^{هێمن عەبدوڵڵا}

^{مەسعود بارزانی لە نوێترین هەڤپەیڤینیدا دەڵێ سنووری وڵاتانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بوونەتە سنووری سەر كاخەز. دەشڵێت لە كێشانەوەی ئەمجارەی سنوورەكانی ناوچەكەدا دەبێ، بەپێچەوانەی سەت ساڵ پێش ئێستا، خەڵكی ناوچەكە خۆیان رۆڵیان هەبێت. ئەم قسەیە لەكاتێكدا دەكرێت كە جیهان دوای چەندین هەوڵ بۆ لابردن و كاڵكردنەوەی سنوورەكان، سەرلەنوێ بیر لە پڕڕەنگكردنەوەی سنوورەكان دەكاتەوە. وەك بارزانیش دەیڵێت، دەبێ ئەمجارە سنوورەكانی كوردستانێكی سەربەخۆ بكێشرێن.}هەرچەندە شەڕی چەند هەزارەی مرۆڤایەتی لەگەڵ یەكدی لەسەر كێشانی سنوورەكان بووە و چیرۆكی نێو كتێبە ئاسمانییەكانیش لە باسی شەڕدا هەمیشە باسی كێشانی سنوورەكان دەكەن، بەڵام زۆر جووڵانەوە هەبوون لە مێژووی ئێمەدا كە هەرچەندە هەوڵیان بۆ كێشانی سنووری نوێ داوە، بەڵام لە نێوەڕۆكدا ئامانجیان كاڵكردنەوەی سنوورەكان بووە.

^{بەرهەم عەلی}

^{ھەر مرۆڤێکی کورد، ئەگەر بە ڕەسەن و بنەچە کوردێکی بێ غەل و غەش بێ، مەبەستم ئەوەیە کە لە دایک و باوکێکی کوردی خالیس بێت، جا ئەو کوردە، زەردەشتی بێ یان ئێزدی، کاکەیی بێ یان سابئی، کریستیان بێ یان جوو یاخود موسڵمان، شیعە بێ یان سوننە، سەلەفی بێ یان سۆفی، لەسەر ھەر رێباز و تەریقەتێکی ئیسلامیش بێ، گوندیی بێ یان شاری، بێ ویستی خۆی ئاگری خۆش دەوێ.لە ھەر وەرزێکی ساڵدا، ھاوین بێ یان زستان، پایز بێ یان بەھار، لە چیا بێ یان دەشت و ئاقار، ئاگرێک بکەرەوە، بزانە چۆن ئەو مرۆڤە کوردە بە ئارامییەکی دەروونییەوە، لە ھەناوی ئاگرەکە دەڕوانێ، چۆن ھەست بە ئاسوودەیی رۆحی دەکات، بزانن چۆن بەدیاریەوە رادەمێنێ، من تەنانەت سەرنجم لە منداڵی ساوای کوردیش داوە، زۆر تایبەت لە ئاگر رادەمێنێ.رووداوی ئەو ھەورەتریشقەیەی نازانم لە چ ساڵێک و چ گۆشەیەکی ئەم دنیایە لە دارستانێکی داوە و سووتاندوێتی و دواتر بووەتە ھۆی ئەوەی مرۆڤە سەرەتاییەکان،}

^{کارزان سەباح هەورامی}

ھەموولایەنەکان چاوەڕوانی ئەوەبوون جارێکی دیکە ھەرێمی کوردستان داوای گفتووگۆ لەگەڵ بەغدا بکاتەوە، بەڵام ئەوەی دواجار ھەموو دوودڵیەکانی رواندەوە قسەکانی مەسعود بارزانی، سەرۆکی ھەرێمی کورستان بوو کە لەڕۆژی نەورۆزدا پەیامێکی ئاراستەی خەڵکی کوردستانکرد و بەراشکاوانە رایگەیاند کە "مەسەلەی ریفراندۆم لەگەڵ عێراق باس دەکەین و گفتوگۆیان لەگەڵ دەکەین و پاشان ریفراندۆم دەکەین". قسەکانی بارزانی نیشانەی ئەوەیە کە جارێکی دیکە ھەرێمی کوردستان ناگەرێتەوە بۆ بەغدا بۆ ئەوەی کە دووبارە لەبارەی بودجەی و مووچە و بابەتی پێشمەرگەوە قسە بکات، بەڵکو ئەم جارە بۆ بابەتی ڕیفراندۆم و پرسی سەربەخۆی لەگەڵ بەغدا قسەدەکات، ھەڵبەتە لەوە دەچێت ھەندێک لایەن لە ناوخۆی ھەرێمی کوردستان و دەرەوەی ھەرێمی کوردستانیش پێیان وایە کە ھەرێمی کوردستان ناتوانێت لەم کاتەدا ھەنگاوی سەربەخۆی بنێت، بەڵکو دەبێت جارێکی دیکە دەرفەت بەبەغدا بدرێتەوە، بەڵام لەڕاستدا لەماوەی رابردوو دەرکەوت کە گروپێک لە عێراق بەبیرکردنەوەی حکومەتەکانی رابردوو دەیەوێت کورد بەپلەدوو سەیربکات.

^{پێشه‌كی
به‌گوێره‌ی یاسای نوێی خزمه‌تی زۆره‌ملێی سه‌ربازی له‌سوپای عێراقدا، پێویسته‌ هه‌موو ئه‌و نێرینانه‌ی له‌نێوان 19 بۆ 45 ساڵیدا، هه‌ریه‌ك بۆماوه‌یه‌كی دیاریكراو خزمه‌ت بكه‌ن و ببنه‌ سه‌رباز، جگه‌ له‌وانه‌ی كه‌هه‌ڵگری بروانامه‌ی به‌رزن.
كاردانه‌وه‌كان
كاردانه‌وه‌ی پێكهاته‌ و فراكسیۆنه‌ سیاسییه‌كان جیاوازه‌ به‌رانبه‌ر ئه‌و پرۆژه‌ یاسایه‌، هاوكات په‌سه‌ند كردنی یاساكه‌ له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی وه‌زاره‌تی به‌رگری عێراقه‌وه‌، كاردانه‌وه‌ی توندی لای گه‌نجان دروست كردووه‌. پێشتر ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ په‌سه‌ندكردنی پرۆژه‌كه‌ی به‌كۆی ده‌نگ له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی وه‌زاره‌ته‌وه‌ ڕاگه‌یاند. جه‌ختیشی له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ ئاشكرا كردنی ئه‌و بابه‌ته‌ له‌ئێستادا به‌به‌رنامه‌یه‌و شتێكی هه‌ڕه‌مه‌كی نیه‌. هۆكاره‌كه‌یشی بۆ هه‌ڕه‌شه‌ تیرۆریستییه‌كانی سه‌ر وڵات گه‌ڕانده‌وه‌.یه‌كێك له‌هاووڵاتییه‌ عێراقییه‌كان، ده‌ڵێت: " بڕیاره‌كه‌ شاراوه‌یه‌و ورده‌كاری تێدانیه‌، تایبه‌ت بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی پێشتر خزمه‌تی سه‌ربازییان كردووه‌، چونكه‌ من خۆم خزمه‌تی سه‌ربازیم له‌دوای زانكۆ كردووه‌، نازانم ئایا دووباره‌ ناچارده‌كرێمه‌وه‌ به‌خزمه‌ت یان نا؟".}

^{د.چواس حسن}

^{سەرۆک ئۆباما لە دواچاوپێکەوتنیدا لەگەڵ رۆژنامەى (زئەتلەنتیک) لەبارەى بەکارهێنانى هێزەوە لەلایەن دەوڵەتەوە دەڵێت (هێزى راستەقینە واتاى لە توانادا بێت ئەوە بەدەست بهێنیت کە دەتەوێت، بەبێ ئەوەى ناچار بیت پەنا بۆ توندوتیژى بەریت). ئەمە بۆچوونى لووتکەى دەسەڵاتى بەهێزترین دەوڵەتى جیهان لە ڕووى سەربازیەوەیە. هێزێک دەتوانێت سەرجەم ویستەکانى بە بەکارهێنانى هەموو چەکە کوشندەکانى کە مرۆڤایەتى پێیان گەیشتووە وەدى بهێنێت، بەڵام لەهەمان کاتدا زۆر دوودڵە لە بەکارهێنانیان و پێی وایە کە پەنا بردنە بەر توندوتیژى ماناى بەهێزیى ڕاستەقینە ناگەیەنێت، بەڵکو ئەوە جۆرێکە لە بێهێزى.لێرەوە و لەبەر ڕۆشنایى ئەم وتەیەى سەرۆک ئۆبامادا، بە ڕەچاوگرتنى ئەوەى بەکارهێنانى چەکى کیمیاوى لەلایەن دەوڵەتەوە لە دژى هاووڵاتیانى سفیلی خۆى، کە لووتکەى پەنابردنە بەر توندوتیژیە بۆ سەپاندنى دەسەڵاتى دەوڵەت بەسەر هاووڵاتییەکانیدا، دەتوانین بڵێین کە ڕژێمى بەعس لە کاتى بەکارهێنانى چەکى کیمیاویدا لە بەرامبەر خەڵکى هەڵەبجەى شەهید و پاشانیش لە گەلێک ناوچەى ترى کوردستاندا، لە لا}

^{عه‌تا شیخ حه‌سه‌ن}

^{مێژوو و ده‌وڵه‌ت، دوو چه‌مكی‌ سیادی و گرینگن له‌ فه‌لسه‌فه‌ی سیاسیدا، كه‌ بیرمه‌ندی گه‌وره‌ی ئه‌ڵمــــانی (هیگل)ی پێ ده‌ناسرێته‌وه‌. ئاخر (هیگڵ) له‌ژێر كاریگه‌ری و گرینگیی ده‌وڵه‌تدا فه‌لسه‌فه‌كه‌ی به‌ جۆریك تیۆریزه‌ كرد، كه‌ ده‌وڵه‌ت به‌ دیارییه‌كی یه‌زدانی له‌سه‌ر زه‌وی و، دامه‌زرێنه‌ره‌كه‌شی به‌ پاڵه‌وانی مه‌یدان و، سنووره‌كه‌شی به‌ فه‌له‌كی ئازادی و ئه‌خلاق پێناسه‌ بكات.ڕێكاره‌ سلوكییه‌كانی تاك و خود سانسۆری به‌رانبه‌ر داب و نه‌ریت، كه‌ ئیراده‌ و ویژدانی گه‌ل به‌رهه‌می هێناوه‌، مۆركی ژینگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌ڵده‌گرێت و، له‌پێناوی ڕاگرتنی هاوسه‌نگیی كۆمه‌ڵگایشدا، ‌ده‌بێت به‌ یه‌كێك له‌ سه‌رچاوه‌كانی یاسا، خۆئه‌گه‌ر ئه‌و مه‌قوه‌له‌یه‌ش ڕاست بێت كه‌ ده‌ڵێت، ده‌وڵه‌ت ته‌عبیریكی یاساییه‌ بۆ كۆمه‌ڵگا، كه‌واته‌ جــــارێك كۆمه‌ڵگا و ژینگه‌ی‌كۆمه‌ڵایه‌تی یاسا به‌رهه‌م دێنیت و، جــارێكیش (ده‌وڵه‌ت) كۆمه‌ڵگا و ژینگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی به‌ یاسایی ده‌كات، دیاره‌ هێزی هاوبه‌شی نێوان ئه‌م دوو فاكته‌ش، ته‌نها ئیراده‌ و ویژدانی گه‌له‌.}ڕۆژهه‌ڵاتی ناوین وه‌ك ناوچه‌یه‌كی ده‌وڵه‌مه‌ندی سه‌رچاوه‌ی

 ^{زنجیرە‭ ‬سیمینارێکی‭ ‬شێرزاد‭ ‬حەسەن،‭}‬لە‭ ‬شارەکانی‭ ‬ئه‌ڵمانیا

^{شێرزاد‭ ‬حەسەن،‭ ‬کە‭ ‬لە‭ ‬لایەن‭ ‬ناوەندی‭ ‬ئه‌ڵمان‭ ‬و‭ ‬کورد‭ ‬بۆ‭ ‬پێکەوەژیان‭/ ‬واتە‭ ‬ناوەندی‭ ‬کولتوریی‭ ‬کورد‭/ ‬لە‭ ‬شاری‭ ‬نورنبێرگ‭ - ‬ەوە‭ ‬بۆ‭ ‬دەرەوەی‭ ‬وڵات‭ ‬بانگهێشت‭ ‬کرابوو،‭ ‬توانی‭ ‬لە‭ ‬ڕۆژانی‭ ‬23‭/‬1‭ ‬تا‭ ‬7‭/‬2‭/‬2016‭ ‬له‌‭ ‬حەوت‭ ‬شاری‭ ‬ئه‌ڵمانیادا‭ (‬نورنبێرگ،‭ ‬میونشن،‭ ‬فرانکفورت،‭ ‬هانۆڤەر،‭ ‬بەرلین،‭ ‬مانهایم‭ ‬و‭ ‬کوڵن‭) ‬لەژێر‭ ‬سەردێڕی‭ (‬ڕۆژهەڵاتی‭ ‬ناوەڕاست‭ ‬و‭ ‬چەقین‭ ‬لەناو‭ ‬بازنەکانی‭ ‬زەبروزەنگدا‭)‬،‭ ‬سیمینارێکی‭ ‬بەپێز‭ ‬پێشکەشی‭ ‬کوردەکانی‭ ‬هەندەران‭ ‬بکات‭.‬لەم‭ ‬سیمینارانەدا،‭ ‬شێرزاد‭ ‬حەسەن،‭ ‬هەوڵی‭ ‬ئەوەی‭ ‬دەدا‭ ‬کە‭ ‬سەرەتا‭ ‬بە‭ ‬شێوەیەکی‭ ‬گشتی‭ ‬و‭ ‬بنەڕەتی،‭ ‬سەرنجی‭ ‬گوێگران‭ ‬بۆ‭ ‬مێژووی‭ ‬زەبروزەنگ‭ ‬ڕابکێشێت‭. ‬ئەمەشی‭ ‬گەڕاندەوە‭ ‬بۆ‭ ‬کۆتاییهاتنی‭ ‬دایکسالاری‭ ‬و‭ ‬سەرهەڵدانی‭ ‬پیاوسالاری،‭ ‬کە‭ ‬دوا‭ ‬جار‭ ‬بەوەش‭ ‬کۆتایی‭ ‬هاتووە‭ ‬کە‭ ‬ژن‭ ‬لە‭ ‬مێژوو‭ ‬بۆ‭ ‬هەزارەها‭ ‬ساڵ‭ ‬دەربکرێت‭.‬‭ ‬ئاماژەی‭ ‬بەوەش‭ ‬کرد‭ ‬کە‭ ‬پیاوان‭ ‬بۆ‭ ‬هەمیشە‭ ‬وەک‭ ‬ڕاوچی‭ ‬و‭ ‬شەڕڤان‭ ‬نەسرەوتوون،‭ ‬هەر‭ ‬لە‭ ‬سەرەتاوە‭ ‬مرۆڤ‭ ‬بەبێ‭ ‬توندوتیژی‭ ‬نەژیاوە،‭ ‬وەك‭ ‬دیارە‭ ‬مێژووی‭ ‬نێرسالاری‭ ‬خوێندنەوەی‭ ‬جیاوازی‭ ‬بۆ‭ ‬کراوە‭ ‬کە‭ ‬ماوەکەی‭ ‬بۆ‭ ‬دە‭ ‬هەزار‭ ‬ساڵ‭ ‬دەگەڕێتەوە،‭ ‬هەندێکیش‭ ‬بۆ‭ ‬پێنج‭ ‬هەزار‭ ‬ساڵ‭ ‬نزیکی‭ ‬دەخەنەوە،‭ ‬کە‭ ‬هاوکاتە‭ ‬لەگەڵ‭ ‬پەیدابوونی‭ ‬سێ‭ ‬ئایینەکە‭: ‬مووسایی‭ ‬و‭ ‬عیسایی‭ ‬و‭ ‬ئیسلام‭ ‬کە‭ ‬چڕبوونەوە‭ ‬و‭ ‬دەرکەوتەی‭ ‬ڕۆحی‭ ‬باوکسالاری}

^{ئەیوب گەڵاڵی}

^{ئاشکرایە نەتەوەى کورد بۆ دەستەبەرکردنى مافەکانى، هەردەم لە خەبات و بەرخوداندا بووە و لەو رێگایەشدا دەریایەک خوێنى رشتووە، رژێمه‌ یەک لە دوا یەکەکانى عێراقیش بە بەردەوامى و نەپچڕاوەیى لە سەرکوتکردن و داپڵۆسینى ئەو نەتەوەیەدا بوونە و بە هەموو شێوەیەک کوردیان قاتوقڕ کردووە و ویستویانە شوناسنامەی نەتەوایەتی بسڕنەوە، دیارە ئەوەش بە بەرنامەی داڕێژراوی تایبەت بووە و پیلانی گونجاو و لەباریشى بۆ داراێژراوه‌، تا کار گه‌یشته‌ ئەو رادەیەی کە بە چه‌كی کیمیاوی و بایۆلۆجی کوردستان وێران بکەن و سیاسەتی خاک سوتاندن(الارض المحروقة) ی تیادا په‌یڕه‌و بکەن و، دواتریش بە پڕۆسەیەکی ستراتیژی دارێژراو، ئۆپەراسیۆنی بەدی ئەنفال ئەنجام بدەن؛ کە لە ئاکامیدا بە هەزاران کوردی فەیلی و 8000 بارزانی و لە دواقۆناغیشدا 182000 مرۆڤی سڤیل جینۆساید کران.هەڵبەت کورد لە بەرخودان نەوەستا، ئەوەتا شۆڕشەکانی کورد شایەدی و بەڵگه‌ی حاشاهەڵنەگری ئەو راستیانەن، لە سەرووی هەموویشیانەوە شۆڕشی مەزنی}

^{سامان ڕەشید}

^{هەرێمى کوردستان لە ماوەى سەدەى ڕابردوودا بە چەندین قۆناغدا تێپەڕیوە و هەر قۆناغێکیشى خەسڵەت و تایبەتمەندیى خۆى هەبووە، بە شێوەیەک لە شێوەکان هەلەومەرج و هاوکێشە سیاسییەکان لە ناوچەکە بە گشتى و عێراق بە تایبەتى، کاریگەرى هەبووە لەسەر کۆى قۆناغە مێژووییەکان لە میژووى نزیکى سەد ساڵى ڕابردووى هەرێمى کوردستان. زۆر کات قۆناغەکان بە شێوەیەک بوون کە وڵاتانى هەڵگرى دروشمەکانى مافى مرۆڤ و دیموکراسى، لە هاوکیشە سیاسییەکانى ناوچکە هاوپەیمانى داگیرکەرانمان بوون و جگە لە بێدەنگبوونیان بەرانبەر ئەو تاوانانەى کە دەرهەق بە نەتەوەکەمان کرا، یارمەتىدەرى ڕژێمە داگیرکەرەکان بوونە.کاروانى خەباتى مێژووى گەلەکەمان بە چەندین وێستگەدا تێپەڕیوە و لە هەر وێستگەیه‌کدا، سەرکردایەتیی بزاڤى ڕزگاریخوازى کوردستان ئامانجەکانى بەپێى باردۆخ و هەلومەرجى سیاسى ئەو کات دیارى کردووە کە هەر هەموویان لەپیناو گەیشتن بە ویستگەی سەربەخۆییى هەرێمى کوردستان و دەوڵەتبوونمان بووە.}

^{مه‌شخه‌ڵ كه‌وڵۆسی}

^{ئێستا كورد به‌قۆناغێكی ڕاگوزه‌ردا تێده‌په‌ڕێت، ته‌واوی جوڵه‌كانی له‌ژێر سانسۆر و لێكۆڵینه‌وه‌و چاوی كراوه‌ی لایه‌نه‌كانی تردان. بۆیه‌ لایه‌نی كوردیش پێویستی به‌وه‌ هه‌یه‌ له‌و سۆنگه‌یه‌وه‌ كارته‌كانی خۆی بجوڵێنێت.دۆخه‌كه‌ به‌م جۆره‌یه‌، میلله‌تێك ده‌یه‌وێت له‌قۆناغی ژێرده‌سته‌ی ئیمپریالیزمی عێراقییه‌وه‌ بگاته‌ قۆناغی سه‌ربه‌خۆیی و سه‌روه‌ری. بۆئه‌م ئه‌ركه‌ مێژووییه‌ میدیایه‌كی چۆنمان ده‌وێت؟.ئه‌مه‌ ئه‌و پرسیاره‌یه‌ كه‌ پێویسته‌ هه‌ڵوێسته‌ی جیدی له‌سه‌ر بكرێت، چونكه‌ وێڕای ئاماده‌سازییه‌ ئابووری و مادی و مرۆییه‌كان، گه‌یشتن به‌قۆناغی سه‌ربه‌خۆیی نه‌ته‌وه‌یی، به‌تایبه‌تی بۆ كورد كه‌ خاوه‌نی ئه‌زمونی سه‌روه‌ری نیه‌و، له‌وه‌ته‌ی ده‌وڵه‌تی نوێی نه‌ته‌وه‌(ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌) دروست بووه‌، كورد چانسی ئه‌وه‌ی نه‌بووه‌ خۆی خاوه‌نی خۆی بێت، هه‌میشه‌ هاووڵاتیی پله‌ دووی ناو وڵاتانی داگیركه‌ربووه‌.
بۆیه‌ بۆئه‌م میلله‌ته‌ ته‌غزیه‌ی فه‌رهه‌نگی پێویستی پله‌ یه‌كی تێپه‌ڕاندنی قۆناغه‌كه‌یه‌، یانی وه‌ك چۆن پێویستمان به‌ژێرخانی ئابووری ومرۆیی هه‌یه‌، به‌هه‌مان ڕاده‌و بگره‌ زیاتریش، پێویستمان به‌ژێرخانی فه‌رهه‌نگی هه‌یه‌.}