د.نزاکەت حوسین

^{بۆ باسکردنی ئەمە دەگەرێینەوە بۆ ئەو سێ چیرۆکەی لەمێژوودا ویستیان ژیانی مرۆڤ و جیهان شی بکەنەوە، ئەوانیش فاشیزم، کۆمۆنیزم و لیبراڵیزمن.}

^{فاشیزمەکان دەیانگوت: مێژوو خەباتە لە نێوان نەتەوە جیاوازەکاندا، باوەڕیان وابوو جیهان لەلایەن گرووپێك خەڵکی توندتیژه‌وه‌ قۆرخ بکرێت و ئەوانی دیكه‌ ژێردەستە بخات. کۆمۆنیستەکان گوتیان: جیهان بریتی نیە لە خەباتی نێوان نەتەوەکان، بەڵکو بریتییە لەخەباتی نێوان کڵاسەکان، باوەڕیان وابوو تێڕوانینیان بۆ جیهان وابوو، هەموو گرووپی مرۆڤایەتی لەدەوری سیستمی سۆسیاڵی یەك دەگرنەوە، کە یەکسانی دڵنیا بکەنەوە ئەگەر بە نرخی ئازادیش بیت.}

^{لیبراڵیەکان دیدگایان وابوو، ژیان بریتی نیە لە خەباتی نێوان کڵاسەکان و نەتەوەکان، بەڵکو لەنێوان لیبراڵی و دیکتاتۆری، تێڕوانیان بۆ ژیان ئەوە بوو، هەموو مرۆڤایەتی بەهاریکاری بە ئازادی و ئاشتی لەگەڵ کەمترین کۆنترۆڵی مەرکەزی دەژین، هەرچەندە بەنرخی نایەکسانیش بێت. جەنگی دووەمی جیهان و جەنگی سارد کۆتایی بە کۆمۆنیزم و فاشیزم هێنا، دوای ئەوە جیهان لە لایەن لیبراڵیزم و سیستمی لیبراڵی جیهانیەوە بەڕێوەچوو. ئەم سیستمە لەسەر ئەوە دەچوو، هەموو مرۆڤ بەشداری بکات و ئەزموونی خۆی بەکاربهێنێ و هەموومان بابەت بوون بۆ یەك بەهای جیهانی، هیچ گرووپێك بۆی نەبوو میراتگری ئەم دەسەڵاتە بێت و باڵادەست بێت بەسەر ئەوی تردا، هاریکاری باشترین ئامراز بوو وەك لە ململانی، هەموو مرۆڤ و گرووپێك دەبێت هاریکار بێت بۆ بەها و بەرژوەندی هاوبەشیان، بۆ ئەمە لیبرالیزم ئامۆژگاری دەکردین، کە یاسا و دامەزراوە نەشناڵیەکانمان بەهێز بکەین، بەڵام ئەم سیستمە لیبراڵیە جیهانیە هەندێك هەڵە و گرفتی هەبوو، باڵادەستی ئەڵتەرناتیڤی دروست کرد، لیبراڵیزم لەسەرەتاکانی سەدەی بیست و}

^{د. محمد امین}

^{به ریتانیا وه ک هێزی به رگری و به رپه چ ده ره وه ی چه کی ناوکی ئه وروپی/ European deterring atom force چالاکانه دژی رووسیایه له هه مبه ر کێشه ی ئۆکرانیا .به ریتانیا به ڕێکاری سه ربازی له ڕێگه ی ناردنی هێزی کۆماندۆ و چه ک بۆ ئۆکرانیا، هه واڵ گری ، هه زاران جۆر گه ماڕۆ له هه موو بواره کانی ژیان ، گەمارۆی ئابووری له سه ەروی هه موویانه وە ی نه هێشتنی بازاری نه و ت و گازی رووس له ئه وروپا ،ئه مریکا ، که نه داو زۆر شوێنی ترله جیهان وە هه روەها به ئاماده کردنی گه له کۆمه ی ناودە وڵه تی به رامبه ر روسیا وه ستاوه . بۆ بن بڕ کردنی بازاری نه و ت و گازی رووس ، بەریتانیا وە ڕۆژئاوا پێویستیان به نه وت و گازی کوردو عه ب هه یه ، بۆ ئه م مه به سته فشار له وەلاتانی نه وتی عه ره بی له که نداو ، وەک سعودی، امارات وە قه ته ر له گه ڵ هه ریمی کوردوستان ئه که ن ،که ببنه جێگرەوه ی رووس به زۆر کردنی به رهه مه کانیان وە ناردنی بۆ بازارەکانی وزە تا به ته واوی سەرچاوەی دارایی رووسیا وشک بکه ن ، تا له ئه نجاما رووس ناچار بکرێت هه موومه رجه کانی ڕۆژئاوا قبووڵ بکات.}

^{بابه تی ته کنیکی که ئایا نه وت و گازی کوردو عه ره ب له توانایانا هه یه که له رووی چه ندایه تی وه کاته وە/له ماوه یه کی کورتا ببنه جیگره وەی نه و ت و گازی رووس بۆ خۆی با به تیکی تره، بەڵام ئه وەی ناوەڕۆکی بابه ته،ئه مه یه، که پاش ۱۰۰ ساڵ دوبارە شه ری ناوچاکانی نفوز له نێوان رووس و ئینگلیز ده ستی پێ کردە وە به ڵام به ئامرازو هه ل و مه رجی تازه . پۆڵین کردنی وەڵاتانی ناوچه وجهیان که ئه بێ خۆیان یه ک لا بکه نه وه له کام به رەدان رووس یا رۆژئاوا، که بواری بێ لایه نی تا ئه ندازه ی نه بوون که م بۆته وه،یه ک تحدی تازە یه بۆ حکومه ت و وەڵاتانی هه م ناوچه هه م جیهان به تایبه ت ئه م وەڵاتانه ی}

^{ئیرشاد ڕەشیدی ڕۆستەمی} 

کۆڵبەری خۆی بۆ خۆی دیاردەیەکی ناخۆشە کە پیشاندەری جیاوازی (تبعیض) و سەختی ژیان، ماڵ وێرانی و نالەباری بارودۆخی ئابووری لە کوردستاندایە. یەکەم خوێندنەوەی ورد ئەوەیە کە کۆڵبەری نەک هێما و سێمبولێکی ڕاستەقینەی هەڵقوڵاوی کۆمەڵگای کوردی نییە، بەڵکوو دیاردەیەکی نەخوازراوە کە سیاسەتی دەسەڵاتی ناوەند زاڵی کردووە بە سەر کورددا و زیاتر لە سەدساڵە بە ناعیدالەتی ئابووری و ناهاوسەنگی لە سیاسەتی پەرەسەندنی پاڕێزگاکان بە سەر شار و ناوچە کوردییەکان دا سەلماندوویەتی.

^{هێما و سێمبولەکانی نەتەوەیەک لە سێمبولیزم (Symbolism) دا دەبێ هەڵقوڵاوی کۆمەڵگا، مێژوو، کەلتوور و خاڵەگرنگ و بەسەرهاتە خۆش و ناخۆشەکانی گەل بێت، کە لە پێگەی سووژەبوون دا دەبن بە ڕەمزی یەکێتی ناوخۆ بۆ مانەوە لە سەر ئەرزی واقیعدا، هەروەها وەک ڤیترینە کە بۆ خۆ ناساندنێک بە بێگانە و دەڕەوەی کۆمەڵگای کوردی و بیانییەکان بەکارتێت.
دەسەڵاتی ناوەند کە دەسەڵاتێکی ئایدیۆلۆجیکی دینییە و شموولی عامی هەیە لە سەر هەموو ڕێکخراو و دەستە و تاقمە و تاکێکدا، وەک لۆژیک و ئەمری واقیع ئەم دەسەڵاتانە ئیزنی پێناسەکردن و خوێندنەوەیەکی جیاواز لە سۆنگەی سووژەبووندا بە کەس نادا و هەر هەمووی چەمککەکان دەبێ بە دنیابینی ئەو ئایدیۆلۆجیایە بێت کە تەواوی}

مەیسەم ڕەجەبی

^{بەشی فەرهەنگ و ئەدەب- کتاو پایایسم و جەریان ئەدەبیات کوردی لە ۲۱٦ پەڕە لە ژمارەگان هەزار دەنگ وە دەس پەخشێار ئاوەن پەخش کریاد.}

^{مەکتەب ئەدەبی_ فەلسەفی پایایسم لە نیمەێ دێیم داهەێ نەوەد لە ئێران شکڵ گردێیە و وە ناو یەکێگ لە جەریانەیل هاوچەرخ ڕێ د وەرێگ لە ئەدەبیات فارسی و کوردییە. لە کتاو ناو بردێ لە یەکێگ لە بەشەگان وە شێوەێ نۊسمان کوردی دەس گریاس ک لە سەر چشتەیلێگ لە ئێ زەمینە وە شێوەێگ ڕیک و پیکەو ئۊشیەێد.}

^{مەردم کورد وە تەوەجوو وە ڕەوش جۆغرافیاێگ ک دێرن لە پەنج وڵات ئێران، ترکیە، سووریە و بەشێگ لە ئەرمەنستان قەرار گردنە ک سێ شێوەێ نۊسمان دێرن:
۱- شێوەێ لاتین ک تالق وە کوردەیل کرمانج ترکیە دێرێد و تاسیر لە شێوەێ نۊسمان وڵات ترکییە گردێیە.
۲- شێوەێ نۊسمان کوردسان ئەراق ک هە ئەو نۊسمان ئەرەوی_ فارسییەسە ک دەسخوەش}

^{هێمن شێخ زادە}

^{جیھان لەژێر ڕکێفی زلھێزەکان جووڵەی پێدەکرێت بۆ بەرژەوەندی و بەھێزکردنی ئابوری خۆیان و ناوچەکانی جیھان دابەشکراون بەسەر خۆیاندا، لەژێر ناوی دیموکراسی بەویستی خۆیان دەسکاری دێمۆگرافیای وڵاتانی تری جیھان دەکەن ھەموو شتێک بەڕێکەوتنی نێوان زلھێزەکان دەکرێت ھەر یەکە و پشکی خۆی دەوێت لەم یارییە نەگریسانەی زلھێزەکان دەکەین بە گەلانی جیھان.
لەڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست بوونی ئەمریکا و جەنگی نێوان ئیسرائیل و ئێران ھەمووی گەمەیەکی سیاسییە ئەمریکا بە ئێران و ئیسرائیل دەیکات بۆ فرۆشتنی چەک و بردنی داھاتی وڵاتانی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست، ئەگەر ئەمریکا و ئیسرائیل شەڕی ئێران بکەن فیلمەکە کۆتایی پێدێت، سیاسەتی ئەمریکا بۆ ساغکردنەوەی بەرھەمەکانی وڵاتەکەی و بەھێزکردنی ئابوریەکەی پێشتر پشتگیری ڕژێمی بەعسی دەکرد تاکو بەرژەوەندی لەگەڵ بوو لەپشتی بوو کە بەرژەوەندی لەگەڵ نەما دژی بوو جەنگی لەگەڵ ڕاگەیاندو ڕژێمی بەعسی ڕووخاند، یارییە سیاسییەکەی ئەمریکا دژبە ئێران دەیکات لەژوورە تاریکەکان ڕێکەتنی ژێربەژێر دەکەن و لەسەر پارچە وەرەقە و ڕاگەیاندنەکان باسی جەنگ دژبە ئێران دەکەن کەچی لە دیوە شارەوەکانی تر ڕێکەوتنی ئابوری}

^{سالار مەحمود}

^{لە رۆژی رۆژنامەگەری کوردیدا دەمەوێ ئەو راستیە بخەمە بەردەم رۆژنامەنوسان و کەناڵەکانی میدیاو رای گشتی کوردستان. کە لایەنێکی گرنگی ئێستاو مێژووی کورد فەرامۆش کراوە، ئەویش ئاوڕدانەوەی جدیە لە جینۆسایدی گەلی کوردو لێکەوتەو بەرپرسیارێتی میدیای بەرامبەر ئەو تاوانە نێودەوڵەتی و مەترسیدارانەی رووبەڕووی گەلی کورد بۆتەوە. ئەم کەلێنە بەتەواوی ھەست پێ دەکرێت. نەبەزمانی کوردی نەبەزمانە جیھانیەکان کە بەشێک لە سایت و کەناڵەکان بەشی زمانی ئینگلیزی و عەرەبی و فارسی و تورکیان ھەیە.
داوا لە نوسەران و رۆژنامەنوسان دەکەم بایەخی زیاتر بە جینۆسایدی کوردو تراژیدیای گەلەکەمان بدەن بەنوسین بەزمانە جیاجیاکان و دیکۆمێنتکردن و گەیاندنی بە رای گشتی ناوخۆیی و دەرەوە.
ئەرکە لەکەناڵەکانی راگەیاندن بایەخ بە پرسی ئەنفال و کیمیاباران و راگواستن و جینۆسایدەکانی کوردستان}

 ئازاد محەممەدزادە

حاشاهەڵنەگرە بە درێژایی مێژووی نوێ و هاچەرخی کورد، بارزانییەکان و پارتی و دواتریش حکومەتی هەرێم رۆڵی گەورە و کارا و ئەرێنی، هەروەها دەوری سەرەکی و کاریگەریان هەبوو لە بەرجەستە کردنی کاراکتەری سیاسی و نەتەوەیی کورد و ناساندنی دۆزی رەوای نەتەوەیی کورد و کوردستان روو بە جیهانی دەرەوە، بۆیە هەموو جۆرە شایانی پشتگیری و پشتیوانین، و هەروەها پاراستنی دەستکەوت و ئەزموونەکانی هەرێمی کوردستان وەکوو یەکەمین کیانی نیمچە سەربەخۆ و دێژووری فەرمی و دانپێدانراوی حقوقی لەسەر ئاستی عراق و ناوچە و جیهان دا ئەرکی سەرشانی هەموو تاکێکی کوردە لە چواربەشی کوردستانی گەورە کە بەرپرسیارانە خاوەندارێتی لێ بکات.

^{ژێنەراڵ مستەفا بارزانی نەمر ئەمانەت داری کۆمار و ئاڵای کوردستان، پارێزوان و میراتگری دەستکەوتەکانی کۆماری کوردستان و پێشەوای سەرکۆمار شەهید قازی محەممەد گەورەیە، و سەرۆک مەسعوود بارزانیش وەک کەسایەتیەکی کاریزماتیک بۆ گەیشتن بە ئەم ئامانجە گەورە نەتەوەییانەی}

^{كوردستان ئەحمەد}

‎یەكێك لە بنەماكانی كاری سیاسی، پڕسی پێشوازی و كارەكانی پڕۆتۆكۆڵە، چونكە پڕۆتۆكۆڵ ڕاستەوخۆ بەشێكی گرنگی كایەی سیاسی نیشاندەدات كە چەندە گرنگی بە كارەكە دەدرێت، جا پێشوازییەكان و كاییە پڕۆتۆكۆڵیەكان بە پێی پۆلێنی سیاسی دابەشدەكرێت بەسەر چەند جۆرێكدا كە گرنگترینیان پڕۆتۆكۆڵە سیاسیەكانن.

^{‎لەمێژوی كایە سیاسیەكاندا چەندین جار چەندین كۆبوونەوەی گرنگ بەهۆی خراپی پڕۆتۆكۆڵ و هەڵەی پڕۆتۆكۆڵییەوە هەڵوەشێنراونەتەوە، چونكە وڵاتی بەرامبەر نەیتوانیوە وەك پێویست پێشوازی لە وڵاتی بەرامبەر بكات، ئەوەش لەكاتێكدایە پێشوازییە پڕۆتۆكۆڵییەكان لە جیهاندا پارەیەكی زۆریان بۆ خەرج دەكرێت و گرنگییەكی گەورەیان دەبێت لە جیهاندا.}

^{‎بۆنمونە پێشوازی و كارە پڕۆتۆكۆڵییەكانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ هندستان زیاتر لە ١٠ ملیۆن دۆلار خەرجی بووە، هەروەها چاوپێكەوتنی سەرۆكی ئەمریكا دۆناڵد تڕەمپ و ڕێبەری كۆریای باكور زیاتر لە ٣٠ ملیۆن دۆلار خەرجی بووە تەنها بۆ كایەی پڕۆتۆكۆڵییەكان، ئەوە لە كاتێكدایە سەردانی جۆ بایدنی سەرۆكی ئەمریكا بۆ ئۆكرانیا تەنها یەك ملیۆن دۆلار خەرجی پڕۆتۆكۆڵی هەبووە.}

^{‎هەرێمی كوردستان و پرسی پڕۆتۆكۆڵ}

^{‎كاتێك سەرۆك ئیمانوێڵ ماكڕۆن سەردانی هەرێمی كوردستانی كرد، لە هەولێری پایتەخت پێشوازیەكی گەورەی پڕۆتۆكۆڵی گەورەی لێكرا، ئەوەش بوە جێی كاردانەوەی نێودەوڵەتی و سەرنجی میدیا جیهانییەكان، هەمان سیناریۆش لە سەردانی پاپ بۆ كوردستاندا هەمان پێشوازی نێودەوڵەتی گرنگی لێكرا.}

^{‎ئەو پڕۆتۆكۆڵانەش لە ئاستی جیهاندا كاردانەوەی گەورەی لێكەوتەوە، كە لە ڕاستیدا هەرێمی كوردستان وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ و خاوەن كیانێكی بەهێز دەڕوانێتە كایە دیپلۆماسیەكان و كارە پڕۆتۆكۆڵیەكان.}

^{‎پڕۆتۆكۆڵی بارزانی كوڕ لە لەندەن}

^{‎مەسرور مەسعود مستەفا بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان}

^{هەواڵی کۆچی دوایی تێکۆشەری دێرین و کۆڵنەدەر کاک عومەر قازی له شاری مەھاباد ،کە جێگای رێز و خۆشەویستی گشت لایەکمان بوو، بوو بە مایەی خەمباری و دلگرانیمان.
بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان کۆچی دوایی کاک عومەر قازی کەسایەتی خۆشناو و تێکۆشەری دێرین و زیندانی سیاسی و هەڵکەوتوو لە بنەماڵەی نیشتمانپەروەر و سەربەرز و گەورەی قازیەکان بە خەسارێکی گەورە و قەرەبوونەکراوی بزووتنەوەی مافخوازی کوردستان دەنرخێنێت. کۆچکردوو کاک عەمەر قازی تا دوا هەناسەی ژیانی لەسەر بنەما فکری و فەلسەفیەکانی کۆماری کوردستان و بیر و هزری پێشەوای سەرکۆمار و ئاشتیخواز وەفادار و پێداگر بوو، بۆیە بە کۆچی ناوەختی کاک عومەر گشت لایەکی تووشی شوک و هەژاندن کرد. لەم پەیوەندییەدا بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی}

^{دكتۆر صەباحی غالیب}

^{ئەم كورتە وتارە پێشكەشە بەهەموو ئەوانەی باوەڕیان بە بەڵگەنامەو حەقیقەت نییە،
بۆیە لەمێژوو هەڵدێن، یا توڕە دەبن و جنێو دەدەن.
مێژووی هەر كۆمەڵگە و نەتەوەیەك، ئاوێتە ناكرێ‌ بە بەرژەوەندی سەركردە و حزب و ناوچەیەكی بەرتەسكی جوگرافیاوە، بەڵكو پێویستە ببەسترێتەوە بە چوارچێوە و بەرژەوەندی كۆی نەتەوەكەوە، واتا مێژووی نەتەوە، موڵكی ئەم لایەن و بنەماڵە یا ئەو حزب و سەركردە نییە، لەو روانگەیەوە، مێژوو كۆكردنەوەی جیهانی ڕۆحی و جیهانی هزری و چالاكی ڕۆژانەیە بە لەبەرچاوگرتنی كەڵكی ئێستاو دواڕۆژی ئەو نەتەوەیەی لەپێناویدا كاری بۆ دەكرێ‌. خۆبەستنەوە بەپیرۆزی كەسایەتییەكانی مێژووی كورد و مێژووی گشتی، بێ‌ ڕەخنەگرتن و لێكدانەوە، بێ‌ دەرخستنی حەقیقەت و نەپێكان، هەر دواكەوتوویی لێبەرهەم دێ‌. لەو ڕوانگەیەوە، من وا كورد و مێژووەكەمان، بە دەستی خۆمان و بە عەقڵی خۆمان خراونەتە زیندانەوە، دەبێ‌ ئازاد بكرێن. یەكێك لەو هۆكارانەی كە یارمەتیمان دەدا بۆ ئەوەی چاكتر لەمێژووی خۆمان تێبگەین، بەراوردكردنی مێژووی كوردە بەمێژووی دراوسێكانمان، ئەگەر كرا لەگەڵ مێژووی نەتەوە پێشكەوتووەكان بەراورد بكرێ‌، ئەوا چاكتر.
شێخ مەحمودی حەفید یەكێك بووە لەسەرداران و كەسایەتییەكانی كورد لەباشووری كوردستان، لەقۆناغێكی ناسك و یەكجار ستراتیژی بۆ كوردو ناوچەكە و جیهان، لەسەرەتادا، بەكاریگەری ئینگلیز تێكەڵاوكرا بەمێژووی}