بەپێی دەزگاكانی راگەیاندنی ئیسرائیل، نوێترین پلانی دابەشكردنی عێراق بۆ سەر چوار هەرێمی كوردی، سوننی، شیعی و بەغدا لەدوا ساتەكانی جێبەجێكردنیدایە و دەگوترێ حكوومەتی عێراقیش لەسەری رازییە.
عەدنان ساڵحی بەڕێوەبەری سەنتەری موستەقبەل بۆ توێژینەوەی ستراتیجی دەڵێ "سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق لەسەر بەفیدراڵیكردنی عێراق رازیین، بەڵام لە كاتەكەی ناكۆكن"
پلانی دابەشكردنی عێراق بۆ سەر چوار هەرێم و چەسپاندنی سیستەمی فیدراڵییەت لە عێراق چەند رۆژێكە بووەتە رۆژەڤی بەشێك لە راگەیاندنەكانی ئیسرائیل و ئەوانی بەخۆیەوە سەرقاڵ كردووە، پوختەی پلانەكە بەپێی ئەوەی بۆ ئەو دەزگا راگەیاندنانەی دزەی كردووە كەڵكەڵەكردنی عێراقی پاش نەمانی داعشە.
بەرپرسانی هەواڵگری و دەرەوە و لێژنەی ئاسایشی كۆنگرێسی ئەمریكا لە كات و شوێنی جیا لەوانە لەندەن، هەولێر، بەغدا، عەممان لەگەڵ سیاسەتمەدارانی لایەن و كوتلە جیاجیاكانی عێراق كۆبوونەتەوە و پێیان راگەیاندوون چیتر عێراق وا بەڕێوەناچێت.
پوختەی پلانەكە ئەوەیە عێراق بكرێت بە سێ هەرێمی سەرەكی فیدراڵی لەپاڵ هەرێمی بەغدا، بەمەرجی كۆتاییهێنان بە داعش و ئەو دەسەڵاتە لاوەكییانەی قەڵەمڕەویی بەغدایان لاواز كردووە لە چەشنی میلیشیاكانی ئێران.
واشنتۆن بەڵێنی داوە وا بكات ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی پاڵپشتی پاراستنی دەسەڵاتی فیدراڵی لە عێراق و حەیدەر عەبادی وەكو سەرۆكی حكوومەتێكی فیدراڵی كە نوێنەرایەتی عێراق بكات هاوچەشنی نموونەی سویسرا، هاوتەریب عێراقیش وەكو ناوچەیەكی ستراتیجی پلە یەك رادەگەیەنرێت كە ئاسایشەكەی پەیوەستە بە ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا، بە ئێرانیش رادەگەیەنرێت بۆ سنووری پێش ساڵی 2003 لەسەر هەموو ئاستەكان بكشێتەوە، كاركردنیشی تەنها لە رێگەی نوێنەرایەتییە دیپلۆماسی رەسمییەكەیەوە لە بەغدا هاوشێوەی نوێنەرایەتی دیپلۆماسی عێراقی لە تاران دەبێت.
بەڕێوەبەری سەنتەری موستەقبەل بۆ توێژینەوە ستراتیجییەكان عەدنان ساڵحی دەڵێ "لەپاش رووخانی رژێمی پێشووی عێراق لە 2003 باسی فیدراڵییەت و دابەشكردنی عێراق گەرم بووە و باس لە شێوازی نوێ بۆ حوكمڕانی دەكرێت".
دەشڵێ "بە فیدراڵیكردنی عێراق لە ئێستادا كێشە بۆ ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی دروست دەكات، چونكە ناوچەكە بەرەو پەرتەوازە بوون دەچێت، هەروەها ئێستا كێشە لە سووریا، لوبنان، یەمەن، میسر و لیبیا هەیە و رەنگە مەغریبی عەرەبیش بگرێتەوە، بۆیە وڵاتە زلهێزەكان لەسەر هەموو ناوچەكە لە رێككەوتن دان، نەك بەتەنها عێراق".
ساڵحی ئەوەش ئاشكرا دەكات كە سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق (كورد، سوننە و شیعە) لەسەر بەهەرێمكردن و فیدراڵیبەكردنی عێراق كۆكن، بەڵام كاتەكەی ئەوانی پەرت كردووە، لەوبارەیەوە روونی دەكاتەوە "شیعەكان پێیان وایە عێراق بگەڕێتەوە بۆ دۆخی پێش 2003 واتە عێراق هێمن ببێتەوە و دەوڵەتێكی بەرقەرار بێتە ئاراوە دواتر ئەو پرۆژەیە جێبەجێ بكرێت، بەڵام سوننەكان پێچەوانەیان پێ راستە، ئەوان لەگەڵ ئەوەدان كە ئێستا عێراق بەفیدراڵی بكرێت بۆ ئەوەی ئارامی بگەڕێتەوە و دەوڵەتی بەرقەرار دروست ببێتەوە، چونكە بە بۆچوونی ئەوان دادوەری دێتە كایە و پەراوێزخستن كاڵ دەبێتەوە، هەرچی كوردە دوو بەشن كە بەشێكیان لەگەڵ بۆچوونی شیعەكان و هەندێكیشیان لەگەڵ بۆچوونی سوننەكان دان".
ناوبراو لەگەڵ ئەوەدایە كە هێماكانی ئەو پڕۆژەیەی كە دەزگاكانی راگەیاندنی ئیسرائیلی بڵاویان كردووەتەوە دەردەكەوێت، دەشڵێت دروستكردنی حكوومەتی تەكنۆكرات و هێشتنەوەی چەك لەدەستی دەوڵەت دیارترین ئاماژەكانە.
لە ساڵی 1982 گۆڤاری كیفۆنیم كە رێكخراوی زایۆنیستی جیهانی دەری دەكات بەڵگەنامەیەكی بەناونیشانی "ستراتیجییەتی ئیسرائیلی بۆ هەشتاكان" بڵاو كردەوە و تێیدا باس لە دابەشكردنی وڵاتانی عەرەبی دەكات، ئەوەی پەیوەندیی بەعێراقەوە هەیە لەو بەڵگەنامەدا هاتووە عێراق بكرێت بە سێ دەوڵەت.
هەروەها پێشتر پڕۆژەی برنارد لویسیش هەبوو كە باس لە دروست بوونی دەوڵەتی شیعی، سوننی، كوردی لە عێراق دەكات، سەرباری سەرهەڵدانی چەندین دەوڵەتی نوێی دیكە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
بەپێی زانیارییە دزەپێكراوەكان لەسەرچاوە دیپلۆماسییە پلەباڵاكانە، پلانەكە بۆ پاش لەناوبردنی داعشە و خێراكردنی لەناوبردنی داعشیش بەو بەفیدراڵییەت كردنەی عێراق وابەستە كراوە، ئەوە روون كراوەتەوە پلانی رزگاركردنی مووسڵ تەواو بووە، خشتەیەكی كاتی زۆر كورتیش بۆ جێبەجێكردنی هەیە، هەرێمی كوردستانیش ئاگاداری سەرجەم وردەكاریی سەربازی و سیاسییە كە واشنتۆن بۆ یەكپارچەیی عێراقی فیدراڵی لەچوارچێوەی سێ هەرێم لە پاڵ هەرێمی پایتەختی فیدراڵی كە بە هەردوو پیت CP ئاماژەی بۆ دەكرێت رازی بووە.
هاوكات روون كراوەتەوە پایتەختە دیار و گرنگەكانی عەرەبی لەپلانی شێوازی نوێی حوكمڕانی عێراق پاش داعش ئاگادار كراونەتەوە، لە شەش مانگیشدا پاڵپشتی تەواوی هەرێمی سوننەكان لەپێناو ئاوەدانكردنەوەی كە بەهۆی شەڕەوە زیانی زۆری پێ گەیشتووە دەكرێت.
ئەوەشی دیارە بەپێی زانیارییەكان ئەمریكییەكان بۆ دۆزینەوەی ئەڵتەرناتیڤی ناوی سوننی، شیعی بۆ هەرێمەكان دەگەڕێن تا مۆركی تایفییان لێ هەڵماڵن.
18/2/2016
