مانگی ئابی ساڵی رابردوو، رێژیار ڤیزایەكی توركیای وەرگرت و خۆی گەیاندە ئیستانبوڵ، لەوێ قاچاخچییەكی پەیدا كرد كە بە 11 هەزار دۆلار رێژیاری گەیاندە ئەڵمانیا، ئێستا پاش ئەوەی حكومەتی ئەڵمانیا نائومێدی كرد، دەیەوێ بگەڕێتەوە بۆ كوردستان.
رێژیاری تەمەن 26 ساڵ، كۆلێژی پەروەردەی وەرزشیی زانكۆی دهۆكی تەواو كردووە. ئەو دەڵێت "حەزم دەكرد بچمە ئەوروپا و ژیانێكی دیكە تاقی بكەمەوە". دوای ئەوەی داواكاری بۆ مافی مانەوە لەو وڵاتە پێشكەش دەكات، لە رۆژی 20/11/2015 چاوپێكەوتنی لەگەڵ دەكرێ، بەڵام داواكەی بۆ مافی پەنابەرێتی رەتدەكرێتەوە. ئەو هەرچەندە بڕیاری دیپۆرتكردنەوەی بۆ دەرنەچووە، بەڵام ئێستا دەیەوێ بە ویستی خۆی بگەڕێتەوە هەرێمی كوردستان.
حكومەتی ئەڵمانیا هۆشداری داوەتە كۆچبەرانی خەڵكی وڵاتانی باكووری ئەفریقا و لەوانەش تونس، مەغریب و جەزائیر كە بە زووترین كات ئەو وڵاتە جێبهێڵن. ئەو وڵاتانەش رەزامەندییان نیشانداوە كە كۆچبەرانیان وەربگرنەوە. كۆچبەرانی وڵاتانی مەسەدۆنیا، سربیا، ئەلبانیا و كۆسۆفۆش لەو كۆچبەرانەن كە شانسی وەرگرتنی مافی مانەوەیان لە ئەڵمانیا كەمە. هەرچی كوردی باشووری كوردستانە، ئەگەر مافی مانەوەشیان نەدرێتێ، بەزۆر دیپۆرت ناكرێنەوە، تەنیا ئەو كۆچبەرانە نەبێ كە كاری نایاسایی دەكەن.
هەندێك لە كۆچبەران سەرەڕای خەرجكردنی پارەیەكی زۆر لە رێگەی كۆچدا، بەڵام بە ویستی خۆیان دەگەڕێنەوە. حەمید مەجید، خاوەنی نووسینگەیەكی گەشتوگوزارە لە ئەڵمانیا، دەڵێت تاوەكو هاوینی ئەمساڵ هەفتانە زیاتر لە 80 كۆچبەر لە رێگەی نووسینگەكەیانەوە گەڕاونەتەوە هەرێمی كوردستان و عێراق.
حەمید بە (رووداو)ی گوت "هەفتەی رابردوو 25 كۆچبەرمان هەبوو كە بە حەز و ویستی خۆیان گەڕانەوە كوردستان كۆچبەرەكان كورد و عەرەب بوون".
زۆربەی كۆچبەران لە رێگەی رێكخراوی جیهانیی كۆچكردن (IOM) دەگەڕێنەوە. ئێستا ئەو رێكخراوە ئاسانكاریی زۆر دەكات بۆ گەڕانەوەی كۆچبەران بۆ وڵاتەكانیان، كاروباری گەڕانەوەیان لە ماوەی دوو هەفتەدا بۆ رێكدەخات و بڕی 700 یۆرۆش دەداتە كۆچبەری گەڕاوە. بەڵام كۆچبەران پێشتر دەبووایە نزیكەی سێ مانگ چاوەڕێی مامەڵەی گەڕانەوە بكەن.
رێكخراوی جیهانیی كۆچ پرۆگرامێكی هاوكاریكردنی گەڕانەوەی كۆچبەرانی لە ئەوروپاوە بۆ كوردستان و عێراق هەیە. رێكخراوەكە لەسەر ماڵپەڕەكەی خۆی رێنمایی و فۆرمی تایبەت بە گەڕانەوەی كۆچبەرانی بە زمانی كوردی و عەرەبی داناوە. هەر لە ماڵپەڕەكەیاندا چیرۆكی گەڕانەوەی چەند كۆچبەرێكی بۆ هەرێمی كوردستان و عێراق داناوە. رێكخراوەكە دەڵێ ئەو كۆچبەرانە بە بڕە پارەیەك هاوكاریی كراون بۆ ئەوەی پرۆژەی بچووك لە كوردستان و عێراق جێبەجێ بكەن و لە رووی ئابوورییەوە بكەونەوە سەر پێی خۆیان.
بەپێی بەدواداچوونی (رووداو) ژمارەیەكی زۆر لە كۆچبەران داوای ئەو هاوكارییەی رێكخراوەكەیان كردووە بۆ ئەوەی بگەڕێنەوە، بەڵام ژمارەیەكی زۆر كەمیان لە هاوكارییەكانی ئەو رێكخراوە سوودمەند بوون.
بەشێك لە كۆچبەران ئامادەن ئەڵمانیا جێبهێڵن و بگەڕێنەوە زێدی خۆیان، ئەگەر حكومەت ئەو پارەیەیان بۆ بگەڕێنێتەوە كە لە رێگەی كۆچدا خەرجیان كردووە.
ئاسۆ، 24 ساڵ، گەنجێكی خەڵكی سلێمانییە، ساڵێك و سێ مانگە لە ئەڵمانیایە، ئێستا لە كەمپێكی كۆچبەرانە لە بەرلین. حكومەت مانگانە 160 یۆرۆی دەداتێ. ئاسۆ پەنجەمۆری لێ وەرگیراوە و دەمێكە چاوەڕێی چاوپێكەوتنە.
ئەو كە تاوەكو قۆناغی ناوەندی خوێندووە بە (رووداو)ی گوت "ژیانم لێرە زۆر ناخۆشە، چوار كەس لە یەك ژووردا دەخەوین، لە ناخۆشترین كەمپی ئەڵمانیاین. ئەگەر حكومەتی ئەڵمانیا ئەو پارەیەم بداتەوە كە بە قاچاخچیم داوە، یەك رۆژ لێرە نامێنمەوە". ئاسۆ بە گوتەی خۆی 9800 دۆلاری داوەتە قاچاخچی بۆ ئەوەی بیگەیەنێتە ئەڵمانیا.
كۆچبەران تەواو بێزار بوون لە ژیانی كەمپ، چونكە زۆربەی كەمپەكان مەرجەكانی ژیانیان تێدا نییە. هەندێك لە كەمپەكان گۆڕەپانی قوتابخانەی كۆنن، پڕكراون لە قەرەوێڵەی دوو قات و نێوان قەرەوێڵەكانیش بە پارچە قوماشێك جیاكراوەتەوە. ئەو كۆچبەرەی كامپەكەی لە گوندێكی دوورە شار بێت، شانسی هەیە، چونكە هەر هیچ نەبێت لە خانوودا دەژی.
بەشێكی زۆر لە كۆچبەران پەشیمانن لە كۆچكردن و هەوڵ دەدەن بگەڕێنەوە زێدی خۆیان، بەڵام بەشێكیان ئامادەنین بگەڕێنەوە، مەگەر بە زۆر دەربكرێن.
دلێر گەنجێكی تەمەن 22 ساڵە، لە مانگی ئابی 2015 گەیشتووەتە ئەڵمانیا. چوار مانگە چاوپێكەوتنی لەگەڵ كراوە، بەڵام هێشتا وەڵامی نەدراوەتەوە. دلێر دەڵێت "چوار مانگە چاوەڕێی وەڵامم، نە بە بەڵێ نە بە نەخێر وەڵامم نەدراوەتەوە. بەڵام مەگەر بە زۆر دەرم بكەن، ئەگەرنا حەز ناكەم بگەڕێمەوە كوردستان".
بەپێی ئامارەكانی حكومەتی ئەڵمانیا، ساڵی رابردوو ژمارەی ئەو كۆچبەرانەی بەویستی خۆیان ئەو وڵاتەیان جێهێشتووە 32 هەزار و 700 كۆچبەر بووە. بۆ ئەمساڵیش ئامارێكی ورد نییە، بەڵام مەزەندە دەكرێ ئەوانەی بە ویستی خۆیان و بە رێگای تایبەت یان IOM ئەڵمانیا جێدێڵن، بگاتە 70 هەزار كۆچبەر كە لانیكەم نیوەیان خەڵكی هەرێمی كوردستان و عێراقن. ئەوانی دیكەش زۆربەیان ئەفغانین.
رێژیار كە رۆژی 20/11/2016 بە ویستی خۆی گەڕایەوە هەرێمی كوردستان، دەڵێت "بەنیازم جارێكی دیكە بگەڕێمەوە ئەڵمانیا، بەڵام ئەمجارە بە رێگەی فەرمی دەگەڕێمەوە، چونكە هاوسەرگیریم لەگەڵ كچێكی كورد كردووە كە وڵاتینامەی ئەڵمانیای هەیە و ئێستا مامەڵەی راكێشانی من بۆ ئەڵمانیا دەكات".
23/11/2016
