^{نووسه‌ر: محەمەدعەلی دەستماڵی
یەکەم فستیڤاڵی خەڵاتی "قەڵەمی هەژار" لە سنە بەڕێوەچوو. بە موبارەکی و خۆشی، کۆمەڵێک ئەدیب و نووسەری کورد لە زۆر شوێنی کوردستانەوە بوون بە میوانی بناری ئاویەر.
ڕێک هەر لەو ڕۆژەدا لە شاری چوار لە پارێزگای ئیلامی ئازیز، یەکەم فستیڤاڵی هۆرە بەڕێوەچوو. بەڵام کەس باسی نەکرد.
بۆ؟
نازانم!
لەوانەیە لە دونیای ئەمڕۆدا، ئەوەی لە میدیا باسی لێنەکرێ، وەکوو ئەوە وایە هەر بوونی نەبێ!
یان ڕەنگە لەبەر ئەوەی ئێستاش گوتار یان دیسکۆرسی بە سۆرانی دیتن و بە موکریانی خوێندنەوەوی هزر و ئەدەبی کوردی، هێندە زاڵ و خاوەن دەزگا و ڕێکخراوەیە کە ئیزن نادات دەرەوەی ئەم گوتارە هەوڵیتر و چالاکیتر، بکەوێتە بەرچاو.
دیارە کەس ناتوانێ نکۆڵی لە خزمەتە گەورەکانی هەژار بکات.
دیارە ئەوەی لە زانکۆی کوردستان کرا، نرخ و بەهای خۆی هەیە و ناکرێ بە هیچ بزانرێ.
سپاس بۆ تەواوی ئەو کاربەدەستانە وا هەوڵیاندا فستیڤاڵی خەڵاتی "قەڵەمی هەژار" بەڕێوە بچێ. بەڵام پرسیارێک: ئایا دەکرێ لە داهاتوویەکی نزیکدا، خەلاتێکمان بێ بە ناوی خەڵاتی هێمن}

^{ئەنوەر سوڵتانی
بۆ یادی ئەو کیژ و کوڕە ئەویندارانەی گەلی ئەرمەن وا لە جینۆسایدی ٢٤/٤/١٩١٥
بەدەست حکوومەتی تورکیا دەستەملانی خاک بوون}

^{بەیتی 'خەج و سیامەند'ی کوردی و تراژێدیای مەرگی ئەو دوو دڵدارە جوانەمەرگە، ناسیاوی گوێی زوربەی ئێمە لە کوردستانە. بەڵام واهەیە کەمتر کەسێکمان ئاگاداری ئەوە بین کە چیرۆکە شیعری 'سیامانتۆ و خەجێ زارە'ی شاعیرێکی ئەرمەنی دەقی هاوشێوەی بەیتە کوردییەکەی ئێمەیە.
چیرۆکە شیعرەکە، 'هوهانس کاراپێتیان (شیراز)' شاعیری گەورەی شیعری لیریکی ئەرمەنستان (١٩١٤-١٩٨٤) لە ساڵی ١٩٣٥دا هۆندوویەتەوە، ئالک خاچادوریان وەریگێڕاوەتە سەر زمانی فارسی و ساڵانێک پێش ئێستا لە تاران چاپکراوە.[1] سەرەتا و ناساندنی کتێبەکە هیچ ئاماژەیەک بەوە ناکەن کە ئایا چیرۆکەکە لە فەرهەنگی گەلی ئەرمەندا بنەمایەکی کۆنتری فۆلکلۆریشی هەبووە یان نا، و دیارە ئەگەر نەبووبێت، سەرجەم شاکارەکەی هوهانس شیراز خوڵقاوی زیهنی خۆی و لەژێر کارتێکەریی ڕاستەخۆی بەیتە کوردییەکەدا نووسراوە.[2]کورد و ئەرمەن وەک دوو گەلی هاوچارەنووسی ژێرچەپۆکەی تورکانی عوسمانی و ئیتیحادی، نزیکایەتی فەرهەنگیشیان زۆرە.}

^{لە بەیتی کوردییدا هەردوو ئاشقە و ماشقەی ناو حیکایەتەکە، کورد و خەڵکی کوێستانی 'کێلە سیپان'ن لە ناوچەی لاجانی پیرانشار. بەڵام بەگوێرەی چیرۆکە ئەرمەنییەکە، خەج کورد و تاقە منداڵی 'زارە'- دەرەبەگی گەورەی ناوچەکەیە و کۆمەڵی ڕەعیەتان بە سیامانتۆی شوانی ماڵی زارەوە، ئەرمەن و لە کوێستانی گەورە وگرانی 'سیپان' لە سەر دەریاچەی وان دەژین. چیرۆکی شیراز جگە لە هاوشێوەیی ناوی خەج لەگەڵ خەجێ و سیامەند لەگەڵ سیامانتۆ، دیاردەی}

^{مەریوان وریا قانع}

^{(بەشی سێهەم)}

^{ئەوەی گرنگە لەم بەشەدا جارێکی دیکە دووبارەی بکەمەوە ئەم راستییە سادەیەیە: پەنابردن بۆ خەباتی چەکداریی لە کوردستاندا کۆمەڵێک ھۆکاری سیاسیی و کۆمەڵایەتیی و مێژوویی و ئایدیۆلۆژیی لەپشت بووە، کە مۆدێلێکی زۆر ترسناکی دەوڵەتی ھۆبزی لەناوچەکەدا دروست و ئاراستەی کردووە. لە پێش هەمووشیانەوە مەسەلەی بەکەمینەبوونە لەناو ئەو دەوڵەتە هۆبزیانەدا، نەک حەز و ویست و ئیرادەی موغامەرەچێتی ئەم یان ئەو گروپ و ئەم یان ئەو دەستە و پارتی سیاسیی ناسیۆنالیستیی و ناناسیۆنالیستی. پەیوەندیشی بە «بێمێشکیی» و «کەلەڕەقیی» گریمانکراوی میلەتی ئێمەشەوە نەبووە و نییە.}

^{ئەوەیش کە وایکردوە سەردەمانێکی درێژ خەباتی مەدەنیی نەتوانێت ببێت بە شێوازی سەرەکیی خەباتکردن لەم ناوچەیەدا، دیسانەوە پەیوەندییەکی ئۆرگانی بەو مۆدێلە ترسناکەی دەوڵەتەوە ھەیە کە باسمکرد. دەوڵەتێک ڕووبەرێکی گونجاو و ماقوڵی بۆ فۆرمە مەدەنییەکانی خەباتکردن نەهێشتۆتەوە و ئامادەش نەبووە دان بە هیچ کولتور و شوناس و گروپێکی ئەتنی و کۆمەڵایەتیدا بنێت لە دەرەوەی دیدگا و چاوەڕوانییە داخراوەکانی خۆیدا. ئەوەی پێمانوابێت کورد خۆی حەزی لە چەک و لە کردەی توندوتیژ بووە، یان بەکارھێنانی توندوتیژیی بەشێکە لە کولتور و عەقڵیەتی کورد، یان کورد بە پارە و بەخۆفرۆشتن شەڕی}

^{دڵشاد مەجید}

^{خوێندنەوەیەکی زۆر بۆ ململانێکانی ئەمریکاو ئێران دەکرێ، زۆربەی ئەو خوێندنەوانەش، سەرچاوەکەی دەزگا ئیعلامیە سونەکانی عەرەبە. کە هاوتەریبە لەگەڵ فشارو هەڕەشەکانی ئیسرائیل.}

^{تا ئێستا خوێندنەوەیەکی لۆژیکی لەچوارچیوەی بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا نەخراوەتەڕوو، کەئەمریکای ئەمرۆ ( ئەمریکای ترەمپ) چی لە ئێران و چی لەجیهان دەوێ؟؟}

^{تا ئێستا ئێمە ترەمپ بە سەرشێت و گێرەشوێن و ناسیاسی دەزانین. کەئەمەش لەحەقیقەتدا وانیە.}

^{ئەگەر ئێمە خوێندنەوەیەکی وورد بۆ ململانێکانی ناو ئەمریکا بکەین، بەتایبەتی لەهەڵمەتی هەڵبژاردنەکان . بۆمان دەردەکەوێ کە (ترەمپ) هەڵگری ئایدۆلۆجیایەکی بورجوازی موحافزکارە، دژی سیاسیەتی نیولیبرالیزم و سوسیاڵ لیبراڵی دیموکراتەکانی ( بایدن و کامالا هاریس)ە.}

^{هەروەها ترەمپ کرستیانێکی ئوسوڵیە و خۆی بەهیچ (تایفەیەکی مەسیحی ) نازانێ. لەهەڵمەتی هەڵبژاردەکانیش خۆی بەنێونەری گشت کرستیانەکان دەردەخست و بانگێشەی بۆ دەکرد.}

^{بەواتایەکی تر ترەمپ لەهەناوی ئەو ململانێیە ئایدۆلۆجیە و ئایینیە لەدایک بووە.}

^{▪️ئەم ململانێیەش پێشینیەکی مێژووی هەیە، دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای (٩٠) کانی سەدەی ڕابردوو، لەنێوان بیرمەندەکانی ئەمریکا لەدوای رووخانی ( دیواری بەرلین) لەبارەی دواڕۆژی ئەمریکا لەناو پرۆسەی}

^{نەهرۆ ئیبراهیم}

^{شەمەی رابردوو 12ی گوڵان دانوستانی یەکەم لە نێوان ئەمەریکا وئێران لە ووڵاتی عومان بەرێوە چوو. دانیشتنەکە وارێكخرابوو کە دڵی هەردوولا رابگرێت و لە یەكتریان نزیك بکاتەوە . ئێران کە پێشتر رایگەیاندبوو،بەهیچ شێوەیەك دانیشتنی راستەوخۆ لەگەڵ لایەنی ئەمەریکی ناکات . بۆماوەی دووسەعات ونیو، وەزیری دەرەوەی عومان چوار جار لە نێوانیان هاتوچۆی کردبوو، تا راوبۆچون وداواکاریەکانی هەردوولا بەیەك بگەیەنێت و لێکیان نزیك بکاتەوە . لەگەڵ ئەوەش ستیف وتکۆف نێردراوی ترامپ بۆ ناوچەکە ،رایگەیاندبوو کە ئەگەر کۆبونەوەکە روبەروو نەبێ لەگەڵ ئێران ، ئەوا پێویست بە چونی ناکات . وەك باس دەکرێ دوای دووسەعات ونیوو لە ووتوێژی ناراستەوخۆ ، چل وپێنج دەقە بە سەرپێوە هەردوولا درێژەیان بە گفتوگۆکانیان دابوو . بە بۆچونی چاودێران ، چەند هۆکارێکی جدی هەبوون پاڵیان بە ئێرانەوە نا، تا بچێتە گفتوگۆوە ، لەگەڵ ئەو ترامپەی کە بە بکۆژی سەرەکی قاسم سلێمانی دەزانن.هەر ئەویش بوو لەساڵی ٢٠١٨ لە رێککەوتنی ئەتۆمی پاشەکشێی کرد ،کاتێ بینی دەسکەوتەکانی ئەو رێکەوتننامەیە ، چەند ووڵاتێك بەدەستی دێنن ،نەك ئەمەریکا . لەوانە ئیرۆباسی فەرەنسی بۆ فرۆکەوانی، کۆمپانیای تۆتاڵی فەرەنسی بۆ بەرهەمەکانی نەوت و ئینی ئیتاڵی بۆ بەرهەمەکنی نەوت و .هۆکارێکی تر، ترسی لەناوچونی تەواوی بەرنامە ئەتۆمییەکەی و مایەپوچی بیستوپێنج}

^{ئەركان ئەحمەد جاف
خوێندكاری دوكتۆرا لە مێژووی نوێ و هاوچەرخ}

^{هەر لە دوای سەرکەوتنی شۆڕشی 1979ی ئێران، پەیوەندییەکانی ئێران و ئەمریكا، گرژی تێدەكەوێت و لە دوای هێرشی پەیڕەوانی خەتی ئیمام بۆ سەر باڵوێزخانەی ئەمریکا لە تاران، باڵوێزخانەی ئەمریكا لە تاران دادەخرێت و پەیوەندیە ڕاستەوخۆكانی نێوان هەردو ووڵات دەبچڕێت. دوای هەوڵەكانی موجاهیدینی خەلق لە ساڵی 2002 بەدواوە بۆ ئاشكراكردنی چالاكیە ئەتۆمیەكانی ئێران، جارێكی دیكە نێوانی هەردوو وڵات ئاڵۆزتر دەبن و لەڕێگەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە، گەمارۆی توندی ئابوری لەسەر ئێران دادەنرێت، ڕێکەوتننامەی ئەتۆمی نێوان ئێران و وڵاتانی 5 +1، لە ساڵی 2015 دیكە ئێرانی گەڕاندەوە نێو مەیدانی سیاسەتی نێودەوڵەتی، بەڵام بەسەركەوتنی ترامپ و هاتنەدەرەوەی ئەمریكا لە ڕێكەوتننامەی ئەتۆمی، جارێكی دیكە پەیوەندیەكانی ئێران ئەمریكای شێواندەوە. سەرباری توندبوونی گەمارۆكانی سەر ئێران و هەڕەشەكانی ترامپ، بەڵام لە خولی یەكەمی سەرۆكایەتیەكەیدا، دانوستان و ڕێكەوتنێكی ئەوتۆ لە نێوان ئێران و ئەمریكا بەدینەهات.}

^{لەگەڵ دوبارە سەركەوتنی ترامپ، بە پەیڕەوكردنی سیاسەتی توندترن فشاری ئابوری و هەڕەشەی بەكارهێنانی هێزی سەربازی، هەوڵیدا ئێران ناچار بە ک دانوستان بکات، بەڵام هەر زوو ئێران دانوستانی ڕەتکردەوە مەرجەكانی خۆی دانوستان ڕادەگەیەنێت، لەوانە: كۆتایی هێنان بە زمانی هەڕەشە، لادانی گەمارۆكان ، گەڕانەوە بۆ ڕیكەوتنە ئەتۆمیەكە، لابردنی كەسایەتی و ناوەندە سەربازیەكان لە لیستی تیرۆر، ئازاد كردنی پارە بلۆككراوەكان، ئینجا ئێران ئامادەیە لە عومان}

^{غازی حەسەن}

^{سەرۆکی ئەمەریکا (دۆنالد ترەمپ) نامەیەکی ڕوون و ئاشکرای بۆ دەسەڵاتدارانی ئێران ناردووە و دەرفەتی دوو مانگی بۆ (دوا بڕیاریان لەبارەی بەرنامەی چەکی ئەتۆمی) پێداون. ئێرانییەکان پێیان وایە ئەم سیاسەت و گەمە دیپلۆماسییەی پتر لە بیست ساڵە لە دەڤەرەکە و لەگەڵ وڵاتانی جیهانی دەیکەن، هەتا کۆتایی دەتوانن سەرکەوتنی تێدا مسۆگەر بکەن.}

^{سەرۆکی ئەمەریکاش (ترەمپ) لە بڕیارەکانیدا پراگماتیکییە و بە ئاشکرا و ڕوونی بڕیار دەدات و سیاسەتی وڵاتەکەی دەردەبڕێت. ئەمەریکا وەکو زلهێزێكی دونیا داوا ناکات، بەڵکو بڕیار دەدات، بڕیارەکانیشی هەندێک جار سەرجەم وڵاتانی دونیا تووشی قەیران و وەستان و پێداچوونەوە دەکات و ئێرانیش هەتا نووکە پێی وایە جەنگە ناڕاستەوخۆکەی لەدەرەوەی ئێران درێژە پێ بدات، کە جەنگی (شیعەگەراییە).}

^{ئێران لە وەڵامی نامەکەی ئەمەریکا دەڵێت "ئێمە ئامادەین بۆ جەنگ، بەڵام هەولی بۆ نادەین" و نایشارنەوە کە ئەوان "دەیانەوێت دانوستانی ناڕاستەوخۆ بکەن". واتە چۆن جەنگی ناڕاستەوخۆیان لەڕێگەی هێزە پاشکۆکانیان لە لوبنان و سوریا و عێراق و یەمەن درێژە پێداوە، بەهەمان شێوەش دانوستانی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمەریکا بکەن، کە پێ ناچێت ترەمپیزم ئەم چەشنە مانۆر و سیاسەتەی پێ قبوڵکراو بێت. لەکاتێکدا ئێران لە جەنگی (غەزە و لە لوبنان و سوریا) بەتەواوی تێکشکا و یەکەمین دەوڵەتە لەم جەنگەدا هێز و پێگە و بەرژەوەندی سەربازیی و ئابووری و دییپلۆماسی و هەتا لەپەیوەندییە مەزهەبییەکەشی}

^{دڵشاد مەجید}

^{▪️ئەو گۆرانکاریانە چی بوون کەوای کرد ڕژێمی بەشار ئەسەد وا بەسانایی بکەوێت؟}

^{▪️بۆچی ڕووسیا و ئێران بەرگریان لە ڕژێمەکەی ئەسەد نەکرد؟}

^{▪️بۆ ئەمریکا و ئیسرائیل ڕاستەخۆ بەشداریان نەکرد ؟}

^{▪️ئایا ڕۆڵی ئیسرائیل لە و سەفقەیەی سوریا چی بوو؟}

^{دڵشاد مەجید}

^{پێش ئەوەی وەڵامی ئەو پرسیارانە بدەینەوە پێویستە هەندێک فاکت و ئەرگومێنت بخەینە ڕوو، بۆ ئەوەی باش لەگۆڕانکاریەکانی سوریا بگەین.}

^{ڕۆژی ١٢/٧ ی ساڵی پار لە (دەوحەی پایتەختی قەتەر)، کۆبوونەوەیەکی سێ}

^{نوسەر : دوکتور گونتیر دیشنەر}

^{بۆ کوردی : ڕەشاد- مستەفا سوڵتانی}

^{پێشەکی وەرگێڕ:}

^{دوکتور گونتیڕ دیشنەر ساڵی ١٩٤١ لە ئاڵمان لە دایک بوە . ساڵیانی ساڵە سەبارەت بە کێشەی نەتەوەی کورد لێکۆڵینەوە دەکات .و لەم بوارەدا، چەندین کتێب و ڕاپۆرتی بە شێوەیەکی زانستیانە و ئاکادمی پێشکەش کردووە .چەندین جار سەردان و دیداری کوردستانی کردووە و، لە گەڵ سیاسەتوانانی کورد و لە وانە مەلا مستەفا بارزانی ڕێبەری بزووتنەوەی ساڵی ١٩٧٥، کە پەیوەندیەکی نزیک و دۆستانەی هەبوەو هەر وەها لە گەڵ جەلال تاڵەبانی، عەبدوڵا ئوجەلان ڕێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان و مەسعود بارزانی دیدار و گفتۆگۆی کردووە . کتێبەکە بە زمانی ئاڵمانی نوسراوە و بە زمانی ئیگلیزی و فارسی تەرجومە کراوەتەوە، بۆ دڵنیایی زۆرتر هەم لە تەرجومە ئینگلیزیەکە و هەم لە تەرجومە فارسیەکە، ئەمما بە زۆری لە تەرجومە ئینگلیزیەکەی کەڵکم وەر گرتوە. تەرجومە کە لە سەر سایتەکان بڵاو کرایەوە . خوێنەران تەرجومەکەیان پێی جوان و دڵگیر و پاراو بوو. من تەنیا بەشی باکوری کوردستانم بەناوی " ئێمە تورک نین، ئێمە کوردین" ! بۆ تەرجومە}

^{هاونیشتمانە بەرێزەکان!
خەڵکی موسولمان و بڕواداری کوردستان!}

^{مانگی ڕەمەزان بۆ ئیمانداران، مانگی خێرو بەرەکەتە، و مانگی گەڕانەوە و پێداچونەوەیە بە کرداری یەک ساڵەی مرۆڤی خوداناس و خاوەن بیرو بڕوایە. وەک ئاشکرایە لە موبارەکی ئەم مانگەدایە کە لە لایەن جبرەئیلی ئەمینەوە قورئانی پیرۆز بۆ ڕزگاری مرۆڤ و ڕەهابوونیان لە گوناح و ژیانی پڕ لەجەهالەتی مرۆڤایەتی، بۆ حەزرەتی موحەممەدی خاتەم‌الئەنبیا بوو بەخەڵات و نازڵ کرا، و مێژوی ژیانی بەشەرییەت وەرچەرخانی ئەرێنیی و پڕ لە ڕاستگاری بە سەرداهات، و خۆشەویستی و پێکەوە ژیانی بەئاشتی و رێزدانان، کرایە نورم و کەلتوری ژیانی کۆمەڵگای بەشەری.}

^{هەر بۆیە بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەم بۆنە پیرۆزەوە، لە خودای گەورە و میری مەزن دەپاڕێتەوە، گشت لایەک بەرەو ڕێگای ڕاست و خودایی هیدایەت بکات، و لە هەوا و نەفس و ئاکاری شەیتانی و لە خۆبایی بوونی دونیای فانی بە دور ڕابگرێت.}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، بەبۆنەی جێژنی پیرۆزیی رەمەزان، پیرۆزبایی لە هەموو گەلانی ئیسلامی لەسەرانسەری جیهان، ئێران و بە تایبەت کوردستان دەکات، و جێژنێکی پڕ لە خۆشی و تەبایی بۆ گشت لایەک بە ئاوات دەخوازێ. هەر لەم پەیوەندییەش دا بزووتنەوەی کۆماریخوازان گشت لایەک دڵنیا دەکاتەوە، کە لەئەنجامی پشت بەستن بە خودا و یەکانگیری و یەکڕیزی نەتەوەیی و سازانی نیشتیمانی‌‌ دایە، کە تەنگانەکان بەرکورت دەبنەوە، و سەرئەنجام گەلی کوردیش لەئەنجامی تەوەکوول بە خودا و پشت ئەستوور بە گەلی موسڵمانی کوردستان و ڕەوتی خەبات لەپێناو چەسپاندنی چەمکگەلی وەک: لێکتێگەیشتن و پێکگەیشتن، سازان و ئاشتی نەتەوەیی، ئازادی، دیمۆکراسی و عەدالەتی کۆمەلایەتیدایە، کە دەتوانێ قەوارەیەکی خۆبەرێوەبەری لە شکلی}