رەزا شوان 

^{کوردیلەکانی ئەمڕۆمان .. نەوەی داهاتووی کوردسـتانن .. هیــوا و ئومێدی گەلەکەمانن .. بەردی بنـاغە و کۆڵەکەکـانی کۆمەڵـگای داهاتــووی کوردســتانن .. کوردیلەکــــانمان گرنگترین سامـان و سەرمـایەی گەلی کوردمـانن .. کە لە سـامانی نەوت و زێڕێش زۆر بە نرختر و گرنگترن .} کوریــــلەکانمان، تـۆوی ژیـان و مانـمانن .. دەڕوێن و شـین دەبـن .. ساڵ لە دوای ساڵ گەورەتــر دەبن .. دەبنە نەمامی تەڕ و ناسکی هــیوامان .. تا زیـاتر بەیاخ بەم شــــلکە نەمامانەی ئەمڕۆمان بدەین .. تا زیاتر خزمەتیان بکەین .. جوانـتر دەڕسکێن .. باشــتر چـرۆ و گـەڵا دەکەن .. نایابتر بەر دەدەن .. دەبنە کەڵەداری بەهـێز و رەگ داکوتــراو .. دەتوانن لەبەر لیزمە و رەهێڵە و رەشەبا و زریان و تۆفانی رۆژگارە سەختەکاندا خۆیان بگرن و هەڵنەتەکـێن .. دەتوانن لەگەڵگۆڕانکارییە خێراکانی ئەم سەردەمە جەنجاڵە و،لەگەڵ داهاتووی جەنجاڵتردا دەربەرن .. لە کاروانی خێراڕەوی شارستانی و پێشکەوتن دوانەکەون .. لەگەڵ داهێنانە

 شەماڵ بۆکانی

بەلێکدانەوەو پێداچونەوەیەکی نەک زۆر ووردیش، بەمێژویی سیاسی‌و کۆمەڵایەتی‌و کەلتوری زۆربەیی وڵاتانی دەورو بەرداو تەنانەت وڵاتانی دوورە دەستیش بەدەرئەنجامێک دەگەیین، ئەم دەرئەنجامە ئاخۆ گەڵالەیی تایبەتی هەبووەو هەیە، یان خود نەریت‌و باوی رۆژ کردویەتە خاڵی سەرەکی سەرکەوتنی نەتەوەیەک‌.لە زۆرێک لەبۆنەکان بێ‌ئەوەی کاریگەری سیاسی بەسەرەوە بوبێ، بۆتە ئامرازێک بۆ بەرژەوەندی سیاسی‌و پێکانی خاڵی سەرەکی بۆ سەرکەوتنی نەتەوەیەکی ژێر دەست، ئەمەلەحاڵێکدایە نەک تەنیا بۆ نەتەوەیەکی ژێر دەست بگرە بۆ ئەونەتەوانەش کە ئاڵاو وڵاتی سەربەخۆیان هەیەو،لە بوارە جۆراوجۆرەکانی وەکو تەکنەلۆژیای سەردەمی پزیشکی‌و ئابووری‌و تەسلیحاتی چەکە ئەتۆمیەکانیش‌و مانگی دەستکردیش سەربەخۆن‌و دڵەڕاوکێی ئەوەشیان نییە وڵاتێک یان وڵاتانێک هێرشیان بکەنە سەر‌و سەروەریان پێشێل بکەن. چونکە بە هاوپەیمانی ئەم بۆشاییشیان

 ڕێناس جاف

^{ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وپێش واته‌ ڕۆژانی  6، 7 و 8ی ڕه‌شه‌ممه‌ی ساڵی 1392ی هه‌تاوی(25، 26 و 27 ی فێبریوه‌ری 2104) شاری "سنه"‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان و هۆڵی سینه‌ما "به‌همه‌ن"ی ئه‌م شاره‌ وه‌رگری میوانانی کۆبوونه‌وه‌ و جڤینێک بوو  له‌ژێر سه‌ردێڕی: " کۆبوونه‌وه‌ی وه‌رگێڕه‌کورده‌ ئێرانییه‌کان" به‌ ته‌وه‌ری "محه‌ممه‌دی قازی" و "برایمی یۆنسی".  ئه‌م جڤینه‌ که‌ خۆیان گوته‌نی(به‌رپرسان و به‌ڕێوه‌به‌ران) نزیکه‌ی 5 مانگ پێشتر به‌ مه‌به‌ستی به‌ڕێکردنی وتار و بابه‌ت له‌ چه‌ندین  بوار و به‌شدا بۆ تاووتوێی به‌رهه‌مه‌کانی دوو وه‌رگێڕی ناوداری کوردی فارسینووس محه‌ممه‌دی قازی و برایمی یۆنسی و هه‌روه‌ها ته‌وه‌رێک له‌سه‌ر وه‌رگێڕانی کوردی به‌ دوو زمانی کوردیی و فارسی، بانگه‌وازی بۆ کرابوو، به‌ هه‌موو خاڵه‌ ئه‌رێنیی و نه‌رێنییه‌کانییه‌وه‌ کۆتایی پێهات. به‌ وته‌ی به‌ڕێوه‌به‌رانی جڤینه‌که‌}

ڕێناس جاف

مێژووی مرۆڤایه‌تی به‌ درێژایی ته‌مه‌نی خۆی، گه‌لێک کاره‌سات و ڕووداوی دڵهه‌ژێن و تاڵی به‌خۆوه‌ بینیوه‌.په‌ڕتووک و کتێبه‌ مێژووییه‌کان ئه‌مه‌مان پێ ده‌ڵێن .به‌ڵام مه‌رگه‌بارانه‌که‌ی "هه‌ڵه‌بجه"‌ ،یه‌کێکه‌ له‌ تاڵترین مه‌رگه‌ساته‌کانی مێژووی مرۆڤایه‌تی و په‌ڵه‌یه‌کی بۆر و هه‌ره‌ ڕه‌شه‌ به‌نێوچاوانی ڕژێمی له‌ناوچووی به‌عسی سه‌ددامه‌وه‌ و ئه‌و تاوانه‌ دژه‌ مرۆییه‌ بۆ هه‌میشه‌ی دیرۆک نه‌خشی سه‌ر ڕووپه‌ڕی کتێبی مێژوو ده‌مێنێته‌وه‌.ڕۆژی 16ی سێی ساڵی 1988ی زایینی بێگومان یه‌کێکه‌ له‌ ڕۆژه‌ هه‌ره‌ ڕه‌شه‌کان بۆ گه‌لی کورد و بگره‌ یه‌ک له‌ دڵته‌زێنترین مه‌رگه‌ساته‌کانی سه‌ده‌ی بیسته‌میش تێیدا ڕووی دا. به‌و ڕۆژه‌ ڕه‌شه‌ ڕژێمی ناپاکی به‌عس به‌ 50 فڕۆکه‌ی جه‌نگیی و 4 بۆمبی 500 کیلۆییه‌وه‌ شاری "هه‌ڵه‌بجه‌"ی کیمیاباران کرد و بارانی مه‌رگی به‌سه‌ر مرۆ و دار و به‌ردی ده‌ڤه‌ره‌که‌ی شاره‌زووردا داباراند که‌ هه‌ر ده‌ستبه‌جێ پتر له‌ 5هه‌زار مرۆی بێ تاوان به‌ده‌م بۆمبه‌ کوشنده‌کانی سه‌رده‌مه‌وه‌ په‌ڕی گیانیان هه‌ڵوه‌ری و به‌ هه‌زارانیش بریندار بوون که‌ هێشتا پاش تێپه‌ڕینی 25ساڵان، به‌رکه‌وتووانی چه‌که‌ کیمیاییه‌کان به‌ ده‌س ئازاره‌کانی ئه‌و چه‌شنه‌ چه‌کانه‌وه‌ ناڵانن و هه‌ر ساڵه‌ و ده‌یان که‌سی

_{رۆجه‌ر كۆهن له‌ فارسییه‌وه‌: به‌ختیار ئه‌حمه‌د ساڵح}

 ^{_{روداوه‌ نوێكانی خۆرهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاست هه‌روه‌ك خۆرهه‌ڵاتی‌ كۆن كه‌وتۆته‌ رۆژئاوای‌ ئاسیاوه‌، وادێته‌ پێشچاو كه‌ توشی سه‌رلێشێوانمان بكات، ئه‌گه‌ر باوه‌ڕمان به‌وه‌ هه‌بێت كه‌ رونی‌ ده‌بێته‌ مایه‌ی‌ ده‌رك كردن، ئه‌وا ده‌رك كردنیش ده‌بێـته‌ مایه‌ی‌ دروستكردنی‌ سیاسه‌تێكی‌ دروست، با پێكه‌وه‌ چاوێك بخشێنینه‌وه‌ به‌سه‌ر چه‌ند نمونه‌یه‌كدا له‌ ناوچه‌كه‌:
1.    وڵاته‌ یه‌كگرتوه‌كان ئه‌مه‌ریكا به‌به‌هانه‌ی‌ بونی‌ چه‌كی‌ كۆمه‌ڵكوژ هێرشی كرده‌ سه‌ر عێراق، به‌ڵام عێراق هیچ جۆره‌ چه‌كێكی كۆمه‌ڵكوژی‌ نه‌بو. ئه‌م هێرشه‌ زۆرینه‌ی‌ شیعه‌ی‌ عێراقی خسته‌سه‌ر كورسی ده‌سه‌ڵات و بوه‌ هۆی‌ زیادتر كردنی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ شیعه‌ی‌ دوژمنی‌ وڵاته‌ یه‌كگرتوه‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا. به‌ روخاندنی‌ ده‌سه‌ڵاتی‌ سونه‌كان باڵانسی شیعه‌ و سونه‌ له‌ خۆرهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاستدا تێكچو و بوه‌ هۆی‌ توڕه‌ كردنی‌ سعودیه‌ی‌ هاوپه‌مانی‌ ئه‌مه‌ریكا (له‌ڕوی تیۆرییه‌وه‌).
2.    بنه‌ماڵه‌ی‌ ئالسعود}}

عەبدولڕەحمان سدیق

ئێستا زۆر لە وڵاتان كەوتوونەتە گرتنەبەری رێوشوێنی گونجاو بۆ كەمكردنەوەی بەكارهێنانی ماددە پلاستیكییەكان و كیسەی نایلۆن، بۆ نموونە فەرەنسا و ئێرلەندا و هەندێك لە ویلایەتەكانی ئەمریكا و وڵاتانی ئەفریقی وەك ئۆگەنداو كینیا، لە ئاسیاش بەنگلادیش، بڕیاری راگرتن و كەمكردنەوەی بەكارهێنانی ئەم نایلۆنانەیان داوە و باجیان خستووەتە سەر كارگەكانی بەرهەمهێنانی ئەم كیسە نایلۆنانە.    سەبارەت بەماددە پلاستیكیەكانیش كە زۆر لە شتومەكەكانی ژیانی ئەمڕۆی مرۆڤی لێ دروست دەكرێت، زۆر لە وڵاتان لە رێگەی ریسایكلینەوە، یان دووبارە بەكارهێنانەوە، یان كەمكردنەوەی بەكارهێنانییەوە، یان شیكردنەوەی بۆ پێداویستیی دیكە، خەریكی كۆنترۆڵكردنی تەشەنەكردنی بەكارهێنانی ئەو

رەزا شوان

^{شاری هەڵەبجە، یەکێکە لە شارە جوان و قەشەنگەکانی باشووری کوردستان .. شاری هەڵەبجە دەکەوێتە باکووری رۆژهەڵاتی پارێزگای سلێمانی .. (٨٣) کیلومەتر لە شاری سلێمانییەوە دوورە .. رووبەری هەڵەبجە ( ١٥٥٩) کيلۆمەتری چوارگۆشە .. هەڵەبجە لە ساڵی (١٨٨٩) دا کرا بە قەزا .. لە ساڵی ( ١٩٨٨) دا ، واتە لە کاتی کیمیابارانکردا ژمارەی دانیشتوانی شاری هەڵەبجە (٧٥) هەزار کەس بوون .. بەڵام ئێستا ژمارەیان (١٢٥) هەزار کەسە .. سەرجەم دانیشتوانی قەزای هەڵەبجە کوردن .} قەزای هەڵەبجە بە چەند زنجیرە چیایەک دەوردراوە .. لە باکووریدا ( زنجیرە شاخـە سەرکەشەکانی هەورامـان ) ـە .. لە باشووریدا زنجیرە شاخـە جـوانەکانی ( باڵامبۆ ) یە .. لە رۆژهەڵاتیدا شاخی ( شنروێ ) و ( دەریاچەی دەربەندیخان ) ـە .. لە رۆژئاواشیدا دەشتی بە پیت و بە ناوبانگی شارەزوورە .. شاری هەڵەبجە (٧٢٦) مەتر لەسەر رووی دەریاوە بەرەزە .. ئەمەش ئاو و هەوایەکی خۆش و سازگاری پێ بەخشیوە

عەتا قەرەداخی

ئایا ئایندەی پەیوەندی نێوان كورد و عەرەبی عێراق بەرەو كوێ دەڕوات؟ ئایا ئەگەری پێكەوەژیانیان هەیە؟ ئایا ئەو هۆكارانە چین كە بەردەوام دەسەڵاتە ناوەندییەكانی عێراق وەكو دەوڵەتێكی داگیركەر رەفتار لەگەڵ كورددا دەكەن؟ ئایا كورد دەتوانێت بە چ شێوەیەك بەرپەرچی سیاسەتی داگیركەری عێراقی بداتەوە؟ ئایا كورد دەتوانێت فشار لەسەر دەوڵەتی ناوەند دابنێت؟ لەسەرووی هەموو ئەمانەوە كار چییەو پێویستە كورد چی بكات بۆ ئەوەی خۆی لەم بارە شلۆق و پڕ لەنیگەرانییە رزگار بكات؟
بێگومان ئەوەی ئێستا عەرەبی عێراق بەرامبەر بەكورد ئەنجامی دەدات لەدایكبووی ئەم چركەساتە نییە، بەڵكو بەرهەمی كۆی ئەو مێژووەیە كە تێیدا عەرەب هاوشێوەی تورك و فارس كراونەتە فەرمانڕەوای كورد. بەمانایەكی دیكە ئەوەی ئەمڕۆ لەجوگرافیای كوردستاندا دەگوزەرێت و داگیركەرانی عەرەب و تورك و فارس گەلی كورد دەچەوسێننەوەو سەركوتی دەكەن و بەهەموو شێوەیەك هەڵی سڕینەوەی بوون و شووناسی دەدەن

گۆڕینی : رەزا شوان

^{ئەگەر بە مێژوودا بچنییەوە و، چاوێک بە کۆمەڵێک بزووتنەوەی جەماوەریدا بخشێنین کە لە ماوەی چوار ساڵی رابردوودا، گەلە داماو و هەژارەکەمان بەرپایان کرد، لەوانە خۆپيشاندان، مانگرتن، کامپینی کۆکردنەوەی واژووکردن، چەندین چالاکی راگەیاندن بۆ کۆبوونەوەی ناڕەزایی، لە پێناوی لابردنی یەکێک لە نەهامەتییەکان و، ئەو ستەمانەی لە گەلەکەمان کران .. دەبینین بارودۆخەکە هەر وەک خۆی ماوەتەوە، سوودیان نەبووە، هەرگیزیش سوودیان نابێت، لەگەڵ حکومەت و پەڕلەمانێکدا، کە هەموو شێوازێک و فڕتوفێڵێک بەکاردەهێنن، لە پێناوی داکۆکیکردن لە بەرژەوەندییەکانی حیزبەکان و، ئەو کەسانەی کە لە سایەی ئەم دەزگایانەدان، بەڵکو کار گەیشتە رادەی ئەوەی کە چەک بەرزبکەنەوەو، بە زمانی چەک وەڵامی داخوازییەکانی جەماوەر بدەنەوە، شیوازێکی دڕندانەی  دوور لە لۆژيک ، هەروەها بوختان و تاوان دەخەنە پاڵ ئەو کەسانەی، کە هاوڕایان نین و، دەیانەوێ رەخنەیان لێبگرن و، گوزارشت لە ڕای خۆیان بکەن .}

له‌ فارسییه‌وه‌: ڕێناس جاف

   له‌ هه‌ڤپه‌یڤین له‌گه‌ڵ ڕاوێژکاری به‌شی فێرکردن و  بارهێنانی به‌رنامه‌ی په‌ره‌پێدانی ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌کان

 ^{دوکتۆر موحه‌ڕه‌م ئاقازاده‌: "خوێندن به‌ زمانی زگماکی" ڕاڤه‌ و شرۆڤه‌کردنی ناوێ‌} "بریا توانیبا‌م جارێکی تر له‌دایک ببمه‌وه‌ و "حافز"م به‌ زمانی فارسی خوێندبایه‌وه‌."  ئه‌مه‌ وته‌ی "گۆتێ"‌ی شاعیری ئه‌ڵمانییه‌. په‌یوه‌ندی نێوان زمانی زگماکی و زمانی دووهه‌م و سێیه‌م چلۆن په‌یوه‌ندییه‌که‌‌؟ ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌ چنه‌ که‌ له‌ زمانی زگماکییدا خۆ ده‌رده‌خه‌ن  که‌چی زمانه‌کانی دی  بێبه‌شن له‌و فاکته‌رانه‌‌؟ باشه‌ ئه‌ی مرۆ ناتوانێ به‌ زمانی دووه‌م بژی،خۆشه‌ویستی بکات،بخوێنێته‌وه‌ و شێعر بهۆنێته‌وه‌؟ گه‌ر ئه‌م هه‌مووه‌ی بۆ بچێته‌ سه‌ر ،ئیدی چ پێویست به‌ فێربوون و خوێندن به‌ زمانی زگماکی وه‌ک سه‌ره‌تایییترین ماف ده‌کات؟ په‌یوه‌ندی نێوان شوناس و زمانی زگماکی ته‌وه‌ری هه‌ڤپه‌یڤینی ڕۆژنامه‌ی"شه‌رق" له‌گه‌ڵ دوکتۆر  "موحه‌ڕه‌م ئاقازاده" مامۆستای