چه‌نگیز چاندار

شائیسماعیل به‌دریخان ئۆغڵو سه‌رۆکی ده‌زگای گوین سیاد (کۆمه‌ڵه‌ی پیشه‌کار و په‌یمانکارانی باشووری رۆژهه‌ڵات)، گرنگیه‌کی تایبه‌تی به‌ ئاهه‌نگی پیرۆزبایی نه‌ورۆز ده‌دا که‌ شه‌وی یه‌کشه‌ممه‌ 18ی مارس له‌ کۆشکی چراخانی ئه‌سته‌نبوڵ به‌ڕێوه‌ چوو. چه‌ند رۆژ پێشتر ئاگاداری کردبوومه‌وه‌ و بۆ ئه‌وه‌ی سه‌داسه‌د به‌شداری ئاهه‌نگه‌که‌ ببم، جار جار ته‌له‌فۆنی بۆ ده‌کردم و به‌ بیری ده‌هێنامه‌وه‌.
 له‌ که‌شوهه‌وایه‌کدا که‌ پرسی کورد به‌ره‌و خراپبوون ده‌چێ یاخود گومانی خراپبوونی پرسه‌که‌ له‌ ئارادایه‌، پیرۆزبایی نه‌ورۆز له‌ نێو کۆشکێکی "پێته‌ختی ئیمپراتور" و به‌ جه‌خت کردنه‌وه‌ له‌ سه‌ر "ئیراده‌ی پێکه‌وه‌ ژیان"، بۆ به‌دریخان ئۆغڵو گرنگیه‌کی زۆری هه‌بوو. 

خۆشەویستان!‏

بەمجۆرە ویستمان ئاگادارتان کەینەوە کە ماڵپەڕی "تریبونی فێمینیستانی کورد. ‏www.kurdishfeminists.com
. ‏دەست بەوەشان دەکات. ئەم ماڵپەڕە هەر وەک لە ناوەکەیەوە دەردەکەوێت، خۆی بۆ پرسی فێمینیستی تەرخان ‏دەکات و هەول دەدات، سەکۆ و تریبوونێک بێت بۆ هەموو ئەو کەسانەی کە کێشەی نایەکسانی جنسی و ‏لاسەنگی جێندەری بە کێشەی خۆیان دەزانن. ئێمە بوونی تریبوونێکی فێمینیستی بە پێویست دەزانین، چونکو ‏پێمان وایە ئەم پرسە، یەکێکە لەم ئەجێندایانە کە دەبوایە زۆر بەرفرەوانتر و چڕتر سەرنجی بدرێتێ و بێتە بەر باس ‏و یەکێک بێ لە ڕەهەندە گرینگەکانی جووڵانەوەی نەتەوەیی. بەداخەوە ئەم پرسە هەنوکە، یان ون و نادیارە ‏یانیش بەگشتی کەوتۆتە ژێر سێبەری پرسەکانی دیکەوە. ئێمە لەم بڕوایە داین کە بەئامێتەکردنی ڕوانگەیەکی ‏جێندەری و بەرجەستەکردنەوەی پرسی یەکسانی جنسی لەگەڵ پرسی نەتەوەیی، پێشمەرجێکە بۆ ئەوەی ‏جووڵانەوەی نەتەوەیی کورد ڕوخسار و ناوەرۆکێکی پێشکەوتنخوازانە، دادپەروەرانە و سەردەمیانەی هەبێت.

ئارام ئیبراهیم خاس

پێشەکی : ئه‌گه‌ر بمانهه‌وێ وه‌ک پێشه‌کی بچینه‌ نێو باسه‌که‌ و باسێکی کورتمان له‌سه‌ر چه‌مکی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی هه‌بێ ده‌توانم بڵێم که‌ده‌سته‌واژه‌کانی "ئاسایش" و "نه‌ته‌وه‌یی" و به‌ستێنه‌ مه‌عریفییه‌کانی په‌یوه‌ندیدار به‌و دوو ووشه‌یه‌ دیرۆکێکی درێژیان هه‌یه‌ به‌ڵام ئاوێته‌ بوونی ئه‌و دوو چه‌مکه‌ وه‌کوو ده‌سته‌واژه‌یه‌کی نوێ و بواری لێکۆڵینه‌وه‌ی تایبه‌ت دوای پێکهاتنی ده‌وڵه‌ت – نه‌ته‌وه‌کان و به‌ تایبه‌ت دوای ده‌ست پێکردنی شه‌ری سارد و له‌ دوای شه‌ری جیهانی دووهه‌م هاته‌ ئاراوه.ئه‌گه‌ر له‌ روانگه‌ له‌ مێژینه‌که‌یه‌وه‌ سه‌یری چه‌مکی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی بکه‌ین ده‌توانین بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ پێناسه‌که‌ی ئارنۆڵد وۆلفێرز که‌ له‌و په‌یوه‌ندییه‌دا ده‌ڵێ:"نه‌ته‌وه‌یه‌ک تا ئه‌و ئاسته‌ خاوه‌ن ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ییه‌ که‌ بیهه‌وێ له‌ شه‌ر پارێز بکا و ویستی خۆ بواردن له‌ شه‌ر وجه‌نگ نه‌بێته‌ هۆکاری بن پێ کردنی هه‌نجار وبایه‌خه‌ بنه‌ره‌تییه‌کانی و ئه‌گه‌ر تووشی شه‌رێکیش بێ، بتوانێ به‌ سه‌رکه‌وتن له‌و شه‌ره‌دا ئه‌رزش وبایه‌خه‌کانی خۆی بپارێزێ". هه‌ڵبه‌ت دوای کۆتایی هاتنی شه‌ری سارد ئه‌و چه‌مکه‌ تووشی کۆمه‌ڵێک ئاڵوگۆڕی بنه‌ره‌تی بووه‌ که‌ ره‌نگه‌ باس کردنی له‌و مه‌جاله‌ کورته‌ی ئێمه‌دا نه‌گونجێ.

رێبوار مه‌عروفزاده‌

ئه‌حزابی کوردی به‌ بێ ویستی خۆیان و به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رده‌وام له‌ هه‌لومه‌رجێکی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی پچرپچڕ، به‌ نیسبه‌ت خه‌ڵک و ئه‌ندامه‌کانیان، ژیاون. به‌ واتایه‌کی دیکه‌ ئه‌حزابی کوردی به‌رده‌وام له‌ جۆغرافیایه‌کی پچڕپچڕ و ڵێکدابراو ژیاون و هه‌ر له‌و به‌ستێنه‌شدا سیاسه‌تیان کردوه. ئه‌ندامانی نێوخۆ نه‌یانتوانیوه‌ زانیاری پێویستان پێ بگا، ئه‌ندامانی ئوروپا و ئه‌ندامانی دانیشتووی باشوور که‌متر یه‌کتریان بینیوه‌، که‌متر دیالۆگیان له‌ گه‌ڵ یه‌کتر کردوه‌ و که‌متر یه‌کتریان هه‌ڵسه‌نگاندوه‌.

نوسینی: عەلی زیرەك

ئه‌نفال وەك تاوانی ناسیۆنالیزمی باڵاده‌ست به‌ دژی مرۆڤایه‌تی
له‌ مێژوی میلله‌تاندا زۆرجار شاڵاوی كۆمه‌ڵكوژی رویداوه‌ و نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌رپه‌لاماری كوشتن و كۆكوژی و ئه‌شكنجه‌و ئازاری به‌ربڵاو بووه‌ته‌وه.
نه‌ته‌وه‌ی كوردیش یه‌كێك له‌و میلله‌تانه‌یه‌ كه‌ وه‌كو (جووله‌كه‌و ئه‌رمه‌نه‌كان) به‌ر په‌لاماری نه‌ته‌وه‌ی باڵاده‌ست كه‌وتوون و حكوومه‌ته‌ داگیركاره‌كانی كوردستان به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك له‌ سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی كورددا نه‌وه‌ستاون.

له‌ باكوری كوردستان و له‌ كاتی سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشه‌ مه‌زنه‌كانی (شێخ سه‌عید و سه‌ید ره‌زا) دا و سه‌ركوتی ئه‌و جووڵانه‌وه‌یه‌ له‌ لایه‌ن توركه‌ تازه‌ به‌ ده‌سه‌ڵات گه‌یشتووه‌ گه‌نجه‌كانه‌وه، به‌ پێی ئامار ، له‌ ماوه‌یه‌كی كورتدا 70هه‌زار كوردیان له‌ گۆڕی به‌كۆمه‌ڵدا به‌ زیندوویی و ئه‌شكنجه‌دراوی و برینداری ناشت و به‌ شانازیشه‌وه‌ به‌ "گۆڕی كوردان" ناویان لێبرد

‌

ره‌زا شوان / نه‌رویج

راپه‌ڕینه‌ مه‌زنه‌ جه‌ماوه‌رییه‌ سه‌رتاسه‌رییه‌که‌ی باشووری کوردستانی شیرینمان ، له‌ به‌هاری ساڵی (1991) دا. راپه‌ڕین و هه‌ڵچوونێکی جه‌ماوه‌ریی هه‌ڕه‌مه‌کی و ناکاوی و بێ ته‌گبیر و بێ نه‌خشه‌ و بێ به‌رنامه‌ و بێ ئامانج نه‌بوو .. ئه‌گه‌رچی تا راده‌یه‌ک خۆڕسکی پێوه‌ دیاربوو .. به‌ڵام له‌ لایه‌ن ‏هێزه‌کانی پشمه‌رگه‌ی به‌ره‌ی کوردستانی و جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مانه‌وه‌ پێکه‌وه‌ و به‌ هاوکاری ، ئاماده‌کاری و پلانێکی تۆکمه‌ی پێش وه‌ختی بۆ دارێژرابوو .. ئه‌گه‌ر هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان نه‌بوایه‌ .. سه‌رکه‌وتنی راپه‌ڕینه‌که‌ زۆر زه‌حمه‌ت بوو ، له‌وانه‌یه‌ قوربانی زۆرتمان بدایه‌ .. کورد ژیرانه‌ توانی هه‌ل و مه‌رجه‌ نێوخۆی و ده‌ره‌کییه‌کانیش بقۆزێته‌وه‌ و ، له‌ کاتێکی له‌باردا راپه‌ڕێت .

هەرساڵ ناوەندو رێکخراو هیزو پارت و کەسایەتیە پێشکەوتووخوازوبەرابەر ویستەکان یادی هەشتی مارس دەکەنەوە ، ئەم یادکردنەوانە لە راستیدا دەبێ  لە سەرهه ندێ بنەماو بناغە ی تۆکمە وەستابن و وایانکردبیت کە ئەمرۆژە شیاوی یادکردنەوە و لە سەر وەستان و رامانبیت . باشترین یادو رامان لەم رۆژە وەستان لە سەر ئەنجام وبە رئەنجامەکانی ئەم بزاوتە کۆمەلایەتیەو هوکارو میکانیزمەکانی خولقانیەتی . هە شتی مارس رۆژیی لە دایکبوونی بزاوتێکی بە هیزی کۆمەلایەتیە کە شقڵی تواناو هێزو دەستی ژنانی پیوە دیارە . لەم رۆژەدا بە پیناسەکردنی کۆمەلایەتی ژنان و هیزیان لە لایەن خۆیانەوە وو بە کردە دەرهینانی هۆشیاری خۆیان لە پرۆسەیەکی  زەینیەوەبۆ واقیعێکی بە رجەستە سەری هەلدا ، بزوتنەوەیەکی مافخوازو رەگەزیی و کۆمەلایەتی کە لە خۆیدا هە ناسەیەکی رامیاریش دەگریت ،خولقا کە ئاسۆی ئاراستەکانی هەلتەکاندنی نابەرابەری و جیگیر کردنی مافو بەرابەییە لە زۆر لا ورووبەردا .

ئێواره‌ی ڕۆژی یەکشه‌نبه‌ ڕێکه‌وتی 04/03/2012 به‌ داوه‌تێکی فه‌رمی لیژنه‌ی ناوچه‌ی له‌نده‌نی پارتی دیموکراتی کوردستان، شاندێکی بزوتنه‌وه‌ی کۆماریخوازی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان به‌ سه‌رۆکایه‌تی چالاکوانانی هێژا کاک مستەفا شمامی بەرپرسی

سمایل زارعی‌
ته‌وه‌ری‌ سێهه‌م: له‌ كۆتایی‌ قسه‌كانی‌ كاك سمایل دا ئاوڕێك له‌ ده‌وڵه‌تی‌ توركیه‌ و هه‌روه‌ها ولاتانی‌ عه‌ڕه‌بی‌ ده‌داته‌وه‌ له‌ باری‌ به‌ستێنی‌ مێژوویی‌ و دیارده‌ی‌ ئایینی‌ (ئیسلام و دیارده‌ی‌ ته‌ریقه‌ت و شه‌ریعه‌ت)‌ و هه‌روه‌ها كولتووریی‌ و له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وانه‌ش دا شه‌پۆلی‌ مۆدێرنیته‌ی‌ رۆژئاوایی‌ باسه‌كه‌ی‌ تێر و ته‌سه‌لتر ده‌كا و هه‌وڵ‌ ده‌دا ئه‌و ته‌م و مژه‌مان باشتر بۆ بره‌وێنێته‌وه‌ كه‌ به‌ نموونه‌ی‌ توركیه‌ ئێمه‌ نابێ‌ تووشی‌ دوودڵی‌ و خۆشبینییه‌كی‌ وا بین به‌رامبه‌ر به‌ وڵاتانی‌ عه‌ڕه‌بیش كه‌ ئه‌وانیش هه‌ر به‌ چه‌شنی‌ وڵاتی‌ توركیه‌ ره‌وتی‌ مێژوو ده‌پێون. له‌م روانگه‌وه‌ ئێمه‌ ده‌بێ‌ خوێندنه‌وه‌مان بۆ ده‌وڵه‌تی‌ توركیه‌ جیاواز بێ‌ له‌ وڵاتانی‌ عه‌ڕه‌بی‌ و

 نامۆ عەبدوڵڵە
لە دوایین ژمارەی گۆڤاری (فۆرین ئەفێرس)دا، فرانسیس فوكویاما وتارێكی نوێی بڵاوكردووەتەوە بەناونیشانی (داهاتووی مێژوو). ژێرمانشێتەكە دەڵێت “ئایا دیموكراسی لیبراڵ دەتوانێ لەبەرامبەر كەمبوونەوەی چینی ناوەند خۆی رابگرێت؟”، لەم وتارەدا، دانپێدانانێكی ئاشكرا دەبینرێ لەلایەن نووسەرە بەنێوبانگەكەی ئەمریكاوە كە ئەو بۆچوونانەی پێشووتری، كە بوونە هۆی نێوبانگەكەی، چیتر زۆر دروست نین.
لەكاتێكدا كە شاهێدی بینینی ناڕەزایی بەرفراوانین دژی خراپ بەڕێوەبردنی ئابووری لەلایەن وڵاتە دیموكراسییەكانی خۆرئاوا، بە دیموكراسییەكی لیبراڵی وەك ئەمریكاشەوە، ئاسان نییە بۆ فوكویاما بتوانێ بڕوا بەخۆی بێنێ كە مێژوو كۆتایی هاتووە، وەك پێشتر بانگەشەی كرد و پێی بەنێوبانگ بوو. بۆیە ئێستا هاتووەو لەبارەی (داهاتووی مێژوو)ەوە دەنووسێت. كاتی خۆی، فوكویاما دەیگوت دیموكراسی لیبراڵ دەكرێت “دواخاڵی گۆڕانگاری ئایدۆلۆژی مرۆڤایەتی” بێت و بەم شێوەیەش ئێمە گەیشتینە “دوایین شێوازی حكومەت بۆ مرۆڤ.”
لەم بابەتە نوێیەدا، فوكویاما هێشتا بڕوای وایە دیموكراسی لیبراڵ باڵادەستترین ئایدۆلۆژیای دونیایە. وەك ئەو دەنووسێت “هیچ ئایدۆلۆژیایەكی ركابەر دەرنەكەوتووە”