گۆڕانی كه‌ش و هه‌وا و جێ به جێ كردنی پلانی هه‌ڵه‌و نه‌شیاو له ده‌رووبه‌ری زه‌ریاچه‌ی ورمێ له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان، چه‌ندین ساڵه ئه‌و زه‌ریاچه‌یه‌ی ڕووبه‌رووی وشكبوون كردووه و زیاتر له 70%ی ئاوی زه‌ریاچه‌یه وشك بووه.
رێگریكردن له وشبوونی زه‌ریاچه‌ی ورمێ سه‌ره‌كیترین داواكاری خه‌ڵكی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستانه به‌تایبه‌ت دانیشتووانی شاری ورمێ و حه‌سه‌ن ڕوحانی، سه‌رۆككۆماری ئێران له پرۆپاگه‌نده‌كانی هه‌ڵبژاردنیدا، دروشمی ڕێگری كردن له وشكبوونی ده‌ریاچه‌ی ورمێ به‌رز كرده‌وه و بڕیاریدا له‌گه‌ڵ ده‌ستبه‌كاربوونی هه‌رچی له‌توانایدابێ بۆ ژیانه‌وه‌ی ئه‌و ده‌ریاچه‌یه بیگرێته‌به‌ر.
كاره‌ساتی وشكبوونی ده‌ریاچه‌ی ورمێ دیارده‌یه‌كی ده‌گمه‌نی سروشتییه‌و نموونه‌ی ئه‌و ڕووداوه ته‌نیا له ئه‌مەریكا و له ده‌ریاچه‌ی ئاراڵ بینراوه، بۆیه هه‌وڵ ده‌درێ له ئه‌زموونی كارناسانی ژینگه‌ی ئه‌مەریكا بۆ ڕووبه‌رووبوونه‌وه وشكبوونی ده‌ریاچه‌ی ورمێ كه‌ڵك وه‌ربگرێ و وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مەریكا ئاسانكاری بۆ هاوكاری له‌نێوان كارناسانی ئێرانی و ئه‌مەریكی كردووه.
له‌به‌رده‌وامی هه‌وڵه‌كانی ڕووبه‌رووبوونه‌وه‌ی وشكبوونی ده‌ریاچه‌ی ورمێ، ساڵی 2013 له به‌رلین كۆنفرانسێك به به‌شداری شاندێكی وه‌زاره‌تی وزه‌ی ئێران و لیژنه‌ی «گرووپی كار بۆ ڕزگاركردنی ده‌ریاچه‌ی ورمێ» به‌رێوه‌چوو. دوای دوو ساڵ له‌و كۆنفرانسه هه‌وڵێكی دیكه‌ی زانستی له نێوان زانایان و كارناسانی ئێرانی و ئه‌مەریكی كه‌وتووه‌ته‌گه‌ر و ژماره‌یه‌ك له كارناسانی ژینگه له زانكۆكانی تاران و ته‌ورێز سه‌ردانی ئه‌مەریكایان كردووه تا له‌گه‌ڵ كارناسانی ئه‌و وڵاته كۆببنه‌وه‌و ڕاسته‌وخۆ هه‌وڵی كارناسانی و ناوه‌نده زانستییه‌كان بۆ ڕزگاركردنی چه‌ند زه‌ریاچه‌یه‌كی ئه‌و وڵاته ببینن.
دوای سه‌ردانی شاندی كارناسانی ئێرانی، كۆبوونه‌وه‌یه‌كی هاوبه‌ش له نێوان كارناسانی ئێرانی و ئه‌مەریكی له زانكۆ كالیفۆرنیا به‌رێوه‌چوو.
دكتۆر داوود ڕه‌زا عه‌ره‌ب، وته‌بێژی «ناوه‌ندی زیندووكردنه‌وه‌ی زه‌ریاچه‌ی ورمێ» له‌باره‌ی ئه‌و سه‌ردانه ڕای گه‌یاند:» زه‌ریاچه‌ی «گریت ساڵت لیك» له ئه‌مەریكا زیاترین لێكچوونی له‌گه‌ڵ زه‌ریاچه‌ی ورمێ هه‌یه و چه‌ند زه‌ریاچه‌یتر له ئه‌مەریكا هه‌یه كه تووشی كێشه‌و گرفتی سروشتی هاوشێوه‌ی زه‌ریاچه‌ی ورمێی هاتوون. بۆیه ئێمه ده‌توانین سوود له ئه‌زموونی كارناسانی ئه‌مەریكی بگرین و ئه‌م كۆربه‌نده زیاتر ئێمه‌ی له‌گه‌ڵ ڕێگاكانی ڕووبه‌رووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ قه‌یرانی وشكبوونی زه‌ریاچه‌كان ئاشنا كرد.
ناوبراو ڕاشی گه‌یاند: بێگومان ئێمه له ئه‌زموونی ئه‌مەریكییه‌كان بۆ ڕووبه‌رووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ قه‌یرانی وشكبوونی زه‌ریاچه‌ی ورمێ سوود وه‌رده‌گرین و پلانه‌كانیان له ورمێ جێ به جێ ده‌كه‌ین.
پرۆفیسۆر سروش سروشیان سه‌رۆكی ناوه‌ندی «هیدرۆ میتۆرۆلۆجی» له زانكۆ كه‌لیفۆرنیا ڕێكخه‌ری كۆبوونه‌وه‌ی نێوان كارناسانی ئێرانی و ئه‌مەریكی بووه‌و ده‌ڵێ:» به‌رده‌وام قه‌یرانی وشكبوونی ئاوی زه‌ریاچه‌ی ورمێ له ئاكادیمیای زانستی ئه‌مەریكا باسی لێوه‌كراوه‌و وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مەریكا هاوكاری زانایانی ئێرانی كردووه تا سه‌ردانی ئه‌مەریكا بكه‌ن و یارمه‌تیده‌ر بووه بۆ ئه‌نجامدانی ئه‌م كۆبوونه‌وانه.
«سروش سروشیان» هه‌روه‌ها ده‌ڵێ:»هه‌وڵ ده‌ده‌ین ئه‌زموونی خۆمان له ڕۆژاوای ئه‌مەریكا ڕاده‌ستی كارناسانی ئێرانی بۆ ڕێگریكردن له وشكبوونی زه‌ریاچه‌ی ورمێ بكه‌ین.
ده‌ریاچه‌ی ورمێ كه به ده‌ریاچه‌ی ڕه‌زایه‌ش ناسراوه، گه‌وره‌ترین ده‌ریاچه‌ی ئێران و كوردستانه و دووه‌مین ده‌ریاچه‌ی سوێری جیهانه.
ده‌شته‌كانی ته‌ورێز و مهاباد و ورمێ و بناب و نه‌غه‌ده و سه‌لماس و پیرانشار و شنۆ و میاندوئاو به ئاوی ئه‌و ده‌ریاچه‌یه تێرئاو ده‌بن و ئه‌و ناوچانه بوون به جه‌مسه‌رێكی گرنگی كشتوكاڵی. ده‌ریاچه‌ی ورمێ جوانترین ژینگه‌ی باڵنده و ئاژه‌ڵه له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان كه 27 جۆر شیره‌ده‌ر و 212 جۆر باڵنده و 41خزۆك و 7دووژی (وشكئاوی) و 26جۆر ماسی له‌خۆ گرتووه.ئه‌م ده‌ریاچه‌یه 102دوورگه‌ی له‌خۆ گرتووه كه له لایه‌ن ڕێكخراوی یۆنسكۆ وه‌كوو میراتی سروشتی جیهان ناوی تۆماركراوه.
ئاوی ده‌ریاچه‌ی ورمێ له ماوی 13 ساڵی ڕابردوو6مه‌تردابه‌زیوه و له ئه‌گه‌ری وشكبوونی 10ملیۆن كه‌س بێ ماڵ و حاڵ ده‌بن و ژیانیان ده‌كه‌وێته مه‌ترسی كه زیاترینیان كوردن.
8/7/2015
