دوكتور ئەسعەد رەشیدی‌

 وەرگێر: ئەفراسیاب گرامی

گرنگیی ژیۆپۆلتیك‌و ژیۆئیستراتێژیكی‌ كوردستان لە مەسەلە‌ نێونەتەوەیی‌یەكانی سەدساڵەی‌ رابردوو‌و بەربەیانی‌ سەدەی‌ بیستەمدا، روانین‌و سەرنجی‌ دەسەڵاتە زلهێزەكانی‌ جیهانی‌ بۆ لای‌ خۆی راكێشاوە. هەڵوەشانەوەی‌ دوو ئیمپراتۆری‌ مەزن لە ئورووپا (روسیەی‌ تزاری‌)‌و لە ئاسیا (حكوومەتی‌ عوسمانی‌) یارمەتیدەری ئاڵۆزی‌ لە پێوەندییەكانی‌ كۆمەڵگەی‌ جیهانی‌‌و تووندكردنی‌ تێكهەڵچوونە نەتەوەیییەكان لە وێنەی‌ سێ‌ ئیدئۆلۆژیكی‌ ناسیونالیستی‌ بەهێز (فارس، تورك، عەرەب)، لە رۆژهەڵاتی‌ ناڤین دا، بوون.

 هێمن سەیدی

لە فارسییەوە: مەسعوود مەناف

جەژنەکانی شێستەمین ساڵوەگەڕی پاشایەتی شاژن "ئێلیزابێتی دووهەم"، پەیامێکی تایبەتی بۆ هەژمارێکی زۆر لە ئێرانییەکان پێبوو و هاوکات، بۆ هەژمارێکی تر زیندووکەرەوەی هەندێک بیرەوەی تاڵ بوو. ئەوەی کە لە باکینگهام لە ئارادایە، دەیتوانی کە لە کۆشکی سەعدئابادیش لە ئارا دابێ، بۆیە کە بەر لە شۆڕشی ساڵی 1357، هەر دوو حکوومەتی بریتانیا و ئێران، بە فەرمی، "پاشایەتی مەشرووتە" بوون بەڵام بە کردەوە، مەشرووتەبوونی پاشایەتی لە ئێران،تەنیا ڕەستەیەک بوو کە لە یاسای بنەڕەتی وڵات دابوو و لە کردەوەدا هەست بە بوونی نەدەکرا.

عارف باوەجانی

نامەیەکی سەر ئاواڵە: بۆ گشت لایەنە تێکۆشەرەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان.
بۆ گشت لایەنە تێکۆشەرەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان سڵاو و ڕێز.
کاتێک لاپەرەکانی مێژووی هەر نەتەوەییەکی بندەست دەخۆینینەوە، دەبینین لایەنە سیاسییەکانیان لە تاراوگە، پێشگەرانەوەیان بۆ وڵاتی خۆیان هیندیک قۆناخی جۆراوجۆریان وەک شەری نێۆخۆیی ولێکترازانیان و یەکترقبووڵنەکردنیان تێپەراندوە. سەرەرای ئەوەش لە کۆتاییداو لە ژێر ناوی بەرە یا کۆنگرە یا ئەنجوومەنی سیاسی ڕێکەوتوون. لە ئاکامدا بەدەستکەوتەوە گەراونەتەوە ناوخەڵکی خۆیان وتوانیویانە لە قۆناخە سەرەتاییەکانی ڕزگاربوونیوڵاتەکەیان ئەمنیەت وئاسایشی خەڵک و سنوورەکان و بنکەو ئیدارەکانی ژیانی رۆژانەی خەڵکیان بپارێزن.

د. بەرھەم ئەحمەد ساڵح 

یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لەمێژووی خۆیدا، حزبی رەھەندە جیاجیاکانی بزوتنەوەی رزگاریخوازی گەلی کوردستان بووە . بۆیە لەکۆڕی خەباتی شۆڕشگێڕی، ئازادیخوازی و دیموکراتی کوردستان و ناوچەکەدا رۆڵی گەورەو پێشەنگی بینیووە، حزبی شارو دێھاتە.حزبی رەنجدەری بیرو بازووە، حزبی بەرگری و پێشمەرگایەتییە لەدژی داگیرکەران، حزبی خەباتی نھێنی و شەڕی پارتیزانی، خۆڕاگری بەردەم زیندان و ئەشکەنجە، حزبی ھەستانەوەی پاش شکست و کۆمەڵکوژی و ئەنفال و ھەڵەبجە، و سەنگەری خۆڕاگریی و حزبی راپەڕینە. چەندین نەوە، ھاونیشتمانییەکانمان لەچین و توێژی جیاجیای کوردەورای، لەیەکێتیی کۆبونەتەوە بەو ھیواو ئامانجانەی کەیەکێتیی:*خاوەن پڕۆژەی نەتەوەیی گەلی کوردستانە بۆ مافی چارەی خۆنووسین و

ئەنوەر عەباسی

دیسانەوە كۆبونەوەكانی رۆژئاواییەكان لەمەڕ پرسی ناوەكی ئێران دەستی پێكردووە و ئەمە لە حاڵێك دایە كە بە پێی لێدوانەكانی هەردولا پێش ئەم مانگە هیچیان نەیاندەویست كە لە قەراری خۆیان بكشێنەوە، بەڵام ئەم كۆبونەوانە هەموو ئەو هەراو هوریای بە درۆ خستەوە و پیشانی دا كە هەردوو لا و بە تایبەت رۆژئاوا لە پێناو بەرژەوەندی خۆیان دا هیچ پێوەرێكی ئەخلاقی و ئینسانی بۆیان گرینگ نیە.هەموو لایان وابوو رۆژئاوا لەبەر ئەو دروشمەی كە ئاڵاكەی هەڵگرتوە واتە دیموكراسی و ئازادی لانی كەم لە بواری وزەی ناوەكیەكەشەوە بێت گوشارێكی زۆرتر دەخاتە سەر حكومەتی ئیسلامی ئێران ورەنگە خەڵكی ئێران تەنانەت بە شێوەیەك بە تەما بوون كە رۆژئاوا لەم بوارەدا گێچەڵ بە ئێران بگێڕێت بەڵام

فریشتە یەزدانپەنا

كۆماری ئیسلامی هەر لە سەرەتای دەستبەكاربوونیەوە تا ئێستا، یەكێك لە سەرەكیترین سیاسەتەكانی بریتی لە دەستدرێژیكردن بۆسەر ماف و ئازادییەكانی گەلانی ئێران و گەلی كورد بە تایبەتبتر بووە. لەبیرمە كاتێك رژیمی پاشایەتی رووخا و كۆماری ئیسلامی هاتە سەر كار، یەكێك لە سەرەتاییترین مافەكانی هەر مرۆڤێك كە بریتی لە ئازادیی هەڵبژاردن بوو، بە خەڵكەكە نەدا.  لە 12 ی خاكەلێوەی 1979 دا زۆر بە ئاسانی ریفراندۆمێكی (بەڵێ و نا) ی بۆ كوێركردنی چاووڕای ناوەندە جیهانییەكان بەڕێوەبرد كە تێیدا هاتبوو: ئێوە دەبێ من هەڵبژێرن و ئەوەش نووزەی لێوە بێت، دەخنكێندرێت. هەر ئەوەش بوو، لەدوای ریفراندۆمەوە و بۆ چەسپاندنی بنەماكانی كۆماری ئیسلامی كە بریتی بوون لە زەوتكردنی مافەكانی مرۆڤ،

 تەوار شەریفی

لە مێژووی هاوچەرخی ئێراندا و هەر لە كۆتاییهێنان بە دەوڵەتەكانی قاجاڕ و پەهلەوی 1 و 2 ، كردارێكی مەدەنییانە و جاروباریش هەڵكشان بەرەو كاری نیزامی رۆڵی بینیوە. ئەم كردارەش "ناڕەزایەتی گشتی" بووە كە توانیویەتی رێگا بۆ رووخانی دەسەڵاتەكانی رابردوو خۆش بكات. كۆماری ئیسلامیش فشارەكانی بۆسەر خەڵك زیاد كردووە، چونكا ئاستی ناڕەزایەتییەكان زۆر بووە. لە پاش دروستبوونی جموجۆڵەكانی ناوچەكە و رووخانی چەندین دیكتاتۆری گەورەی وەك موبارەك و قەزافی و بن عەلی و شەقبوونی وڵاتی سوودان و سەربەخۆیی بەشی باشوورەكەی لەگەڵ دروستبوونی جموجۆڵ و دابەشكاری و هێڵكاریی تازە لە خۆرهەڵاتی ناوین وبە گشتی دنیای پاشكەوتووی رۆژهەڵات و تەشەنە كردنی ئاگری مافخوازیی گەلانی خۆرهەڵاتی،

سۆما یەزدانپەنا

سیاسەتی ساڵی تازە كە خەریكین 6 مانگی یەكەمی تێدەپەڕێنین پێوەندە بە هێندێك بابەتی هەستیارەوە كە هەوڵ ئەدەم بە كورتی باسیان بكەم. جەمسەری دیكتاتۆرە زەبەلاحەكان و هەژمونییان لە دنیای تازەدا بووەتە كێشەیەكی گەورە و لە جاران زیاتر پەلەقاژەی مانەویان دەكەن ئەمەش مەترسییەكی گەورەی بۆ گیانی ئازادییە گەردوونییەكانی مرۆڤ هەیە. چین و رووسیا وەك دوو جەمسەری زەبەلاح كە بە تازەیی خەریكن هێند - ی پڕ لە هەژاریشی تێوە دەگلێنن، بوونەتە مایەی خاوبوونەوەی هەڵوێستی ناوەندە جیهانییەكان. روسەكان ساڵانێكە باس لە قوربانیكردن هەموو وڵاتان لەسەر بەرژەوەندییەكانیان دەكەن و بە سیاسەتێكی دوو لایەنەوە (دۆستین بەڵام خۆمان دەتكورۆژین!) درێژە بە ژیانی سیاسی وپێوەندییە نێودەوڵەتییەكانی خۆیان لەسەر ئەم هەسارەیە دەدەن.

 عەلی هیمەتی

ئەگەر ئاوڕێكی سەرپێیی لە مێژووی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران بدەینەوە، زیادەڕۆیی نییە كە بڵێم، ئەگەر هەموو رۆژێك دروشمی مردن بۆ ئامریكا و دروشمی مردن بۆ ئیسڕاییل لە لایەن كاربەدەستان و لایەنگرانی ئەو رژیمە نەگوترابێتەوە، ئەوا هەموو حەوتوویەك لە نوێژی هەینیدا گوتراوەتەوە. ئەوانەی پسپۆڕن لە بواری شرۆڤەكردنی هەڵگیرساندنی شەڕدا، زۆر باش دەزانن كە سەرەتای هەڵگیرسانی هەر شەڕێكی فیزیكی بە شەڕی راگەیاندن دەست پێدەكات. زۆر سەیرە!... نزیك 34 ساڵە كە رژیمی ئێران بۆ مانگێك شەڕی راگەیاندنی لە دژی ئامریكا و ئیسڕاییل رانەگرتووە و لەولاتریشەوە ئامریكا و ئیسڕاییلیش بە درێژایی تەمەنی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی، رستەیەكی پۆزێتیڤیان بەرانبەر بەو رژیمە بەكار نەهێناوە. كەوابوو

وەهاب یوسفی

ڕاپه‌ڕینی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک و به‌گژدا چوونه‌وه‌ی زوڵم و زۆری به‌ چ عه‌قڵییه‌تێک ده‌توانی ئاڵوگۆڕ له‌ وڵاتدا پێک بهێنێت؟ ئه‌و پرسیاره‌ و ده‌یان پرسیاری دیکه‌ ده‌توانن ڕونکه‌ره‌وه‌ی ئه‌و ڕاستییه‌ بن که‌: به ‌درێژایی مێژووی مرۆڤایه‌تی ڕاپه‌رین و به‌ گژدا چوونه‌وه‌ ڕوویانداوه‌، که‌ چی ئێستاش مرۆڤایه‌تی گیرۆده‌ی شه‌ڕ، نایه‌کسانی و ...یه‌، به‌ڵام بۆچی؟ کای کۆن به‌ با ناکه‌ین و لاپه‌ڕه‌کانی میژوو هه‌ڵناده‌ینه‌وه‌ و سه‌رده‌می خۆمان له‌به‌رچاو ده‌گرین و به‌ لێکدانه‌وه‌یه‌ک له‌سه‌ری تیرێک ئاراسته‌ی ویژدانی مرۆڤایه‌تی ده‌که‌ین به‌و هیوایه‌ چاو و گوێکان بکرێته‌وه‌.