه‌ نابینیت. هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و كۆڵان و گه‌ڕه‌كانه‌ی ئه‌م گونده‌یان پێكهێنابێت له‌ ڕووی جوگرافییه‌وه‌ لێكتر دوور بن، هێشتا په‌یڕه‌وی له‌ یه‌ك ستاندار و شێواز ده‌كه‌ن و وه‌ك یه‌كه‌یه‌كی گشتگیر و سه‌رجه‌مگیر، له‌ خزمه‌تی هه‌مان ماشێنی سه‌رمایه‌داریی مشه‌خۆردا، درێژه‌ به‌ كۆیلایه‌تیی مرۆڤه‌كان له‌پێناوی قازانج و سوودی زیاتردا، ده‌دات. ئه‌م گونده‌ جیهانیه‌ چیدی شوێنێك نییه‌ بۆ به‌خته‌وه‌ریی مرۆڤ، هێنده‌ی ئه‌وه‌ی}

حەمەسەعید حەسەن 

^{ئەوە‭ ‬ئاسایییە،‭ ‬ئەم‭ ‬نووسەر،‭ ‬ئیرەیی‭ ‬بەو‭ ‬نووسەر‭ ‬ببات،‭ ‬ڤیرجینیا‭ ‬ۆلف،‭ ‬چونکە‭ ‬ئیرەیی‭ ‬بە‭ ‬جیمس‭ ‬جۆیس‭ ‬دەبرد،‭ ‬بە‭ ‬نووسەرێکی‭ ‬خراپی‭ ‬لە‭ ‬قەڵەم‭ ‬دەدا‭. ‬تۆلستۆی‭ ‬بەشداریی‭ ‬هیچ‭ ‬جڤینێکی‭ ‬ئەدەبیی‭ ‬نەدەکرد،‭ ‬ئەگەر‭ ‬دەستۆیفسکیی‭ ‬بۆ‭ ‬بانگ‭ ‬کرابا‭. ‬سارتەر‭ ‬بۆیە‭ ‬خەڵاتی‭ ‬نۆبێڵی‭ ‬ڕەت‭ ‬کردەوە،‭ ‬چونکە‭ ‬کامۆ‭ ‬پێش‭ ‬وی‭ ‬وەریگرتبوو‭! ‬ئەدونیس‭ ‬دەڵێت‭: ‬خەلیل‭ ‬حاوی‭ ‬چونکە‭ ‬ئیرەیی‭ ‬پێ‭ ‬دەبردم،‭ ‬هەمیشە‭ ‬لەنێو‭ ‬هاوڕێیەکانیدا‭ ‬خراپ‭ ‬باسی‭ ‬دەکردم‭. ‬کە‭ ‬لێی‭ ‬دەپرسن،‭ ‬ئەدی‭ ‬ڕای‭ ‬تۆ‭ ‬لەبارەی‭ ‬ئەوەوە‭ ‬چییە،‭ ‬دەڵێت‭: (‬ڕێز‭ ‬لە‭ ‬ئەزموونی‭ ‬دەگرم،‭ ‬بەڵام‭ ‬چێژ‭ ‬لە‭ ‬شیعری‭ ‬وەرناگرم‭.) ‬لەبارەی‭ ‬ئەوەیشەوە‭ ‬کە‭ ‬مەحموود‭ ‬دەرویش‭ ‬گوتوویەتی‭: (‬شەرم‭ ‬لە‭ ‬فرمێسکی‭ ‬دایکم‭ ‬دەکەم،‭ ‬تامەزرۆییم‭ ‬بۆ‭ ‬نانی‭ ‬دەستی‭ ‬دایکم‭ ‬هەیە،‭) ‬ئەدونیس‭ ‬دەڵێت‭: (‬پێکەنینم‭ ‬بەو‭ ‬گریانە‭ ‬شیعرییە‭ ‬دێت‭.)‬}

^{ئەز‭ ‬لەمیژە‭ ‬ڕەخنە‭ ‬دەنووسم،‭ ‬زۆرینەی‭ ‬ئەوانەی‭ ‬بایەخم‭ ‬بە‭ ‬بەرهەمیان‭ ‬داوە،‭ ‬ئاوڕم‭ ‬لێ‭ ‬داونەتەوە،‭ ‬دەرفەتم‭ ‬بۆ‭ ‬ڕەخساندوون‭ ‬و‭ ‬ڕۆڵم‭ ‬لەوەدا‭ ‬هەبووە،‭ ‬بناسرێن،‭}

بەفراو نوری

^{پەنابەران‭ ‬نەتەوەیەکی‭ ‬نوێن‭ ‬لەسەر‭ ‬زەوی‭. ‬ئەمە‭ ‬ڕستەیەکی‭ ‬بەختیار‭ ‬عەلییە‭ ‬لە‭ ‬ڕۆمانی‭ ‬جەمشید‭ ‬خانی‭ ‬مامەوە‭… ‬لە‭ ‬زمانی‭ ‬جەمشیدەوە‭. ‬ئەم‭ ‬ڕستەیە‭ ‬بەسە‭ ‬بۆ‭ ‬ئەوەی‭ ‬تێ‭ ‬بگەین‭ ‬کە‭ ‬پەنابەر‭ ‬لە‭ ‬ئەمڕۆدا‭ ‬هەم‭ ‬خۆی‭ ‬جۆرە‭ ‬دۆخێکی‭ ‬نوێیە‭ ‬و‭ ‬هەم‭ ‬ئەو‭ ‬کۆمەڵگایانەش‭ ‬دەخاتە‭ ‬ژێر‭ ‬پرسیارەوە‭ ‬کە‭ ‬بەجێیان‭ ‬دەهیلێت‭ ‬و‭ ‬بەرەو‭ ‬ڕوویان‭ ‬دەچێت‭. ‬}سەرەتای‭ ‬دامەزراندنی‭ ‬هەموو‭ ‬سیستمێکی‭ ‬قانوونی‭ ‬لە‭ ‬چەمکی‭ ‬هاووڵاتییەوە‭ ‬دروست‭ ‬دەبێت،‭ ‬لە‭ ‬زۆرینەی‭ ‬کولتوور‭ ‬و‭ ‬کۆمەڵگاکاندا‭ ‬هاووڵاتی‭ ‬و‭ ‬مرۆڤ‭ ‬دەبن‭ ‬بە‭ ‬یەک‭ ‬چەمک‭ ‬کە‭ ‬لە‭ ‬یەک‭ ‬جیا‭ ‬نابنەوە‭. ‬چەند‭ ‬ساڵێکە‭ ‬کە‭ ‬پرسی‭ ‬مافی‭ ‬مرۆڤ‭ ‬زۆر‭ ‬قسەی‭ ‬لەسەر‭ ‬دەکرێت،‭ ‬سەنگی‭ ‬پرس‭ ‬و‭ ‬پرسەکە‭ ‬لەوەدا‭ ‬کۆ‭ ‬دەبێتەوە،‭ ‬ئایا‭ ‬مرۆڤێکی‭ ‬خالس‭ ‬و‭ ‬گەردوونی‭ ‬لە‭ ‬سەرەوەی‭ ‬چین‭ ‬و‭ ‬نەتەوە‭ ‬و‭ ‬دین‭ ‬بوونی‭ ‬هەیە؟‭ ‬کە‭ ‬باس‭ ‬لە‭ ‬مرۆڤ‭ ‬دەکەین‭ ‬باس‭ ‬لە‭ ‬چی‭ ‬دەکەین؟‭

ناسر باباخانی

Read more...