پێداچوونه‌وه‌‌: ئاکۆ جه‌لیلیان

^{فولکلۆر وه‌کوو به‌شی نادیاریی فه‌رهه‌نگی نه‌ته‌وه‌‌کان تم ودایم جێگه‌ی باس و لێدوانه‌ بووه و کۆمه‌ڵێک نووسه‌ر و لێکۆڵه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م باوه‌ڕه‌ن که‌ بنه‌مای فه‌رهه‌نگ و زانستی هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌که‌ و چ له‌بواری ئه‌ده‌بی و مێژوویی و چ له‌بواری ئائینی و کۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌رکی خۆی جێبه‌جێ کردووه و به‌ڵگه‌نامه‌یکه‌ بۆ ره‌نگدانه‌وه‌ی فه‌رهه‌نگ و زانست و شارستانیه‌تی وڵاته‌که‌یان و به‌شێوه‌یه‌کی زانستی و ئاکادمیک ده‌چنه‌ سه‌ری و ده‌یان بابه‌تی ره‌نگاوڕه‌نگ و جوان؛ له‌سه‌ر کاریگه‌ریی فه‌رهه‌نگی فولکلۆر پێشکه‌ش کراوه‌ نمونه‌ی ئه‌م کتیبگه‌له‌ - شاخه‌ی زرین -ی (فریزر)ه‌ که‌ لێکدانه‌وه‌یه‌کی زانستی و ئه‌وسانه‌ییه‌ له‌سه‌ر وڵاتی ئه‌مریکای باشووری کراوه‌ یان کتیبه‌کانی مامۆستا(مێهرادی‌به‌هار) له‌سه‌ر ئوستووره‌ناسیی ئێران یان کۆپڵه‌ی – تاریخ ایران - (ئێحسان یارشاتر)ه‌ که‌ له‌سه‌ر ئه‌وسانه‌کانی ئێرانی کۆن کراوه‌. به‌داخه‌وه‌ له‌نێو وڵاتانی چه‌ند نه‌ته‌وه‌یی}

^{Tevgera Komarîxwaz ên Rojhilatê Kurdistanê sala nû ya Zayînî û jidayikbûna Hezretî Îsa Mesîh, li hemû Mesîhiyên Kurdistan û cîhanê pîroz dike. Tevger hêvîdar e ku sala nû ya 2022'an bibe sala aştî, aramî û pêkvejiyana aştiyane û tendirustiyê jibo hemû cîhanê û nemaze Kurdistana mezin û Rojhilata Navîn.
Tevgera komarîxwaz ya rojhilatê Kurdistanê Daxwaza ku em vê salê bikin sala têkelî, gotûbêjên aştî, hevpeywendî, lihevkirin û hevkariyên berfireh liser atmosfera nexweş û siyasetên şerxwazane û parçekirinê tercîh bidin.}

^{Tevgera komarîxwaz ya rojhilatê Kurdistanê hêvîdarê ku sala nû jibo hemûyan bibe saleke xweş û nirx, xastek, berjewendî û}

^{Ezîm Osmanîyan}

^{Xwendekarê asta PHD ya Bajarsazîyê.}

^{Bajarên cûrbacûr li ser Erdnigarîyê dibişkifin û bi qasî dîrokê mezin û berfireh dibin, tenê ev hevoke dikare alîkariyê bide me ku em bikarin ji mijara nasnameya Bajarên Kurdî fahm bikin. Dema mirov ji berfirehîya Erdnigarîya Kurdan temaşe dike, dibîne ku gelek Bajar û Gundên Kurdî di wê Erdnigarîyê de bicih bûne û dîrokekî çend Hezar salî ew derfet pêkaniye ku Wargeh û Jîngehên Kurdan di formeke herî berza têgihîştinê û bi naverok û bedewîyên taybet çêbibin. Îcar wê demê mirov digihîje kûrahîya çawaniya tesîra Ferheng û Qewm û xalên teybet li ser çêbûna}

^{فردەوس هاشمی}

^{کۆرتە
زوان داڵگی کاریگەری فرەیگ لە سەر کەسایەتی و شۆناس یەی مناڵ دێرێ. ئەڕای وڵاتەیلێ ک هانە شوون پێش کەفتن و تەقەلا کەن ئەڕای گەشە داین وە داشتەیل، یەکێگ لە گرێنگترین رێکارەیل پڵان رشانن ئەڕای هاودەنگی و هاوکاری گشت ئەندامەیل کوومڵگەس. دیسان لە ئێ وتارە پەیوەنی بەین زوان داڵگی وەگەرد کوومەڵخوازی و هاوکاری کوومڵایەتی لە بەین خوێندکارەیل دۊەت ئیلامی لە زانکووەیل ئیلام لێکۆلیەێ. ئەڕای ئێ کارە ک وە شێوەی مەیدانی ئەنجام گرێ لە پرسیارنامە ئستفادە کریاس. هەم کوومەڵخوازی و هەمیش هاوکاری کوومڵایەتی رەوایی دێرن و ئاڵفای کۆروونباخ ئەڕای گشتێ بان ٧/٠ بۊە. گەلهەی ئێ لێکوولینە خوێندکارەیل دۊەت ئیلامی لە زانستگەیل ئیلامن. نموونەی بەررەسی ٦٠٠ کەس بۊنە ک وە شێوەی خۆشەیی وە دەس هاتنە. دەسکەفت ئێ وتارە نیشان دا ک زوان داڵگی پەیوەنی مانادار و دیاریێگ وەگەرد کوومەڵخوازی و هاوکاری کوومڵایەتی دێرێ. دۊەتیلێ ک وە زوان داڵگیەو قسە کەن، مەیل فرەترێگ وە کوومەڵخوازی و هاوکاری کوومڵایەتی دێرن، ئەمان ئەوانەی ک زوان یەکمیان زوان داڵگیان نییە کەمتر مەیل وە کوومڵگە و هاوکاری کوومڵایەتی نیشان دەن.
وشەکلیل: زوان داڵگی، خوێندکارەیل ئیلامی، کوومەڵخوازی، هاوکاری کوومڵایەتی
پێشەکی
زوان داڵگی لە باوەتەیل فرەیگەو و لە نووڕگەیل جووراجوورێگەو لێکوولیاس، دیسان تاریفەیل و واتایل جووراجوورێگیش ئەرای هەس. یەکێگ لە تاریفەیل مەنتقی و زانستی زوان داڵگی لە چوارچوو نووڕگەی هاوزەمانی و دیرووکیە . لە نووڕگەی هاوزەمانیەو، زوان یەکم یا زوان داڵگی وە زوانێگ ئۊشن ک مناڵ بایەس}

^{مۆدەڕڕێس سەعیدی}

^کورتە

^{لەسەرەتاکانی سەدەی بیستەمی زایینیەوە کە ڕۆژهەڵات ناس و زمانناسە بیانییەکان ئاوڕیان لە کوردستان و کۆمەڵگای کوردی داوەتەوە، بیر و ڕای جیاوازیشیان لە بارەی هەورامان و هەروامیەکانەوە خستۆتە ڕوو. هەندێک لەم زمانناسانە هەورامییان بە زمانێکی سەبەخۆ و هەندێکیش بە زاراوەیەک لە کوردی زانیوە.
ئەوانەی کە هەورامییان بە زمانێکی سەربەخۆ داناوە، بێ سەرنجدان بەوەی کە ئەم زمانە لە درێژایی مێژوودا چی پێ گوتراوە، ناوی کوردیان لە زمانی هەورامی داماڵیەوە و هبە زمانێکی ناکوردی داویانەتە قەڵەم. لە ‌حاڵێکدا زمانناسەکان بۆیان نیە لە دەربڕینی ئاکامە زانستیەکانی}

^{Tevgera Komarîxwaz ên Rojhilata Kurdistanê çaremîn Kongreya Partiya Demokrata Gelan HDP'ê piroz dike.}

^{Hevalên hêja û birûmet. !
Têkoşerên reka azadî û wekhevî û aştî û demokratîka gelan.!}

^{Hevserok û endam û alîgirên partiya demokratîka gelan ( HDP)ê .!}

^{Lê vê demê de ku hûn çaremîn kongreya partiyên xwe lidar dixin, Her Wekî dizanin Rojhelata Navên û çar parçeyên Kurdistanê bi rewş û qonaxên dijwar û pirr aloziyên li dîroka xwe da derbas dibe, ev cejn geş bin û serbilindiya me ye ku îro Kurd li cîhanê de binavûdeng in, berxwedana keç û xurtên Kurd li dinê da dengvedana mezin bi xwe ra rakişandiye , le mixabin pirsgirêka Kurdan heta niha jî nehatiye çareserkirin.
Em jÎ weki Tevgera Komarîxwaz ên Rojhelatê Kurdistanê li ser vê baweriyê ne ku tenê bi reka çareseriyeka aştiyane û xurtkirina yekîtiyê dengên aşîtixwaz digihîne encamêkî baş jibo gelên xwe û tevahiya herêmê.}

^{Gelên birayên li herêmê.!
Di vê rewşê da dixwaze ku jibo rawestandina}

ئەفشین غوڵامی

^{هەندێک جار ئەو پرسیارە دەکرێت کە بۆ چی هێڵی ناسیۆنالیزمی کوردی لەسەرۆبەندی مۆدڕنیتەی سەرەتایی لە ئێران و دوای شەڕی جیهانی یەکم لە کرماشان و ئیلام سەریهەڵنەدا و ئەمەش لە دوای ئەوەدا دێت کە "یارسان" چ وەکو ئایین و چ وەکو ڕێبازێک بیری، نزیک بە هەشتسەد ساڵ جۆرێک لە ناسیۆنالیزمی خۆرسکی کوردی لە چوارچێوەی فەرهەنگی ئایینی-فەلسەفی لە کرماشان و ئیلام و ناوچەی ئەردەڵان تا دەشتی شارەزوور و کەرکووک و مووسڵ بەدی هێنابوو کە هەمیشە لەلایەن حکۆمەت و سیستەمە سیاسی ئیسلامیەکانی ناوچە لە ژێر گۆشار و لەناوچوون‌دا بوو.
پێش ئەوەی وڵامی پرسیارەکەی سەرەوە بدەین، واجیبە ئەمە بزانین کە ناکرێ بە زینیەتی ئەمڕۆییدا دیاردەیەکی مێژویی بکۆڵینەوە، بەڵکۆ پێویستە وەکو "دیاردەخوازی" و بەکەڵک‌گرتن لە ڕەوانینی "هۆسرل" و دیاردەناسەکان، سەرەتا زەین لە پێشداوەری واڵا کەین و ئینجا بە پاڵی‌یەک دانانی بەڵگە مێژوییەکان و ڕوویکردێک ڕەخنەیی و شێکاریی گوتاری، هۆکارگەلی بەدی نەهاتنی هزری ناسیۆنالیزمی کوردی لە کرماشان بە چەمکە ئەمڕۆییەکەیدا شێی بکەینەوە.
لەبنەماوە، کرماشان و هەروەهاش ئیلام، هیچ کات لە ڕەوت و هێڵی ناسیۆنالیزمی کوردی سەوار نەبوون، چۆنکە بیرۆکەی ناسیۆنالیزمی کوردی لە کوردستانی ژێر دەستی عۆسمانیەوە}

رەزا شوان

^{"قـه‌ده‌م خـێـر ئـه‌ی خوشـکی پـۆڵایـیـن .... کـۆشـکی په‌هـلــه‌ویـت هـێـنــایه‌ لـه‌رزیـن"
کورد لە زووەوە وتوویه‌تی:" شـێر له‌ لانـه‌ ده‌رچـێ چ نـێر چ مـێ " مێـژووی دێـرین و نـوێی پڕ له‌ شانازی و شکـۆداری گه‌له‌که‌مان، لاپـه‌ڕه‌ زێـڕینه‌کـانی به‌ نـاوی ده‌یـان ژنی هه‌ڵکه‌وتووی کوردمان له‌هه‌موو بواره‌کاندا ڕازانـدۆه‌ته‌وه‌، که‌ هه‌ریه‌که‌یان له‌ بوارێکـدا ڕوڵێکی به‌رز و گرنگی بینیوه‌ له‌ خزمه‌تکـردن و به‌رگـریکـردن له‌ کورد و کوردســتان، له‌ زانسـت و زانیـاری، له‌ بنیـاتـنـانی شـارسـتانـیـدا. لـه‌ نـاویـانـدا شـازاده‌ و میـرزاده و سه‌رکرده‌ و شۆڕە سواری ئازا و دلێر و شۆڕشگێڕ و پێشمه‌رگه‌ و شەرڤان و گەریلا و فـه‌رمانـڕه‌وا و زانـا و سـیاسه‌تـمـه‌دار و شـاعـیر و نـووسـه‌ر و ئـه‌فـسه‌ر و پـارێـزەر و میدیاکار و چالاکوان هونەرمەند و مامۆستای زانکۆ و.. تا ده‌گاته‌ په‌ڕله‌مانتار و وەزیر.
ئه‌گـه‌ر گه‌شـتنامه‌ و یادداشـتـنامە و کـتێب و نـووسـینه‌کـانی ئـه‌و گـه‌شـتیار و گـه‌ڕیـده‌ و رۆژهـەڵاتناس و کوردناس}

^{شیوا میرەکی}

^{یەکێک لەو تایبەتمەندیانەی کە نیشاندەری بەهێز یان لاوازبوونی هەر نەتەوەیکە؛ چۆنیەتی ڕوانینی ئەو نەتەوەیەیە بۆ ژن! تا لەم ڕێگەوە پەی بە قووڵایی باوڕ و تێڕوانینی ئەو کۆمەڵگا بە ژن ببەین. سەرنج‌دان لە کەلتوورە باوەکان و یاساکانی هەر کۆمەڵگایەک، یەکێک لە ڕێگاکانی ناسینی دۆخی ژنانی ئەو کۆمەڵگایە. ژن وەکوو نیوەی کۆمەڵگا، بە درێژایی مێژوو لە پەراوێزی کۆمەڵگا و لە ژێر دەسەڵاتی پیاوان‌دا بووە . یاساکان لە ژێر چاوەدێری پیاوان‌دا نووسراون بۆیە پیاوانەبوونی ئەم یاساگەلە زۆر بەرچاوە. یاسادانەر و یاسا جێ‌بەجێ‌کەریش هەر پیاوە. سیسته‌می پیاوسالار بە پشتیوانی دەسەڵاتی خۆی لە یاسادانەریی ، پەروەردەیی ، میدیایی و ... وەکوو ڕەگەزی سەرتر و خاون ڕا هەوڵی پاراستنی دەسەڵاتی خۆی ئەدا .
دووچاوەکی لە دنیای کاروپیشە بۆ ژن و پیاو ، لە تایبەتمەندییەکانی بازاڕە کە لە سەرانسەر دونیا ، لە هەر دۆخێکی کەلتووری و ئایینی و کۆمەڵایەتی‌دا هەیە و زۆر بەرچاوە .نایەکسانی بازاڕ کار ، هۆکاری جیاوازی هەیە و بۆتە هۆی لێهاتوونەبوونی ژنان و ناکارامەیی . لە سەردەمی جیهانی‌بوون بەرچاونەگرتنی بەشێکی گەورەی کۆمەڵگا بە مانای لەدەست‌دانی هزری ئینسانییە . ناسەربەخۆیی ئابووری بووە هۆی وابەستەیی ژنان و جگە لە هەوڵی بن‌دەست‌ڕاگرتنی ژنان ڕێگرە لە سەرخستنی توانا و لێهاتووییەکانی ژن کە کونتڕۆڵکردنی گشت کاروباری ژنانی بەدواوە بووە .کارگەلێک کە بە ژنان ئەسپێردرێ، حەقدەستی کەمتر و پلەوپایەی}

^{لێکۆڵینەوە – ئارێز}

^{هه‌میشه‌ چرپه‌ له‌قیژه‌ كاریگه‌رتره‌، شاعیر چۆن هه‌ڵوێستى ده‌بێت، پێویسته‌ ده‌ربڕینى هه‌بێت.}

^{رێبوار، جیا له‌وه‌ى زۆربه‌ى ژیان و شیعره‌كانیشی ته‌رخان كراوه‌ بۆ ره‌هه‌نده‌ سیاسییه‌، كرێكارییه‌كه‌ى، به‌ڵام جیاواز له‌و ره‌هه‌نده‌، سه‌یرى شیعره‌كانیشی كردوه‌ به‌واتایه‌كى تر، شیعر هه‌ر ریالیزم نییه‌، به‌ڵكوو رۆمانسییه‌ت و گۆرانیشه‌.}

^{شیرین ئەدوێ}

^{«شیرین ئەدوێ، کاڵی شیرین!}

^{گفتوگۆت چەندە شیرینە؛}

^{ئەى ناسکە چاو کاڵەکە}

^{کە گەشترین}