^{بەهرۆز عزەت}

^{مێژووی مرۆڤایەتی بە جەنگ دەستی پێ‌ كرد،دوای ئەوە جەنگی بەردەوامی مرۆڤایەتی دەستپێدەكات!
جەنگ بە یەكێك لە دێرینترین چالاكی مرۆڤ دادەنرێت جەنگ وەك بابەتیكی گرنگ وتێكەل بە سیاسەت بووتە بە شێك لە زانستی سیاسەت.(كلاوزڤێتز) وادەڕوانێتە جەنگ كە درێژەپێدەری سیاسەتە، بەڵام بە شێوەیەكی ترو و بەكەرەستەی تر.لەرووی سیاسیەوە حاڵەتی جەنگ لە نێوان دوو وڵات یان زیاتر دێتە ئاراوە كە ئەو وڵاتانە بەشێوەیەكی فەرمی جەنگ لە نێوان خۆیاندا ڕادەگەیەنن.ئاست وجۆر وشێواز و ئامانج و هوكار و پالنەرەكانی هەر جەنگێكیش جیاوازن، هەورەها جەنگ وەك دیاردەیەك چەندین دیوی ئاشكراو نەهێنی هەیە وئاڵۆزە، لە چەندلایەكی جیاوازەوە خراوەتە بەر لێكۆڵینەوە، جەنگ وەك بەشیك لە زانستی سیاسی گرنگی زۆری پێ‌ دەدریت لە چوارچێوەی زانستی سیاسەتدا.
هۆ و هۆكارو زەمینەوە پانتایی و دواهاتەكانی جەنگ، گرنگترین بابەتەكانی ئەو مەسەلەیە پێك دەهێنن.لە مەسەلەی هۆ هۆكارەكاندا هۆكاری سیاسی وەك ململانی لەسەر سەرچاوەكان و بەرژەوەندییەكان و هۆكاری ئایدلۆژی و هزری وهۆكاری ئابوریانەی جەنگ دەخرینە بەر تۆیژینەوە. لە ڵیكۆڵینەوەش لە سەر پێشهاتەكانی جەنگدا مەسەلەی تاكتیكەكان و ستراتیجیەكان}

دانا شوانی

^{پەرەسەندنی مرۆیی بەهۆی ئەو گەشەسەندنەی بە خۆیەوە بینیوە، چەندان ئاستەنگ و كێشەی بۆ دەزگا كۆمەڵایەتی و كلتوورییەكان لەگەڵ خۆیدا هێناوە، ئەم پەرەسەندن و مەترسییانەش سەرتاپای كۆمەڵگە مرۆییەكانی گرتۆتەوە، بۆ نموونە، ناوچەی شاری گەورەو دانیشتوانی زۆر، تۆڕی گواستنەوەو گەیاندنی دوورودرێژ، بەپیشەسازیكردنی مادە خاوەكان و بەرهەمهێنانی مادەی خۆراكی و بەرخۆری و بەكارهێنانی لەرادەبەدەری كاڵاكان بۆتە هۆی هێنانەكایەوەی پەیوەندییەكی تازە لە نێوان كۆمەڵگەو ژینگەی سروشتی، بۆیە پێویستە لەبارەی پرسی مەترسی و ناجێگیری ژیانی رۆژانەمان بدوێین و بیر بكەینەوە.}

^{لە كۆتاییەكانی سەدەی بیستەم، كۆمەڵناسەكان بەو بڕواو بۆچوونە گەیشتن كە مرۆڤەكان خەریكە دێنە نێو قۆناغێكی تازەوە كە ئەدگارو تایبەتمەندییە سەرەكییەكەی بریتییە لە كۆمەڵگەی ریسك یان مەترسی (كە ئۆڵریش بێك بە وردی باسی لێ دەكات، لەم لێكۆڵینەوەیەش لە پێشتر باسمان لێی كرد)، لە كۆمەڵگە پڕمەترسی یان ریسك، مرۆڤەكان دەبێ تواناو وزەكانی خۆیان بخەنە خزمەت مەترسی و ئەگەری مەترسییەكانەوە كە بەسادەیی}

^{حامد محەمەد عەلی}

^{توندڕەویی یان توندوتیژیی و تیرۆر، دیاردەیەکی مرۆیی کۆمەڵایەتی جیهانیە، فکرو ئایدلۆجیایەکی تایبەت بەرهەمی نەهێناوەو ناهێنێ، بەڵام توندوتیژیی هەرکاتێ و لەهەر شوێنێک رەهەندی ئاینی، یان مەزهەبی و تائیفی وەربگرێ، ئەوە بێگومان ترسناکتر دەبێ..
هەر سەبارەت بەڕەهەندە ئاینیەکەی توندڕەوی یان (تیرۆری ئیسلامی) کەئەمڕۆ زۆر باس دەکرێ، ئەوە بەتێگەیشتنی رەوتی میانڕەوی ئیسلامی، ئیسلام ئاینی ئاشتی و ئارامی و ئازادییە و توندوتیژی و تۆقاندن نامۆیە بە بنەماکانی فیکری ئیسلامی و لەچوارچێوەی ئیسلام و دەوڵەتی ئیسلامیدا ئەوانیتر جێیان دەبێتەوەو هەرکەسەو ئازادە لەوەی کەهەڵگری چ بیروباوەڕێک بێت، مادام ئازادیەکەی نەبێتە مەترسی و دەسدرێژیی بۆ سەر ئەوانیتر..
ئەویش بەبەڵگەی ئەم ئایەتە قورئانیانە ( لا إكراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی.. البقرە ٢٥٦) و ( وقل الحق من ربكم فمن شاء فلیؤمن ومن شا‌ء فلیكفر - الكهف ٢٩) کە جەخت لەسەر ئەوە دەکەنەوە مرۆڤ سەربەستە لە هەڵبژاردنی بیروباوەڕی و کەس بۆی نیە هیچ بیروباوەڕو ئاینێک بسەپێنێت بەسەریدا.
دیارە ئەگەر سەپاندنی ئاین لەسەر مرۆڤەکان رێگەپێدراو نەبێت و هەمووکەس ئازاد بێت لەهەڵبژاردنی بیروباوەڕی}

^{ئارام قادر حەمەسور}

^{مێژو مەتاتێکی نایابە، بەکەیفی مرۆڤ جوڵەی پێدەکرێت، زۆرجار مێژو یاریگایەکە بۆ دروستکردنی حەقیقەتی ساختە، ئەم حەقیقەتانە لەبەر هۆکاری ئاینیی و ساسیی و مەزهەبیی و نەتەوەیی و داگیرکاری و....هتد گۆڕانکارییان بەسەردا دێت و کۆمەڵگەیان پێدەگەوجێنرێت، زۆرجار پێویستییان بە ئاوڕدانەوە هەیە.}

^{نەوروز تایبەتە بەنەتەوە ئارییەکان و سەری ساڵی کورد و ئێرانیی و ئەفغانییە، ئەفسانەی نەورۆز لای کورد کاوە کوردە و لەسەری زووحاکی خوێنڕێژ دەدات و دەیکوژێ، سەرچاوەی تر هەیە کە کاوە کوردنییە و خیانەتی لە زوحاکی پاشای کوردان کردووە، ئەفسانەی نەورۆز موڵکی نەتەوەیەک نییە و پێویست ناکات گەشکە بین.}

^{سەری ساڵی کوردیی لە دامەزراندنی دەوڵەتی کوردیی ماددەوە هاتووە ۲۷۲۱ ساڵ لەمەوبەر، بەڵام گەر بپرسین ۷۰۰ساڵ پێش زایین ماددەکان خاوەن دەوڵەت بوون؟}

^{بێگومان بەگەڕانەوە بۆ رابردوى ۷۰۰ساڵ پێش زایین روداوێکی واگرنگ نەبووە تا شایەنی باس بێت و بکرێتە سەری ساڵی نەتەوەیی. ۷۰۰ ساڵ پێش زایین بە وردی ماددەکان}

^{کۆرال نوری}

^{لەپەراوێزی موشەكبارانەكەی هەولێر}

^{پەیوەندیەكانی نێوان ئیسرائیل‌و ئێران مێژویەكی دێرینی هەیە كە دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی رەزا پەهلەوی، ئەو دووەم سەركردە بوو پاش سەرۆكی توركیا بەئاشكرا دانی بەدەوڵەتی ئیسرائیلدا لەساڵی (1948) نا. پەیوەندیەكانی نێوان هەردولا تا ئەو ئاستە بەهێز بوو كە هاوكاری ئەمنی، سەربازی‌و بازرگانی لەنێوانیاندا هەبوو، هێزەكانی مۆسادی ئیسرائیلی مەشقیان بەهێزەكانی ساواكی ئێرانی دەكرد. هاوكات بازرگانی نەوتی ئێران لەرێگەی بۆریە هاوبەشەكانی (ئیلات – عەسقەلان)ەوە دەگەیشتە بازاڕەكانی ئەوروپا.}

^{پاش روخانی دەوڵەتی پەهلەوی‌و هاتنی شۆرشی ئیسلامی ساڵی 1979، پەیوەندیەكانی ئێران‌و ئیسرائیل بۆ ماوەیەك پچراِ . خومەینی، یەكەم رابەری شۆرشی ئیسلامی، لەگەڵ دەسەڵات گرتنەدەست}

^{سه‌ردار عه‌زیز}

^{پرسی ئەوەی ئایا شەڕی ئۆکرانیا خەتای کێیە، پێش ئەوەی پرسێکی ئەخلاقی و دادوەرییانە بێت، پرسێکی فیکرییە. ئایا لە چ ڕوانگەیەکی فیکرییەوە دونیا دەبینیت، بڕیار دەدات ئایا کێ بە خەتابار لە قەڵەم دەدەیت. لێرەدا بۆ ئاسانکاری خوێنەر، قوتابخانە فیکرییەکان دەکەین بە دوو بەشەوە، بەشێکی ڕیالیزم یان واقیعی ئەوەی تر لیبرال یان وەک رەخنەگرانی لە قەڵەمی دەدەن، یوتوپیایی. دیارە ناونانەکان بێ گوناه نین.
ئەگەر بە ووردی تەماشای لێدوان و بڵاوکراوەکانی ڕۆژئاوا بکەیت بەرامبەر شەڕی ئۆکرانیا، وشەیەک لە زۆربەی لێداوانەکاندا هەیە کە unprovoked ە. ئەم وشەیە لەم دەربڕینانەدا بە مانای ئەوە دێت کە ئۆکرانیا هیچ هەوڵ کار و کردوەیەکی نەنواندوە هەتا ڕوسیا ناچار بە وەڵام بکات. ئەمە دیدی لیبرالەکانە. کە بە مانای ئەوە دێت ئۆکرانیا هیچ کارێکی هەڵەی ئەنجام نەداوە. ڕوسیا دەستدرێژکەرە. لە بەرامبەردا ئەوانەی سەر بە قوتابخانەی لیبرالیزمن، هەڵسوکەوتەکانی ئۆکرانیا وەها لە قەڵەم دەدەن کە provoked ە، بەو مانایە ئۆکرانیا هەندێک هەنگاو و هەوڵی داوە، کە بوەتە هۆکاری ئەوەی}

^{رەزا شـوان}

^{هەمـوو ئـەو قـسانەی کە شـرۆڤـەکارانی ســیاسی و شـارەزایانی سـەربـازی دەربـارەی جەنگی نێوان رووسیا و ئۆکرانیا وتوویانە، گەیشتوون بەو ئەنجامەی کە دیار نییە ئەم جەنـگە بە چـی دەگـات و چـۆن و کـەی کۆتـایی دێـت. چـونکە وەکـوو دەڵـێن "شـەڕ بە تەقـەیەک دەستپێـدەکات.. بەڵام بە هـەزاران تەقـە راناگـیڕێـت". گەر ئـەم جەنگە درێـژە بکـێشێت راستەوخۆ و ناڕاستوخۆ، پریشکی گەلی لە وڵاتان و گەلانی کەش دەگرێتەوە.
ئەمـڕۆ جەنگی نێـوان رووسیا و ئۆکـرانیـا دوانـزە رۆژە بەردەوامـە، تا دێـت شـەڕەکە دژوارتـر و دڕنـدانەتر دەبێـت، تا دێت ژمارەی قـوربانیان لە سەربازانی هەردوولا و لە خەڵکی سڤیلی ئۆکرانیا زیاتر دەبێت، پێشبینی ئەوەش دەکرێت کە نزیکەی (١٥) ملیۆن ئۆکـرانی دەربـەدەر و ئـاوارەی وڵاتانی ئەوروپـا ببن. چونـکە تادێـت چـەکی قـورستر و کوشندەتـر و کاولکەرتـری تێـدا بەکاردەهـێنن. ژمارە کۆژار و برینـدارکراو زیاتر دەبـن. ئەمەیە راستی شـەڕ، چونکە شەر پیاسەکردن و گەشت نییە، شەڕ کوشتن و کاولکردن و ماڵوێـرانییە، لە شەڕدا رەوشـت و مـرۆڤـایەتی و ویـژدان بوونیان نییە و تەنهـا ناون. لە شـەڕدا یاسـا و رێسـا و رێـکەوتنە نێـودەوڵەتیـیەکان و نێـونەتەوەییەکان هەمـوویان بە درۆدەکەونەوە و دەبنـە مەرەکەبی سەر کاغـەز و هـیچی تر. نەتەوە یەکگـرتووەکان و ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیـش دوو رێکخراوی، بێ دەستەڵاتـن. لەوە}

^{رۆژی پێنج شەممە رێکەوتی ۱۰/۳/۲۰۲۲ شاندێکی باڵای نوێنەرایەتی پارتی دیموکراتیکی گەلان پێکهاتوو لە بەرێزان ناهیدە ئەرمیش و حیکمەت حاتیپ سەردانی بارەگای بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستانیان لە شاری هەولێر کرد و لە لایەن وەڤدێک بە سەرپەرشتی ئازاد محەممەدزادە بەرپرسی نوێنەرایەتی و قانع کەریمی ئازەر ئەندامی شوورای هاوئاهەنگی و هاوکار لە بەشی پەیوندییەکان و هەروەها ئارمان پوور حوسێنی چالاکوانی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەبەشی مێدیا بە گەرمی پێشوازیان لێ کرا.}

^{لە دەستپێک دا وەڤدی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان خۆشحاڵی خۆیان لەو سەردانەی شاندی هەدەپە دەربڕی و وێرای بەخێرهاتنیان، دوو لایەن نزیکی گوفتمانی و مەخرەجی هاوبەشی نێوان کۆماریخوازان و هەدەپەیان لە پەیوەندی بە ئاشتی و ئازادی و پێکەوەژیانی گەلان و چارەسەری ئاشتیانە دۆزی کورد، بەشداری سیاسی، و خۆبەرێوەبەری خۆجێیی لە رۆژھەڵات و باکووری کوردستان بە خاڵێکی گرنگ و ئیجابی نرخاند.
هەروەها لە لایەن شاندی خانەخوێ باسی دۆخ و رەوشی سیاسی رۆژهەڵاتی}

^{سوهەیلا مێهەمی}

^{جیهانی واقیع جیهانێکە، کە یەکەم مەرجی ژیانەوەی لە ڕووی سیاسەیەوە هەبوونی دوو ڕەگەزی باڵادەست و بندەستدا بووە؛ هەبوونی چینایەتی و دابەشکردنی مرۆڤەکان لە ڕووی ڕەگەز، بنەچە، ڕەنگی پێست، زمان، ناوچە و تاد.. بۆ کەسانی خاوەن دەسەڵات بناغە و بنیاتی دەسەڵاتی مادیی پێوە بووە، وەکوو بە کۆیلەکردنی ڕەشپێستەکان بۆ بەکارهێنانی هێزی کاری ئەوان؛ لە زیادکردنی سامان بۆ خاوەن دەسەڵاتەکە. سیاسەت هەر لە سەرەتای بوونەوە لە دوو چەمکی دەسەڵاتی زاڵ و بن دەست پێکهاتووە و کەسێک کە بن دەستە قەد ناتوانێت و نەبووە کە دەوری دەسەڵاتداری زاڵدا، بگیڕێت. سیاسەت لە شێوەی زاڵیدا دەتوانێ دەگیرکار بێ لە شێوەی چینایەتی، ڕەگەز، ئیتنیک و تاد... بزوتنەوەی فێمێنیزمی و شوناسخوازی کوردیشی لە بەر گرتووە و ئەم بازنەیە بە لە بەرچاو نەگرتنی ئەم چەمکانە دەبێتە هۆی ناڕەزایەتی و هەبوونی بزافێک بۆ پێناسە و بوونی خۆی دەردەبڕێ. داخوازییەکانی ژنی کورد لەم بازنەیەدا؛ ڕۆژانە بەهۆی شوناسی کوردبوون و ڕەگەزی ژنبوونی لە بەر چاو ناگیردرێت. توندوتیژی چەند لایەنە بە سەر ژنانی کورددا زاڵە؛ بە پێچەوانە هەندێ ڕوانگە کە بەس توندوتیژی لە لایەنی نەتەوەیی و شوناسەوە لە بەر چاو دەگرن و لایەنی ڕەگەزی ناخەنە بەر چاو. بە بڕوای من دەبێ کۆمەڵناسان و دەرووناسەکان و لایەنە بزاڤییە ئازادیخوازەکان خۆیان لە تێۆری و پێناسە دەقکراوەکان}

^{"سه‌فه‌ری قازی محه‌مه‌د بۆ تاران بۆ چاوپێکه‌وتنی قه‌واموسه‌لته‌نه‌}

^{ریوایه‌تی : سه‌عیدی هومایوون}

^{پاش چه‌ند تێکهه‌ڵچوونی عه‌سکه‌ری له‌ نێوان ئه‌ڕته‌شی ئێران و هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان له‌ جه‌بهه‌ی سه‌قز و وتووێژ و پێک هاتن له‌ نێوان قازی محه‌مه‌د و سه‌رله‌شکر ڕه‌زم ئارا، ته‌قریبه‌ن دۆخێکی نه‌ شه‌ڕ نه‌ ئاشتی له‌ ناوچه‌ دا پێک هاتبوو . قازی محه‌مه‌د و کاربه‌ده‌ستانی حکوومه‌تی کوردستان له‌ژێر گوشاری ده‌وڵه‌تی شووڕه‌وی دابوون بۆ ئه‌وه‌ی به‌ره‌و ناوچه‌ی ژێر ده‌سته‌ڵاتی حکوومه‌تی نێوه‌ندی پێشڕه‌وی نه‌که‌ن، و شووڕه‌وییه‌کان به‌جۆرێک ده‌یانه‌ویست له‌ گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی ئێران پێک بێن ئه‌وه‌ش له‌ به‌ر ئه‌و گوشاره‌ی بوو که‌ له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تانی ئینگلیس و ئه‌مریکاوه‌ ده‌کرا سه‌ر شووڕه‌وی.و ده‌وڵه‌تی ئێرانیش به‌ دوای ده‌رفه‌تێک دا ده‌گه‌ڕا که‌ به‌ له‌بارتر بوونی بار ودۆخ مه‌سه‌له‌ی جێ نه‌هێڵانی ئێران له‌ لایه‌ن شووڕه‌وییه‌وه‌ بکێشێته‌ کۆڕی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان و له‌و هه‌لومه‌رجه‌ دا بوو که‌ بۆ دووبه‌ره‌کی و دژایه‌تی ساز کردن له‌ نێوان کوردستان و ئازه‌ربایجان دا قازی محه‌مه‌د بانگهێشتن کرا بۆ تاران و به‌ڕێزیان مهابادی به‌ره‌و ته‌بریز [ته‌ورێز]به‌ جێهێشت. له‌ ته‌بریز دیده‌نی له‌ کاربه‌ده‌ستانی حکوومه‌تی ئازه‌ربایجان و شووره‌وییه‌کان کرد و وتووێژی له‌گه‌ڵ کردن. ڕۆژی 18/ 4 / 1325 ی هه‌تاوی [9ی ژووییه‌ی 1946 ] به‌ فڕۆکه‌یه‌یه‌کی شیرکه‌تی هه‌واپێویی شووڕه‌وی که‌}